Edukira joan

Helen Mayo

Wikipedia, Entziklopedia askea
Helen Mayo

Bizitza
JaiotzaAdelaide, 1878ko urriaren 1a
Herrialdea Australia
HeriotzaAdelaide, 1967ko azaroaren 13a (89 urte)
Heriotza modua: birikako minbizia
Familia
Ezkontidea(k)ezkongabea
Haurrideak
Hezkuntza
HeziketaAdelaideko Unibertsitatea
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakmedikua eta bakteriologoa
Enplegatzailea(k)Royal Adelaide Hospital (en) Itzuli
Jasotako sariak

Helen Mary Mayo (Adelaide, Australia, 1878ko urriaren 1a - Adelaide, 1967ko azaroaren 13a) australiar mediku eta medikuntza irakaslea izan zen, Adelaidan jaioa eta hazia.[1]

1896an, Adelaidako Unibertsitatean matrikulatu zen, eta han medikuntza ikasi zuen. Graduatu ondoren, bi urte eman zituen haurren osasunean lanean Ingalaterran, Irlandan eta Indian. 1906an itzuli zen Adelaidara, praktika pribatu bati ekin zion eta Women's and Children's Hospital eta Royal Adelaide Hospital zentroetan posizioak hartu zituen. 1909an, School for Mothers-en sortzaileetako bat izan zen. Bertan, amek haurren osasunari buruzko aholkuak jaso zitzaketen. Erakunde hori 1927an bihurtu zen Mothers' and Babies' Health Association, eta sukurtsalak ezarri zituen Australiako hegoalde osoan, bai eta ama-erizainentzako trebakuntza-eskola bat ere. 1914an, Children's Ospitaleak bularreko haurrak tratatzeko kanpaina arrakastarik gabe egin ondoren, Mareeba Ospitalea sortu zuen..[1]

Bere lorpen medikoez gain, Mayok beste erakunde batzuetan ere parte hartu zuten. Adelaideko Unibertsitatearekin oso inplikatuta egon zen, 1914tik 1960ra arte unibertsitate-kontseiluan zerbitzatu zuen, Australian postu horretarako hautatua izan zen lehen emakumea izan zen, eta bertan emakumeen klub bat eta emakumeentzako barnetegi bat ezarri zituen. Adelaide Lyceum Club ere sortu zuen, emakume profesionalentzako erakunde bat. Medical Journal of Australian-ek Australia hegoaldeko haurren ongizate sistemaren arrakasta bere lanari egozten dio.

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Helen Mayo 1902an.

Helen Mary Mayo Adelaiden jaio zen, Australian, 1878ko urriaren 1ean.[2][3] George Gibbes Mayo (1845-1921) ingeniari zibilaren eta Henrietta Mary Mayoren, Donaldson jaiotzez, (1852-1930) zazpi seme-alabetatik zaharrena zen,[4] eta George Mayo Adelaideko mediku ospetsuaren biloba. Bere heziketa formala 10 urterekin hasi zen, tutore batekin eskola erregularrak jasotzen hasi zenean.[3] 16 urterekin, Advanced School for Girls eskolan matrikulatu zen, Grote Street-en, Adelaide High School-en aitzindaria, eta bertan matrikulatu zen urte bat igaro ondoren, 1895eko amaieran.[3]

Doktoreen existentziari buruz inoiz entzun ez bazuen ere, txikitatik medikuntzako karrera egitea nahi zuen.[5] Hala ere, Edward Renniek, garai hartan Adelaide High Schooleko irakaslea zenak, medikuntza ikasten hasteko txikiegia zela esan zion Helenen aitari, eta 1896an, Mayo Adelaidako Unibertsitateko Arte Fakultatean matrikulatu zen.[5] Bere ahizpa gazteena zen Oliveren heriotzak, ikasketetako lehen urtearen amaieran, Mayok urte hartan bere azken azterketetan etekina atera ez izatea ekarri zuen, eta 1897an bere lehen urtea errepikatu zuenean, bost ikasgaietatik bi huts egin zituen (latina eta grekoa).[5] Aitaren baimena lortuta, medikuntzan matrikulatu zen 1898an.[2][3][5] Medikuntzako ikasle ospetsua zen, bere klaseko lehen postua lortu zuen eta Davis Thomas beka eta Everard beka irabazi zituen bere ikasketen laugarren eta bosgarren urteetan, hurrenez hurren.[3]

