Henipabirus

Wikipedia, Entziklopedia askea
Henipabirus
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaOrthornavirae
FilumaNegarnaviricota
KlaseaMonjiviricetes
OrdenaMononegavirales
FamiliaParamyxoviridae
SubfamiliaParamyxovirinae
Generoa Henipavirus
[[|]]

Henipabirusa zentzu negatiboko base-paredun RNA birus genero bat da Paramyxoviridae familian, Mononegavirales ordena, bost espezie dituena.[1][2] Henipabirusak, berez, azeri hegalarietan eta zenbait mikro-saguzar espezietan aurki daitezke.[3] Henipabirusek genoma luzeak eta ostalari-sorta zabala dituzte ezaugarri. Berriki agertu da patogeno zoonotiko gisa, eta etxeko animalietan eta gizakietan gaixotasunak eta heriotzak eragin ditzake.[4]

2009an, hiru birus berriren RNAren sekuentziak atzeman ziren, henipabirusekin duten erlazio filogenetikoari dagokionez. Eidolon helvum saguzarrean ezagutzen dira Ghanan. Henipabirus berri horiek Australiatik eta Asiatik kanpo aurkitzeak adierazten du henipabirusen endemikotasun-potentzialaren eskualdea mundukoa izan daitekeela.[5] Afrikako henipabirus horien ezaugarriak pixkanaka aldatzen ari dira.[6]

Nipah eta Hendra henipabirusak C kategoriako agente selektibotzat hartzen dira (USDA-HHS).[7]

Egitura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Henipabirusen egitura
Henipabirusaren genoma (3’-tik 5’-ra bitarteko orientazioa) eta P genearen produktuak

Heniphurrak pleomorfoak dira (forma aldakorrekoak), 40-600 nm-ko diametrokoak.[8] Matrize biraleko proteina-geruza baten gainean mintz lipidiko bat dute. Nukleoan, RNA genomikoaren harizpi helikoidal bakarra dago, N (nukleokapsidoa) proteinari estuki lotua eta L (handia) eta P (fosfoproteina) proteinei lotua. Proteina horiek erreplikazioan RNA polimerasaren jarduera ematen dute.

Mintz lipidikoan txertatuta, F proteinen (fusioa) gailurrak eta G proteinen tetramadoreak (erantsia) daude. G proteinaren funtzioa (MojV-G proteinaren kasuan izan ezik) birusa zelula ostalariaren azalarekin elkartzea da, Ephrin B1, B2 edo B3 izeneko ugaztunen proteina-familiaren bidez.[9][10][11] Lotura-glikoproteinaren egitura X izpien bidezko kristalografiaren bidez zehaztu da.[12] F proteinak mintz birala ostalariaren mintz zelularrarekin urtzen du, eta zelulan birioi-edukia askatzen du. Era berean, infektatutako zelulak inguruko zelulekin fusionatzen dira, sintzio multinukleatu handiak eratzeko.

Genoma[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nipah birusaren erreplikazio-zikloa (NiV)

Genoma mononegabiral guztiak bezala, Hendra birusa eta Nipah birusaren genomak ARN ez-segmentatuak dira, harilkatu gabeko RNA zentzu negatibokoak. Bi genomek 18.2 kb-ko luzera dute eta sei gene dituzte, sei egitura-proteinari dagozkienak.[13]

Paramyxoviridae familiako beste kide batzuek bezala, henipabirusaren genomako nukleotido-kopurua seiren multiploa da, 'seiren erregela' deritzonaren modukoa.[14] Seiko erregela mutazio bidez edo genomaren sintesi osatugabe bidez desbideratzeak erreplikazio biral ez-eraginkorra eragiten du, seguruenik RNAren eta N proteinaren arteko loturak ezarritako egitura-murrizketen ondorioz.

Henipabirusek RNAren edizioa izeneko ezohiko prozesua erabiltzen dute, gene bakar batetik abiatuta hainbat proteina sortzeko. Henipabirusetako prozesu espezifikoak berekin dakar guanosina-hondakinak P mRNA genean sartzea itzulpena egin aurretik. Gehitutako hondakinen kopuruak zehazten du P, V C edo W proteinak sintetizatzen diren. V eta W proteinen funtzioak ezezagunak dira, baina ostalariaren mekanismo antibiralen aldaketan nahasita egon daitezke.

Agertzeko arrazoiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Henipabirusak agertzearekin batera, azken hamarkadetan beste birus zoonotiko batzuk agertu dira. SARSren koronabirusa, saguzar australiarraren lisabirusa, Menangle birusa, Marburg birusa eta, agian, ebolaren birusak saguzarrek ere erasotzen dituzte, eta beste espezie batzuk kutsatzeko gai dira. Birus horietako bakoitza agertzeak lotura izan du saguzarren eta gizakien arteko kontaktua handitzearekin, eta, batzuetan, beste ostalari bat ere tartean dela. Kontaktua areagotu egin da, bai saguzarren lurraldean giza inbasioaren ondorioz (Nipah-ren kasuan, bereziki lurralde horretako zerriak), bai saguzarrek giza populazioetarantz egindako mugimenduaren ondorioz, elikagaien banaketan izandako aldaketen eta habitataren galeraren ondorioz.

