Hiri diseinu

Hiri diseinua edo hirigintza-diseinuaren espazio publikoa irizpide fisiko-estetiko-funtzionalen arabera interpretatzea eta hiri-komunitateen edo -sozietateen beharrak asetzea da, lehendik dagoen edo etorkizunean egongo den hiri-eremu bateko onura kolektiboa kontuan hartuta. Beraz, hiri-diseinuak plangintza fisikoa egiten du analisi-mailetan, hala nola eskualdean, hirigunean, hiri-eremuan eta hiri-altzarietan. Hiri-diseinuaren teoriak espazio publikoaren diseinua eta kudeaketa lantzen ditu nagusiki (adibidez, eremu publikoa, eremu publikoa edo jabari publikoa), eta leku publikoak esperimentatzeko eta erabiltzeko modua. Hau da, eremu publikoa egunerokoan libreki erabiltzen dituen espazio guztiak, hala nola kaleak, plazak, parkeak eta azpiegitura publikoa. Baita jabetza pribatuko espazioen alderdi batzuk sartzen dira, hala nola eraikinen fatxadak edo etxeko lorategiak, espazio publikoari ere laguntzen diotenak eta, beraz, hiri-diseinuaren teoriak aintzat hartzen dituenak.^[1]

Hiri-diseinuaren teoriak espazio publikoaren diseinua eta kudeaketa (adibidez, esparru publikoa, eremu publikoa edo jabari publikoa) eta leku publikoak bizitzeko eta erabiltzeko moduaz dihardu.

Espazio publikoak, jendeak orokorrean, egunero libreki erabiltzen dituen espazio guztiak barne hartzen ditu, hala nola kaleak, plazak, parkeak eta azpiegitura publikoak. Jabetza pribatuko espazioen zenbait alderdi, esaterako eraikinen fatxadak edo etxeko lorategiak, espazio publikoari ere laguntzen diotenak dira, eta, beraz, hiri-diseinuaren teoriak kontuan hartzen ditu. Diziplina hori defendatzen eta tratatzen duten idazleetako batzuk dira: Gordon Cullen, Jane Jacobs, Christopher Alexander, William H. Whyte, Kevin Lynch, Aldo Rossi, Robert Venturi, Colin Rowe, Peter Calthorpe eta Jan Gehl.

Hiri-diseinua hirigintza-plangintzarekin oso lotuta dagoen esparrua da, baina ingurune publikoaren hobekuntza fisikoen ikuspegitik desberdintzen da; izan ere, praktikan, hirigintza-plangintzak hirigintza pribatuaren administrazioan jartzen du arreta plangintza-eskemen eta estatuko beste urbanizazio-kontrolen bidez

Hiri-erosotasunean eragiten duten faktoreak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ingurunearen ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Edozein hiri-espazio publikori, edozein unetan eta kokapen geografikoan gara daitezkeen giza jarduera guztiei aplika dakizkiekeen erosotasun-baldintzak definitzea oso lan konplexua da, eta, kasu askotan, ezinezkoa da.^[2]

Hiriko espazio publikoaren erosotasuna hainbat faktorek baldintzatzen dute: baldintza termikoak, hiri-eskala, espazio publikoaren okupazioa, hiri-paisaia, segurtasun-pertzepzioa, baldintza akustikoak, airearen kalitatea eta ergonomia. Parametro horiek guztiak elkarrekin konektatuta daude. Horietako bat aldatzeak eragina du gainerakoen kalitatean.^[3]

Hiri-eskala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eraikinen altueraren eta blokeen bereizketaren arteko erlazioa aztertzea da, bereziki, mugimendu modernoaren hasieran, etxebizitetan izan duen eraginagatik,

Kalearen proportzioa ere erabakigarria da espaloietan,baita plazetan eta lorategietan tamaina handiko edo txikiko zuhaitzak jartzeko eta hiriko korridore berdeak sortzeko. Espazio libreen formak eta tamainak proportzionaltasuna izan behar dute espero diren maiztasun- eta jarduera-mailekin; Hiri funtzionaleko blokeen arteko espazioen esperientziak erakutsi duenez, espazio libreetako jarduerak ugaritzen badira, bertako bizitza aberasten da, erabiltzaileen kopurua handitzen da eta inbertsioa berrerabiltzen da.

Hiri-paisaia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Paisaia mota asko daude: komertziala, historikoa, arkitektonikoa eta naturala. Hiri-paisaia, ikuspegi bisual hutsetik ulertuta, inguruneaz dugun pertzepzioaren eta hiri-eremuaren barruan kokapen espezifiko baten ideia da.

Bere erakargarritasuna alde batera utzita, giro erosoa sor dezakegu monotonia hautsiz eta ibiltariarengan interesa sortuz, hiri-paisaian zehar aldizkako erakarpen-guneak eta mugarriak jarriz.

