Iguazuko ur-jauziak

Iguazuko ur-jauziak
Iguazuko ur-jauziak
	Cataratas do Iguaçu; Cataratas del Iguazú; Chororo Yguasu
	; Ur-jauzien ikuspegia
	; Iguazuko ur-jauziak
Eskualdea	Misiones, Argentina (% 80),; Parana, Brasil (% 20)
Koordenatuak	25°41′43″S 54°26′12″W / 25.69528°S 54.43667°WKoordenatuak: 25°41′43″S 54°26′12″W / 25.69528°S 54.43667°W
Mota	segmentatua
Garaiera	m.
Altuera	60–82 m.
Zurrusten kopurua	275
Zurrustarik altuena	82 m.
Luzera osoa	m.
Betebidea	Iguazu ibaia
Batez besteko; emaria	1.756 m³/s
	Iguazuko parke nazionala1; UNESCOren gizateriaren ondarea
Mota	Naturala
Irizpideak	vii, x
Erreferentzia (ID)	303
Kokalekua
Eskualdea2	Latinoamerika eta Karibea
Izen ematea	1984 (VIII. bilkura)
	1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua); 2 UNESCOren sailkapena

Iguazuko ur-jauziak (portugesez: Cataratas do Iguaçu, kataˈɾatɐz du iɡwaˈsu ahoskatua; gaztelaniaz: Cataratas del Iguazú, kataˈɾatas ðel iɣwaˈsu ahoskatua; guaranieraz: Chororo Yguasu, ɕoɾoɾo ɨɣʷasu ahoskatua) Iguazu ibaian, Misionesko probintziaren (Argentina) eta Parana (Brasil) artean dauden ur-jauziak dira. Naturak sortutako munduko mirari eder eta ikusgarrienetakotzat jotzen dira,^[1] eta parke nazionala osatuz babestu dituzte hala Argentinan nola Brasilen. Puerto Iguazú (Argentina) eta Foz do Iguaçu (Brasil) dira hiririk hurbilenak.

Iguazu ibaiak sortzen ditu 275 ur-jauziak. Y guasu guaranierazko izenak «ur handia» esan nahi du. Ur-jauzirik garaienek (Deabruaren Zintzurra) 80 metroko altuera dute.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ur-jauziak duela ehun bat mila urte sortu ziren. Faila batek Paraná ibaiaren ibilgua puskatu zuen, eta, horren ondorioz, Iguazu ibaiaren bokalea ur-jauzi izugarri bihurtu zen. Gaur egun, 23 kilometroko distantzia dago ur-jauzia sortu zen jatorrizko tokitik gaur egungo tokiraino; izan ere, urak sortzen duen higadura geldo baina etengabearen ondorioz, ur-jauzien posizioa atzera eginez doa poliki-poliki.^[1]

Álvar Núñez Cabeza de Vaca espainiarrak aurkitu zituen Mendebaldeko kulturarako, XVI. mendeko erdialdean, eta Saltos de Santa María izena eman zien. Askoz lehenagotik, guaraniek bizitoki izan dute ingurua. 1984an, UNESCOk gizateriaren ondare izendatu zituen.