Ikatz-meatzaritza
Ikatz-meatzaritzaren helburua ikatza eta, batzuetan, lurzoruko beste baliabide batzuk lortzea da. Ikatza bere eduki energetikoagatik baloratzen da eta, 1880ko hamarkadatik, elektrizitatea sortzeko asko erabili izan dute. Altzairu- eta zementu-industriek ikatza erabiltzen dute harrietatik eta mineraletatik burdina ateratzeko eta zementua ekoizteko erregai gisa.
Ikatz-meatzaritzak hainbat aurrerapen izan ditu azken urteetan: gizonak tunelak egiten, ikatza gurdietan zulatzen eta eskuz ateratzen, meatzeak zeru zabalean eta aurrez aurre. Eskala horretan meatzaritzan dragalinak, kamioiak, garraio-sistemak, katu hidraulikoak eta pintzak erabili behar dituzte.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Eskala txikiko gainazaleko biltegien meatzaritza duela milaka urtekoak dira. Adibidez, erromatarrek ikatz-eremu gehienak ustiatzen zituzten (Staffordshireko iparraldekoak eta hegoaldekoak izan ezik) k.o. II. mendearen bukaerarako.[1] Gehiena bertan erabiltzen zuten bitartean, merkataritza txiki bat Ipar itsasoko kostaldean zehar garatzen zuten, Yorkshire eta Londres ikatzez hornituz.[1]
Industria Iraultza, Britainia Handian XVIII. mendean hasi eta ondoren Europa kontinentalera eta Ipar Amerikara hedatu zena, ikatzak lurrun-makinak mugitzeko zuen trebetasunean oinarritu zen. Nazioarteko merkataritza esponentzialki hedatu zen ikatzetan oinarritutako motorrak lurrunezko tren eta itsasontzientzat eraiki zituztenean. XIX. mendean hazi ziren meategi berriak gizonen eta haurren mende egon ziren, askotan lan-baldintza arriskutsuetan ordu luzez lan egiteko.[2] Ikatz-meatze gehiegi zeuden, baina zaharrenak Newcastlen eta Durhamen, Hegoaldeko Galesen, Eskoziako Gerriko Zentralean eta Midlandsetan zeuden, Coalbrookdalekoak kasu.
Erresuma Batuan etengabe lantzen duten meatzerik zaharrena Ikatz Meatzaritza-Dorrea da, Galesko hegoaldeko haranetan, hegoaldeko Galesko ikatz-zelaien bihotzean dagoena. Meatzaritza hau 1805ean garatu zen, eta bertako meatzariek XX. mendearen amaieran erosi zuten, ixtea saihesteko. Meatzaritza-Dorrea, azkenik, 2008ko urtarrilaren 25ean itxi zuten, nahiz eta Aberpergwm haraneko meatzean ekoizpen deribatua dagoen.
XVIII. mendearen hasieran Amerikako meatzaritzak ikatza ateratzeari ekin eta meatzaritza komertziala 1730 inguruan hasi zen Midlothianen, Virginian.[3] XIX. mendearen hasieran, meatzaritza hasi zen Txile hegoaldean, Concepción probintzian, eta, ondoren, 1849tik aurrera, ikatz-ustiapen handiena sortu zen Araucoko arro karboniferoan. Meatzaritzako hainbat hiri eraiki ziren, hala nola Coronel, Lota, Lebu edota Curanilahue, eta garai hartako asmakizun nagusiak hara iritsi ziren (lurrun-makinak, trenbidea, elektrizitatea, besteak beste).
Ikatza mozteko makinak 1880ko hamarkadan asmatu zituzten. Sortu baino lehen, ikatza lurpean txikitzen zuten pikotx eta pala batekin. 1912an, azaleko meatzaritza ikatz-meatzaritzarako diseinatutako lurrun-palek eramaten zuten.
Ekoizpena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ikatza 50 herrialde ingurutan lortzen dute komertzialki. Gutxi gorabehera 7.036 Mt/urteko antrazita ateratzen dute gaur egun, azken 25 urteetan zehar asko hasiz.[4] 2006an, lignitoaren munduko ekoizpena 1000 Mt baino pixka bat gehiagokoa izan zen, Alemania izanik produktorerik handiena 194.4 Mt, eta Txina bigarren 100.6 Mt.[5]
Ikatz-ekoizpena azkarrago hazi da Asian, eta Europan, berriz, murriztu. Hauek dira ikatza ekoizten duten nazio handienak (2009ko datuak, milioi tonatan):[6]
- Txina (3050 Mt)
- Estatu Batuak (973 Mt)
- India (557 Mt)
- Australia (409 Mt)
- Errusia (298 Mt)
- Indonesia (252 Mt)
- Hegoafrika (250 Mt)
- Polonia (135 Mt)
- Kazakhstan (101 Mt)
- Kolonbia (75 Mt)
Ikatz-ekoizpen gehiena jatorrizko herrialdean erabiltzen dute, ekoizpenaren % 16 inguru esportatzen baita.
Ikatzaren ekoizpen globala urtean 7000 Mt/-ra iristea espero da 2030ean, igoera horren erantzule nagusia Txina izanik. Ikatz termikoaren ekoizpena urtean 5200 Mt da; koke urtean 620 Mt; eta ikatz marroia urtean 1200 Mt.[7]
Ikatz-erreserbak eskuragarri daude 70 herrialde ingurutan erreserba berreskuragarriak dituzten munduko ia herrialde guztietan. Egungo ekoizpen-mailekin, kalkulatzen da ikatz-erreserbek 147 urte iraungo dutela.[8] Hala ere, ekoizpen-mailak handitzen ari dira, eta batzuek uste dute ikatzaren gailurra Txina eta Amerika bezalako herrialde batzuetara irits daitekeela 2030. urte inguruan. Ikatz-erreserbak, normalean, honela sailkatzen dira: (1) "Baliabideak" ("neurtuak" + "adieraziak" + "inferituak" = "baliabideak"), eta, ondoren, kopuru txikiagoa, askotan "baliabideen % 10-20" (2) "Meatze-korrida" erreserbak, eta, azkenik (3) "erreserba merkaturagarriak", meategi-korridako erreserben % 60 bezalakoak. Erreserbetarako estandarrak akzio-trukeak ezartzen ditu, industria-elkarteen kontsultarekin batera. Adibidez, Hego-Ekialdeko Asiako Tratatuaren Erakundean, herrialdeen erreserben estandarrek Australiako Balore Merkatuak erabiltzen duen Mineral Erreserben Australiako eta Asiako Batasuneko Komitearen Kodea jarraitzen dute.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b Smith, A. H. V. (1997): "Provenance of Coals from Roman Sites in England and Wales", Britannia, Vol. 28, pp. 297–324 (322–4).
- ↑ National Archives, UK. "19th Century Mining Disaster."
- ↑ MCCartney, Martha W. (1989). "Historical Overview Of The Midlothian Coal Mining Company Tract, Chesterfield County, Virginia." December 1989.
- ↑ (Ingelesez) U.S. Energy Information Administration. (2008). World Coal Production, Most Recent Estimates 1980-2007 (October 2008). .
- ↑ (Ingelesez) U.S. Energy Information Administration. (2008). World Coal Production, Primary and Secondary, 2006 (October 2008). .
- ↑ (Ingelesez) Coal Statistical Review 2010. .
- ↑ World Coal Institute - Coal Production
- ↑ (Ingelesez) World Coal Institute - Coal Facts 2007. .
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q12880211
Multimedia: Coal mining / Q12880211