Karrera medikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1902ko amaieran graduatu ondoren, Mayok Adelaideko Ospitalean mediku egoiliar lanpostu bat bete zuen.[3] 1904ko otsailean, Ingalaterrara joan zen praktikak eginez esperientzia zabaltzera.[3][5] Han, Londresko Great Ormond Streeteko Haur Gaixoen Ospitaleko langile kliniko gisa lan egiten zuen.[3] Emagin bezala esperientzia lortzeko, Dublingo Coombe Women & Infants University Hospitall-era joan zen. Londresera itzuli eta medikuntza tropikaleko ikastaro bat burutu ondoren, Indiara joan zen, eta han egin zuen lan urtebetez emagin gisa Delhiko Cambridge Misioan, emakume eta umeentzako ospitale batean.[6] 1906an, Adelaidera itzuli zen eta praktika pribatu batzuk hasi zituen aitaren jabetzako lokal batean, Morphett kalean, familiaren etxearen ondoan.[5] Denbora librea eskuetan zuela, laborategian hasi zen lanean Adelaideko Ospitalean, eta ohorezko anestesista gisa espezialitate bat lortu zuen Adelaide Children's Ospitalean.[2][5]

Mothers' and Babies' Health Association

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1909ko maiatzean, haurren hilkortasunari buruzko estatuarteko konferentzia batean dokumentu bat aurkeztu zuen. Bertan, Australia hegoaldeko haurren hilkortasun tasa altuaz aritu zen,[3] eta emakumeak amatasunari begira hezteko gehiago egin behar zela adierazi zuen.[7] Geroago, urte horretan bertan, Londresen amentzako eskola baten arrakastari buruzko hitzaldi bat entzun ondoren, berak eta Harriet Stirlingek (Edward Stirlingen alaba) Adelaideko amentzako eskola sortu zuten. Haurtzaindegiko Sindikatuak gela bat jartzen zuen bere bulegoetan astean arratsalde batez, non erizain batek umeak pisatzen zituen eta Mayok eta Stirlingek aholkuak ematen zituzten.[2][3]

Erakundearen urteko lehen bileran, mediku ospetsu batek erakundea kritikatu zuen neskazaharrak (Mayo eta Stirling haurrik gabe zeuden) "ama sena" zeramaten amei irakasten zietela pentsatzeagatik. Hala eta guztiz ere, antolakuntzak arrakasta handia izan zuen, eta 1911n Wright Streeten txabola bat erosi eta eskolaren egoitza bihurtu zen. 1927an, erakundea Mothers' and Babies' Health Association bihurtu zen, eta 1932an, Australiako hegoalde osoan sukurtsalak zituen.[7]

Mayoren lankideen artean, Marie Brown doktorea (1883 – 1949) zegoen. Mayo elkarteko ohorezko mediku funtzionarioa izan zen 1967an hil zen arte,[4] eta, denbora horretan, erakundeak prestakuntza eskola bat ama-erizainentzat eta ospitale bat lortu zituen .[3] Bere omenez, elkarteak Helen Mayoren urteroko hitzaldia inauguratu zuen. 1981ean, Mothers' and Babies' Health Association Hego Australiako Gobernuko Osasun Sailean sartu zen.[6]

Melbournera txertoak egiten ikastera joan ondoren, 1911n Mayo bakteriologo kliniko izendatu zuten Adelaide Ospitalean, eta kargu hori beteko zuen 22 urtez.[6]

Mareeba Ospitalea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mayoren Mareeba Ospitalea 1917an.

