Haluzinazio

Haluzinazio
	[[Fitxategi:\|260px]]
Deskribapena
Mota	psychopathological symptom (en) , disruption (en) , perceptual distortion (en) ; general symptom (en)
Espezialitatea	Psikiatria, medical psychology (en) ; psikoterapia
Identifikatzaileak
GNS-10	R44
GNS-9	780.1
DiseasesDB	19769
MedlinePlus	003258
eMedicine	003258
MeSH	D006212

Ohar medikoa

Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.

Haluzinazioa pertzepzioaren nahasmendurik ezagunenetarikoa da. Objekturik gabeko pertzepzioa dela esan daiteke, hau da, subjektuak errealitatean ez dagoen zerbait hautematen du. Psikosiaren ezaugarririk nabarienetako bat da, nahiz eta beste egoera batzuetan ere ager daitekeen.

Haluzinazioaren ezaugarriak honako hauek dira:

Ez dagoen zerbait hautematen da.
Espazio psikikotik kanpo hautematen da.
Ikusitako irreala dela konturatzeko ezintasuna egoten da. ^[1]

Haluzinazio deritzo GNS-10 (1992) sailkapenaren arabera era akutu, behin-behineko eta orokorrean kontzientziaren mailaren asaldurak eragiten dituzte goi-eginkizun mentalen nahaste organikoei. Nahaste edo asaldura hauek burmuineko gaitz batean izan dezakete euren jatorria (lehen mailakoa edo primarioa) edo gaixotasuna sistemiko batean (bigarren mailakoa edo sekundarioa) edota honen aurkako botiketan. Haluzinazio deritzo GNS-10 (1992) sailkapenaren arabera era akutu, behin-behineko eta orokorrean kontzientziaren mailaren asaldurak eragiten dituzte goi-eginkizun mentalen nahaste organikoei. Nahaste edo asaldura hauek burmuineko gaitz batean izan dezakete euren jatorria (lehen mailakoa edo primarioa) edo gaixotasuna sistemiko batean (bigarren mailakoa edo sekundarioa) edota honen aurkako botiketan.

Horrez gain, garrantzitsua da haluzinazioaren eta ilusioaren arteko desberdintasunak ezagutzea. Lehengoan, ez dago pertzepzioaren objektua, bigarrenean berriz bai. Gainera, haluzinazioan ez da zentzumenen alteraziorik gertatzen, baina bai ilusioan. Azken horretan, objektua eustearen pertzepzio- eremuan kokatzen da, baina zentzumen- interferentzia batek hura bere benetako dimentsioak antzematea eragoten dio. ^[2]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jean Étienne Dominique Esquirol izan zen 1830eko hamarkadan termino hori gaur egun duen esanahiarekin erabili zuen lehen psikiatra, nahiz eta XVI. mendetik aurrera «burudibertigarri bat» izendatzeko erabiltzen zen.^[2]

Etiologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Arrazoi zehatzak zehaztuta ez badaude ere, lo falta luzea den uneetan ere gerta daitezke haluzinazioak. Honakoak dira haluzinazioen sorreren kausa:

Buruko gaixotasunak: eskizofrenia haluzinazioekin gehien lotzen den buru-nahastea da, batez ere ikusmenarekin eta entzumenarekin.
Garuneko lesioak: aurreko lobuluan gertatzen diren lesioak.
Medikamentuen eta/edo drogen kontsumoa: kalamua, kokaina, LSDa eta baita alkohola ere. ^[3]

Motak (sailkapena)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Normalean, haluzinazioek gaixotasun mentalen bat adierazten dute, hala nola eskizofrenia, depresioa edo gertaera maniakoak. Haluzinazioak, ordea, beste kasu askotan agertzen dira, hala nola substantzia psikoaktiboen kontsumoarekin, tumoreekin, nahaste neurologikoren batekin eta estres edo antsietate egoera handiekin lotutakoetan.^[3]

Haluzinazioak irizpide desberdinen arabera sailka daitezke (konplexutasun mailaren arabera, edukiaren arabera, etab). Erabiliena, zentzumen- bidearen araberako izaten da: ^[1]

Ikusizko haluzinazioak: ohikoenak dira. Existitzen ez den pertsona bat ikusten dugunean gertatzen da, geure burua kanpotik ikusten dugunean edo argi-distirak ere ikusten ditugunean. Eskizofrenia duten pertsonetan, gizabanakoarekin harremana izan dezakete.