Frogatuta dago azeri hegalarien habitat-galerak, bai Asiako hegoaldean, bai Australian (batez ere ekialdeko kostaldean), giza etxebizitzen inbasioak eta nekazaritza gainerako habitatetan, gizakien eta azeri hegalarien banaketen gainjartze handiagoa eragiten ari direla.

Taxonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Henipabirus generoa: espezieak eta haien birusak[15]
Generoa Espeziea Birusa (laburdura)
Henipabirusak Zedroaren henipabirusa Zedroaren birusa (V)
Ghaneko saguzarren henipabirusa Kumasi birusa (KV)
Hendra Henipabirusa Hendra birusa (HeV)
Mojiangeko henipabirusa Mimikaren birusa (MojV)
Nipah henipabirusa Nipah birusa (NiV)
Langya henipabirusa Langia birusa (LayV)[16]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Rima, B; Balkema-Buschmann, A; Dundon, WG; Duprex, WP; Easton, A; Fouchier, R; Kurath, G; Lamb, R et al.. (December 2019). «ICTV Virus Taxonomy Profile: Paramyxoviridae.» The Journal of General Virology 100 (12): 1593–1594.  doi:10.1099/jgv.0.001328. OCLC .7273325 PMID 31609197..
  2. ↑ ICTV Report Paramyxoviridae. .
  3. ↑ Li, Y; Wang, J; Hickey, AC; Zhang, Y; Li, Y; Wu, Y; Zhang, Huajun; Han, Zhenggang et al.. (December 2008). «Antibodies to Nipah or Nipah-like viruses in bats, China [letter]» Emerging Infectious Diseases 14 (12): 1974–6.  doi:10.3201/eid1412.080359. OCLC .2634619 PMID 19046545..
  4. ↑ (Ingelesez) «Nipah yet to be confirmed, 86 under observation: Shailaja» OnManorama.
  5. ↑ «Henipavirus RNA in African Bats» PLOS ONE 4 (7): e6367.  doi:10.1371/journal.pone.0006367. OCLC .2712088 PMID 19636378. Bibcode: 2009PLoSO...4.6367D..
  6. ↑ Drexler JF, Corman VM. (2012). «Bats host major mammalian paramyxoviruses» Nat Commun 3: 796.  doi:10.1038/ncomms1796. OCLC .3343228 PMID 22531181. Bibcode: 2012NatCo...3..796D..
  7. ↑ (Ingelesez) «Federal Select Agent Program» www.selectagents.gov 2021-01-08.
  8. ↑ «Ultrastructure of Hendra virus and Nipah virus within cultured cells and host animals» Microbes and Infection 3 (4): 297–306.  doi:10.1016/S1286-4579(01)01383-1. PMID 11334747..
  9. ↑ Bonaparte, M; Dimitrov, A; Bossart, K. (2005). «Ephrin-B2 ligand is a functional receptor for Hendra virus and Nipah virus» Proceedings of the National Academy of Sciences 102 (30): 10652–7.  doi:10.1073/pnas.0504887102. OCLC .1169237 PMID 15998730. Bibcode: 2005PNAS..10210652B..
  10. ↑ «EphrinB2 is the entry receptor for Nipah virus, an emergent deadly paramyxovirus» Nature 436 (7049): 401–5.  doi:10.1038/nature03838. PMID 16007075. Bibcode: 2005Natur.436..401N..
  11. ↑ Bowden, Thomas A.; Crispin, Max; Jones, E. Yvonne; Stuart, David I.. (1 October 2010). «Shared paramyxoviral glycoprotein architecture is adapted for diverse attachment strategies» Biochemical Society Transactions 38 (5): 1349–1355.  doi:10.1042/BST0381349. OCLC .3433257 PMID 20863312..
  12. ↑ Bowden, Thomas A.; Crispin, Max; Harvey, David J.; Aricescu, A. Radu; Grimes, Jonathan M.; Jones, E. Yvonne; Stuart, David I.. (1 December 2008). «Crystal Structure and Carbohydrate Analysis of Nipah Virus Attachment Glycoprotein: a Template for Antiviral and Vaccine Design» Journal of Virology 82 (23): 11628–11636.  doi:10.1128/JVI.01344-08. OCLC .2583688 PMID 18815311..
  13. ↑ «Molecular biology of Hendra and Nipah viruses» Microbes and Infection 3 (4): 279–87.  doi:10.1016/S1286-4579(01)01381-8. PMID 11334745..
  14. ↑ Kolakofsky, D; Pelet, T; Garcin, D; Hausmann, S; Curran, J; Roux, L. (February 1998). «Paramyxovirus RNA synthesis and the requirement for hexamer genome length: the rule of six revisited» Journal of Virology 72 (2): 891–9.  doi:10.1128/JVI.72.2.891-899.1998. OCLC .124558 PMID 9444980..
  15. ↑ Amarasinghe, Gaya K.; Bào, Yīmíng; Basler, Christopher F.; Bavari, Sina; Beer, Martin; Bejerman, Nicolás; Blasdell, Kim R.; Bochnowski, Alisa et al.. (7 April 2017). «Taxonomy of the order Mononegavirales: update 2017» Archives of Virology 162 (8): 2493–2504.  doi:10.1007/s00705-017-3311-7. ISSN 1432-8798. OCLC .5831667 PMID 28389807..
  16. ↑ «Zoonotic Langya virus found in China, CDC says - Taipei Times» www.taipeitimes.com 2022-08-09 (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Henipabirus&oldid=9013391"(e)tik eskuratuta