1910eko hamarkadaren lehen zatian, Australiako hegoaldean bularreko haurrak tratatzeko instalazio medikoen premia larria zegoen, infekzio gurutzatuaren arriskuak zirela eta, Adelaide Children's Hospital zentroak ez baitzituen bi urtetik beherakoak tratatuko. 1913an, Mayok eta Stirlingek medikuen bilera deitu zuten, haur horientzako ospitale baten aukera aztertzeko. Plan horren bideragarritasunari buruzko zalantzak azaldu ondoren, taldeak dirua bildu zuen, eta Adelaide Children's Hospital-eko Batzordeari funts horiek ospitaleko lurretan aparteko gela bat eraikitzeko erabiltzeko plan bat aurkeztu zion. Batzordeak atzera bota zuen proposamena, eta Mayok eta bere taldeak bi pisuko etxe bat alokatu zuten St. Peter'sen eta haurtxoentzako ospitale bat ireki zuten 1914an.[2][3]

Arazo ekonomikoak gero eta larriagoak ziren, eta Estatuko Gobernuak ospitalea bere gain hartu zuen 1917an,[8] Woodvillera eramanez eta Mareeba Ospitalea edo Mareeba Haurtxoen Ospitalea izendatuz.[2][9]

Mayok funtsezko papera jokatu zuen Mareeba Ospitalearen ezarpenean eta bere politikaren eraketan, ohorezko mediku eta ohorezko ofizial arduradun gisa 1921etik 1946ra.[3] Infekzio gurutzatuaren arriskuei aurre egiteko, beste paziente batzuengandik haurtxoak isolatzeko politika zorrotza ezarri zuen. Haur bakoitzak bere kutxatila zuen, eta bertan bere ekipoa gordeko zen. Erizainek haur bat zaintzeko erabiltzen zituzten mantalak haur horrentzat bakarrik erabiliko ziren, eta mantak, botilak eta tresnak esterilizatu egin ziren.[5] Azkenean, Mareeba 70 oheko ospitale bihurtu zen, kirurgia-unitate batekin eta haur goiztiarrentzako gela batekin osatua.[3]

Ibilbidearen azken urteak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1919an, Adelaide Children's Ospitaleak ohorezko medikuak iragarri zituen. Bere generoa lanpostu hori lortzeko eragozpena izango zelakoan, ez zuen kargurako bere burua hautagai gisa proposatu. Hala ere, Henry Simpson Newland zirujauaren gomendio bati jarraituz, Mayok postua eskatu zuen, eta urte hartan ohorezko mediku laguntzaile izendatu zuten, anbulatorioen ardura emanez. Royal Adelaide Hospital, Children's Hospital eta Mareeba Ospitalean zituen postuak, eta bere kontsulta pribatuko konpromisoez gain, medikuntzako doktoretza hasi zuen 1925ean.[5] Adelaideko Ospitalean bakteriologo kliniko gisa zuen esperientzia erabili zuen bere tesirako oinarri gisa, eta asteburuetan idatzi behar izan zuen, hain zen handia bere lan-karga.[5] Hurrengo urtean, Adelaideko Unibertsitatean medikuntzako doktoretza jaso zuen lehen emakumea izan zen.[2][4] Ondoren, ohorezko mediku izendatu zuten Children's Hospital zentroko pazienteentzat, eta irakasle kliniko Adelaidako Unibertsitatean.[5]

1938an erretiratu zen eta ohorezko doktore bihurtu zen Children's Hospitalen, baina Bigarren Mundu Gerra hasi zenean, ospitalera itzuli zen pediatriako aholkulari senior gisa, Gurutze Gorriko emaileen transfusio-zerbitzua antolatzearekin batera.[4]

Beste jarduera batzuk

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Adelaideko Unibertsitateko Kontseilua 1919an. Helen Mayo da argazkiko emakume bakarra.

Mayo Australiako lehen emakume hautatua izan zen unibertsitateko kontseilu batean, 1914an Adelaidako Unibertsitateko Kontseiluko kide hautatu zutenean, 46 urtez kargu horretan egon zelarik.[3] 1922an Adelaide Lyceum Club sortu zuen, eta inaugurazio-presidentea izan zen. Klubak toki bat eskaintzen zien beren eremuetan liderrak ziren emakumeei elkar ezagutzeko, eta "arteen eta letren munduan emakumeen estatusean aurrera egitea" zuen helburu.[2][5]