Halaere, proiektatutako erakarpen-guneak nabarmentzen badira ere, garrantzitsua da hiri-sare homogeneo batean integratzea.

Segurtasun-pertzepzioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mehatxurik gabeko ingurune bat lortzeko, gizarte-kohesioa egon behar da, eta hiria proiektatu behar da. Espazioaren ikusgarritasuna eta gardentasuna sustatzeko, herrikideen arteko erosotasuna sustatzen duten elementu arkitektonikoak ezarrtzea ohikoena da.

Hiri-diseinuaren printzipioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Espazio publikoak agentzia edo agintari askoren erantzukizunak eta hurbileko jabeen interesak gainjartzearen mende egoten dira maiz, baita erabiltzaile anitzen eta batzuetan eskudunen eskakizunak gainjartzearen mende ere. Beraz, espazio publikoaren diseinuak, eraikuntzak eta administrazioak esfera desberdinen arteko kontsulta eta negoziazioa eskatzen du. Normalean, diziplina anitzeko lankidetza behar izaten da, hainbat alorren ordezkaritza orekatuarekin, ingeniaritza, ekologia, tokiko historia eta hiri-garraioaren plangintza barne.

Hiri-diseinuak honako alderdi hauek hartzen ditu kontuan:^[4]

Hiri-egitura^[5]: Nola kokatzen diren lekuak elkarrekin eta nola lotzen diren alderdiak bata bestearekin.
Tipologia, dentsitatea eta hiri-iraunkortasuna: erabilera-intentsitatearekin, baliabideen kontsumoarekin, komunitate bideragarrien ekoizpenarekin eta mantentze-lanekin lotutako espazio eta morfologia motak.
Irisgarritasuna: Espazioen artean mugitzeko aukera erraza eta segurua ematea.
Irakurgarritasuna eta gidaritza: Pertsonei bidea aurkitzen eta espazioak nola funtzionatzen duen ulertzen laguntzea.
Erabilera osagarrien nahasketa: Haien arteko elkarreragin onuragarria ahalbidetzen duten jardueren kokapena.
Karakterizazioa eta esanahia: Espazio baten eta bestearen arteko desberdintasunak ezagutzea eta baloratzea.
Jarraipena eta aldaketa: pertsonak denboran eta espazioan kokatzea, kultura garaikidearen ondareari eta euskarriari dagozkionak barne.
Gizarte zibila: Pertsonak, hiritar berdinak balira bezala, besteekin elkartzeko libre izango diren espazioak egitea, kapital soziala eraikitzeko osagai garrantzitsua baita.^[6]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ «Hiri-diseinua | Technology» Tecnalia (Noiz kontsultatua: 2022-10-25).
↑ (Ingelesez) Sailus, Marisa. (2022-06-29). «7 Types Of Urban Planning Concepts Explained» ClearPoint Strategy (Noiz kontsultatua: 2022-10-26).
↑ «HARITIK HIRIRA | Tabakalera» www.tabakalera.eus (Noiz kontsultatua: 2022-11-15).
↑ (Ingelesez) Somers, Jason. (2021-02-01). «Types of Landscape and Urban Planning» Crest Real Estate (Noiz kontsultatua: 2022-10-26).
↑ (Gaztelaniaz) «HIRIGINTZA PROZESUA ETA HIRI EGITURA» Geografiamungia's Weblog 2013-02-03 (Noiz kontsultatua: 2022-11-15).
↑ (Ingelesez) Planning, Real Estate and Economic Development. (2022-06-27). «Urban design basics» ottawa.ca (Noiz kontsultatua: 2022-10-26).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q63100
Multimedia: Urban design / Q63100

[1] «Hiri-diseinua | Technology» Tecnalia (Noiz kontsultatua: 2022-10-25).

[2] (Ingelesez) Sailus, Marisa. (2022-06-29). «7 Types Of Urban Planning Concepts Explained» ClearPoint Strategy (Noiz kontsultatua: 2022-10-26).

[3] «HARITIK HIRIRA | Tabakalera» www.tabakalera.eus (Noiz kontsultatua: 2022-11-15).

[4] (Ingelesez) Somers, Jason. (2021-02-01). «Types of Landscape and Urban Planning» Crest Real Estate (Noiz kontsultatua: 2022-10-26).

[5] (Gaztelaniaz) «HIRIGINTZA PROZESUA ETA HIRI EGITURA» Geografiamungia's Weblog 2013-02-03 (Noiz kontsultatua: 2022-11-15).

[6] (Ingelesez) Planning, Real Estate and Economic Development. (2022-06-27). «Urban design basics» ottawa.ca (Noiz kontsultatua: 2022-10-26).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]