Hatuey

Hatuey
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Hispaniola, 1479
Heriotza	Yara (en) , 1512ko otsailaren 2a (32/33 urte)
Heriotza modua	: sutan errea
Jarduerak
Jarduerak	Kazikea eta tribu-buruzagia

Hatuey (Quisqueya, 1479 - Yara, Kuba 1512) Hispaniola uharteko taíno buruzagia izan zen^[1], uharte hartan (gaur egun Dominikar Errepublika eta Haitin) eta Kuban Espainiako kolonizatzaileen aurka borrokatu zena. Amerikako lehen matxinatuaren ohorezko titulu historikoagatik da ezaguna.

Iritsiera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kubara iritsi zen kolonizatzaileek bere jaioterritik, Hispaniola uhartetik, kanporatu ondoren (gaur egun bi estatutan banatutako irla: Haiti eta Dominikar Errepublika). Uhartearen ekialdeko lurraldean zeuden taíno indiarren tribuekin harremanetan jarri zen eta espainiar kolonizatzaileen aurkako borroka prestatzeko aholkuak eman zizkien. Ibaietatik zuten urre guztia kentzeko ere esan zien, hori baitzen gizon zurien benetako jainkoa. Geroago, eskualdeko tribu guztien aurrean jarrita, Baracoan finkatu ziren espainiarrei erasotzen hasi ziren.

Bartolomé de Las Casasek Hatueyri ondorengo hitzaldia egotzi zion. Caobanako taínoei urrez eta bitxiez betetako saski bat erakutsi omen zien, esanez:

«	Hauxe duzue espainiarrek benetan gurtzen duten jainkoa. Honengatik borrokatzen dira eta eta honengatik hiltzen dute. Honengatik datoz gure atzetik eta jazartzen gaituzte. Urre guztia itsasora bota behar dugu... Esaten digute, tirano alaenek, bakearen eta berdintasunaren Jainkoa gurtzen dutela, baina gure lurrak bereganatzen dituzte eta beren esklabo bihurtzen gaituzte. Arima eternal bati buruz hitz egiten digute, eta behin betiko sari edo zigorrei buruz, baina gure ondasunak lapurtzen dizkigute, gure emazteak limurtzen dituzte, gure alabak bortxatu. Gure mailako ausardiarik ez nonbait, eta koldar horiek burdinaz babestu egiten dira. Eta gure armekin oso zaila dugu...	»
—Bartolomé de Las Casasek Hatueyren ahoan jarritako hitzen itzulpena.^[2]^[3]

Hatueyk bere aldekoei talde txikitan banatzeko agindua eman zien, eta espainiarrei ezustean erasotzen hasteko makilak, harriak eta geziak erabiltzeko. Baina espainiarrek, indioen taktika ezagutzen zuten Diego Velázquez buru zutela, matxinatutako talde bakoitza pixkanaka desagerrarazteari ekin zioten, nagusitasun teknologiko erabatekoan oinarrituta (txakur aztarnariak, suzko armak, baleztak eta armadurak). Pixkanaka-pixkanaka talde matxinoak desagerrarazi zituzten, harik eta preso batzuen salaketa lortuz Hatuey harrapatzea lortu zuten arte.

Hatuey sutean hiltzera kondenatu zuten, gaizkile zitalenentzat erabiltzen zen zigorra. Erretzeko zorian zegoela, Aita Olmedo apaizak galdetu zion ea zerura igotzeko kristau bihurtu nahi zuen. Hatueyk erantzun zion: "Eta espainiarrak ere zerura joaten al dira?" eta baiezkoa jaso ondoren, buruzagiak esan zuen, gehiegi pentsatu gabe, ezetz: "Ez dut hara joan nahi, infernura baizik, espainiarrak dauden lekuan ez egoteko eta hain pertsona krudelak ez ikusteko".

Bere jarrerak ausardia eta determinazio handia erakutsi zuen etsai askoz indartsuago baten aurka gutxiagotasunez borrokatzen saiatzean. Eredua, geroago, Guamá buruzagiak hartuko zuen.

Gaur egun, onartu egiten da exekuzioa gaur egungo Kubako ekialdeko Granma probintziako leku jakin batean gertatu zela. Informazioa Diego Velázquez militarrak sinatutako gutun batetik dator.

Yara herrian, izen bereko ibaiaren ertzean, eta buruzagi honen torturak gertatu ziren ustezko lekuan, haren irudiaren monumentua altxatu egin da.

Aurretik Baracoan, Kuban sortutako lehen herrian, bizirik erre zutela pentsatzen zen, Yara izeneko eremua ere baitago. Baracoako monumentua Cruz de Parra-n dagoen elizaren aurrean dago, ustez Kolonen etorreratik hortxe gordea.

Yara-ko argia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bada Baracoako biztanleen artean oso errotuta dagoen kondaira bat. Gauez ilunabarrekoa bezalakoa deskribatutako argia ikus omen daiteke, tamaina aldatu daitekeena eta bidaiariak igarotzerakoan ateratzen dena. Ez da ezer negatibotzat jotzen, alderantziz, aborigen ausart hau exekutatu zuten eskualdea ez uzteko erabaki irmoaren sinbolotzat jotzen da. Ez dago gertaera horren oinarri zientifikorik, jakina, baina kontu ziurra da bostehun urte baino gehiago iraun duela kondaira honek kultura herrikoian.