Era berean, Adelaidako Unibertsitateko emakumezko ikasle eta graduatuen bizitzan aktiboki parte hartu zuen. 1909an Women Student's Club-aren (Emakumeen Batasuna) sorreraren buru izan zen, eta 1921ean ikasle talde ezberdinak batzeko tramiteak hasi zituen Adelaideko Unibertsitateko Batasuna izango zenean.[10] Lady Simon eraikina Emakumeen Batasunerako eraikitzea, hein handi batean, bere ahaleginen ondorio izan zen,[10] baita Saint Ann's College-ren sorrera ere, non 1939tik 1959ra lehendakari izan zen.[4]

Mayo 1967ko azaroaren 13an hil zen, 89 urte zituela.[4] Bere obituarioan, Medical Journal of Australiak honela deskribatu zuen: "emakume medikuen dekanoa Hego Australian, eta ziurrenik Australia osoan", eta hegoaldeko Australiako haurren ongizate-sistemaren eraginkortasuna egotzi zion.[3]

Helen Mayo ez zen inoiz ezkondu, baina North Adelaiden etxe bat partekatu zuen bere bikotekidearekin, Constance Finlayson doktorearekin, eta Gertrude Young andereñoarekin, Walter James Youngen arrebarekin.[4][6] Elton Mayo psikologoa (1880 – 1949) eta Sir Herbert Mayo epailea (1885 – 1972) bere nebak ziren.[11]

Sariak eta aintzatespenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • 1935eko maiatzean Britainiar Inperioaren Ordenako Ofizial (OBE) izendatu zuten Hego Australiako estatuan ama-haurren ongizatearekin lotutako zerbitzuengatik.[2][12]
  • Bonythongo Canberra auzoko Helen Mayo Crescent bere omenez izendatua da,[13] Mayo Dibisio Federala bezala.[14]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2024-10-01). «Helen Mayo, médica» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2025-02-01).
  2. ↑ a b c d e f g h i (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2024-12-26). «Helen Mayo, la médica que veló por la salud de madres y niños» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2025-02-01).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p (Ingelesez) «Helen Mary Mayo | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2025-02-01).
  4. ↑ a b c d e f g (Ingelesez) Hicks, Neville; Leopold, Elisabeth. «Helen Mary Mayo (1878–1967)» Australian Dictionary of Biography (National Centre of Biography, Australian National University) (Noiz kontsultatua: 2025-02-01).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l (Ingelesez) Mackinnon, Alison. (1986). The New Women: Adelaide's Early Women Graduates. Wakefield Press ISBN 978-0-949268-43-3. (Noiz kontsultatua: 2025-02-01).
  6. ↑ a b c d Denholm, Decie. (1991). "A Very Remarkable Woman: Dr Helen Mary Mayo, 1878 – 1967". University of Adelaide Library News. 13 (1).
  7. ↑ a b Hicks, Neville. (1986). Private Medicine and Public Health. ABC Radio National.
  8. ↑ «THE BABIES' HOSPITAL.» Express and Telegraph 1917-03-01 (Noiz kontsultatua: 2025-02-01).
  9. ↑ (Ingelesez) «Mareeba Babies' Hospital» Find and Connect (Noiz kontsultatua: 2025-02-01).
  10. ↑ a b Finnis, Margaret M.. (1975). The Lower Level – A Discursive History of The Adelaide University Union.. The Adelaide University Union. ISBN 0-9598309-0-1..
  11. ↑ (Ingelesez) Zelling, Howard. «Sir Herbert Mayo (1885–1972)» Australian Dictionary of Biography (National Centre of Biography, Australian National University) (Noiz kontsultatua: 2025-02-01).
  12. ↑ «Page 3610 | Supplement 34166, 31 May 1935 | London Gazette | The Gazette» www.thegazette.co.uk (Noiz kontsultatua: 2025-02-01).
  13. ↑ (Ingelesez) «Commonwealth of Australia Gazette. Periodic (National : 1977 - 2011) - 31 abu. 1988 - p4» Trove (Noiz kontsultatua: 2025-02-01).
  14. ↑ (Ingelesez) corporateName=Australian Electoral Commission; address=10 Mort Street, Canberra ACT 2600; contact=13 23 26. «Profile of the electoral division of Mayo (SA)» Australian Electoral Commission (Noiz kontsultatua: 2025-02-01).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Helen_Mayo&oldid=10048784"(e)tik eskuratuta