Entzumen-haluzinazioak: beste pertsona batzuei edo norberari kalte egiten dioten ahotsak dira, hitz solteak edo soinuak. Eskizofrenia duten pertsonetan ohikoak dira.
Dastamenaren eta usaimenaren haluzinazioak: ez dira oso ohikoak, eta helburua zaporeak edo usainak hautematea da. Dastamenekoak maizago izaten dira depresioa duten pertsonetan, eta usaimenak droga kontsumitzeagatik.
Ukimen-haluzinazioak: sentsazio termiko edo hidrikoetan agertzen dira; adibidez, biriketan ura dugula sentitzen dugu. Gure azalaren gainean inurri batzuk ibiltzearen sentsazioa ere izan dezakegu.
Beste mota batzuk: negatiboak, besteen alderantzizkoak (zerbait badago eta agertzen bada, desagertu egiten da) edo sasi-haluzinazioak, hautematen duguna haluzinazio bat dela ohartzen garenean. ^[3]

Tratamendua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tratamendu gutxi daude haluzinazio mota askotarako. Hala ere, gaixotasun mentalek eragindako haluzinazio horietarako, psikologoari edo psikiatrari kontsulta egin behar zaio, eta tratamendua mediku horien behaketetan oinarrituko da. Sendagai antipsikotiko eta antipsikotiko atipikoa ere erabil daiteke gaixotasuna tratatzeko, sintomak larriak badira eta larritasun nabarmena eragiten badute. Beste haluzinazio kausa batzuetarako, ez dago ebidentzia objektiborik edozein tratamendu babesten duenik. Hala ere, botika haluzinogenorik eta estimulatzailerik ez hartzeak, estres-maila kontrolatzeak, osasuntsu bizitzeak eta lo asko egiteak lagundu dezake haluzinazioen prebalentzia murrizten. ^[4]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ ^a ^b Redondo, I., & Estévez, A. (2012). Psikopatologia: eskuliburua. Psikopatologia, 48-40p.
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) Álvarez, José María; Estévez, Francisco. (2001-01-01). «Las alucinaciones: Historia y Clínica» Frenia. Revista de Historia de la Psiquiatría: 65–96. ISSN 1577-7200. (Noiz kontsultatua: 2023-03-06).
↑ ^a ^b ^c Ali, S., Patel, M., Avenido, J., Jabeen, S., Riley, W. J., & MBA, M. (2011). Hallucinations: Common features and causes. Current Psychiatry, 10(11), 22-29.
↑ (Ingelesez) Turner, David T; Burger, Simone; Smit, Filip; Valmaggia, Lucia R; van der Gaag, Mark. (2020-09-21). «What Constitutes Sufficient Evidence for Case Formulation–Driven CBT for Psychosis? Cumulative Meta-analysis of the Effect on Hallucinations and Delusions» Schizophrenia Bulletin 46 (5): 1072–1085. doi:10.1093/schbul/sbaa045. ISSN 0586-7614. PMID 32221536. PMC PMC7505201. (Noiz kontsultatua: 2023-03-08).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q130741
Multimedia: Hallucination / Q130741

[:2-1] Redondo, I., & Estévez, A. (2012). Psikopatologia: eskuliburua. Psikopatologia, 48-40p.

[:0-2] (Gaztelaniaz) Álvarez, José María; Estévez, Francisco. (2001-01-01). «Las alucinaciones: Historia y Clínica» Frenia. Revista de Historia de la Psiquiatría: 65–96. ISSN 1577-7200. (Noiz kontsultatua: 2023-03-06).

[:1-3] Ali, S., Patel, M., Avenido, J., Jabeen, S., Riley, W. J., & MBA, M. (2011). Hallucinations: Common features and causes. Current Psychiatry, 10(11), 22-29.

[4] (Ingelesez) Turner, David T; Burger, Simone; Smit, Filip; Valmaggia, Lucia R; van der Gaag, Mark. (2020-09-21). «What Constitutes Sufficient Evidence for Case Formulation–Driven CBT for Psychosis? Cumulative Meta-analysis of the Effect on Hallucinations and Delusions» Schizophrenia Bulletin 46 (5): 1072–1085. doi:10.1093/schbul/sbaa045. ISSN 0586-7614. PMID 32221536. PMC PMC7505201. (Noiz kontsultatua: 2023-03-08).

[1]

[2]

[3]

[4]