Hizkuntza Gutxituen Europako Gutuna

Hizkuntza Gutxituen Europako Gutuna
	Europako Kontseiluko estatuen mapa. Berde ilunean, Hizkuntza Gutxituen Europako Gutuna sinatu eta berretsi duten estatuak. Berde argian, sinatu besterik ez dutenak. Zuri kolorean, Gutuna ez sinatu eta ez berretsi ez duten estatuak.
Mota	charter (en) ; tratatu
Data	1992ko azaroaren 5a
Argitaratze-data	1992ko azaroaren 5a
Argumentu nagusia	hizkuntza-eskubideak
Kokaleku	Estrasburgo
Herrialdea	Frantzia
Sinatzailea	Hogeita hamahiru
Depositary (en)	Secretary General of the Council of Europe (en)
Lanaren edo izenaren hizkuntza	ingeles eta frantses
Lan osoa eskuragarri	conventions.coe.int…

Hizkuntza Gutxituen Europako Gutuna (ingelesez, European Charter for Regional or Minority Languages), maiz Eurogutuna moduan laburtua ^[1], Europako Kontseiluak bultzatuta 1992an Estrasburgon sinatutako Ituna da, Europako erregio-hizkuntzak eta hizkuntza gutxituak babestu eta sustatu nahi dituena.

Gutunak ofizialtasunik ez duten Europako hizkuntzak babestu nahi ditu, eta baita ofizialak izan arren egoera gutxituan daudenak ere. Kalkulatzen da Europan 40 milioi herritarrek Gutunaren babespean dauden hizkuntzak hitz egiten dituztela ^[2].

23 artikuluko Gutun hau "eremu urriko hizkuntzei" buruzkoa bada ere, esamolde hori eufemismo bat baino ez da, hizkuntza horiek benetan hizkuntza gutxituak direlako.

Gaur egun (2022an) Europako Kontseiluko 47 estatutik 31k Gutuna sinatu dute, baina horietatik 24k besterik ez dute berretsi. Gutuna sinatu ez dutenek (Irlanda edo Grezia, besteak beste) edo sinatu arren berretsi ez dutenek (Frantzia edo Italia, adibidez) ez dute inongo konpromisorik hartu erregio-hizkuntzak babesteko edo sustatzeko.

Gutunaren arabera, eremu urriko eta eskualdeetako hizkuntza guztiek Europako aniztasun linguistikoa osatzen dute, eta denek "Europako tradizioak eta aberastasun kulturala mantentzen eta garatzen" laguntzen dute ^[3].

Horretaz gain, Gutunak neurri zehatz batzuk ezartzen ditu eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntzen erabilera sustatzeko bizitza publikoan. Neurri horiek honako eremu hauek hartzen dituzte: hezkuntza, justizia, administrazio-agintariak eta zerbitzu publikoak, komunikabideak, jarduera kulturalak, eta jarduera ekonomiko eta sozialak, besteak beste ^[4].

Gutunak gainbegiratze-mekanismo bat aurreikusten du haren funtzionamendua eta estatuek egiten duten aplikazioa ebaluatzeko. Aditu independenteek osatutako batzorde batek egiten du ebaluazio hori, eta, beharrezkoa bada, gomendioak ere ematen ditu, estatuen ez-betetzeak zuzendu ahal izateko. Aditu independenteen batzorde hori Europako Kontseiluak izendatzen du sei urterako ^[5]

Gutunaren Hitzaurrea oso argia da hizkuntza gutxitu baten hiztunek hizkuntza hori erabiltzeko duten eskubideaz:

"Eskualdeetako eta eremu urriko hizkuntzak bizitza publiko edo pribatuan erabiltzeko eskubidea preskribatzen ez duen eskubidea da, NBEren Eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Itunean dagoena, eta bat datorrena Europako Kontseiluak sustatzen dituen baloreekin giza-eskubideak eta oinarrizko askatasunak babesteko" ^[6]

Gutuna sinatu eta berretsi duten estatuen zerrenda[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Estatua	Sinaduraren data	Berrestearen data	Babestutako hizkuntzak
Alemania	1992-11-5	1998-9-16	Daniera, sorabiera, frisiera, behe-alemana eta erromaniera
Armenia	2001-5-11	2002-5-1	Asiriera, greziera, errusiera, kurduera
Austria	1992-11-5	2001-6-28	Kroaziera, esloveniera, hungariera, txekiera, eslovakiera, erromaniera
Danimarka	1992-11-5	2000-9-8	Alemaniera. Faroera eta groenlandiera ez dira sartzen, babes berezia dutelako
Erresuma Batua	2000-3-22	2001-3-27	Kornubiera, galesa, Eskoziako gaelera, irlandera, eskoziera
Errumania	1995-7-17	2008-5-1	Albaniera, armeniera, bulgariera, txekiera, kroaziera, alemana, greziera, italiera, yiddish, mazedoniera, hungariera, poloniera, erromaniera, errusiera, ruteniera, serbiera, eslovakiera, turkiera, tartarera eta ukrainera
Eslovakia	2001-2-20	2001-9-5	Bulgariera, kroaziera, txekiera, alemana, hungariera, poloniera, erromaniera, ruteniera eta ukrainera
Eslovenia	1997-7-3	2000-10-4	Erromaniera, italiera eta hungariera
Espainia	1992-11-5	2001-4-9	Katalana, euskera, galiziera, aranera, asturiera eta aragoiera
Finlandia	1992-11-5	1994-11-9	Samiera, suediera eta erromaniera
Herbehereak	1992-11-5	1996-5-2	Frisiera, behe-alemana, erromaniera eta yiddish
Hungaria	1992-11-5	1995-4-26	Kroaziera, alemana, errusiera, serbiera, eslovakiera, esloveniera
Kroazia	1997-11-5	1997-11-5	Italiera, serbiera, hungariera, txekiera, eslovakiera, ruteniera, ukrainera
Liechtenstein	1992-11-5	1997-11-18
Luxenburgo	1992-11-5	2005-6-22
Montenegro	2005-3-22	2006-2-15	Albaniera eta erromaniera
Norvegia	1992-11-5	1993-11-10	Samiera
Serbia	2005-3-22	2006-2-15	Albaniera, bosniera, bulgariera, hungariera, erromaniera, ruteniera, eslovakiera, ukrainera, kroaziera
Suedia	2000-2-9	2000-6-1	Samiera, finlandiera, meänkieli, erromaniera, yiddish
Suitza	1993-10-8	1997-17-23	Erromantxe eta italiera
Txekia	2000-11-9	2006-11-15	Poloniera eta eslovakiera
Txipre	1992-11-12	2002-8-26	Armeniera
Ukraina	1996-5-2	2005-9-19	Bielorrusiera, bulgariera, gagauzera, greziera, yiddish, tartarera, moldaviera, alemana, poloniera, errusiera, errumaniera, eslovakiera eta hungariera