Imirizaldu
| Imirizaldu | ||
|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | ||
 Herriko etxe tradizional bat | ||
|
| ||
 | ||
| Kokapena | ||
| Herrialdea | Nafarroa Garaia | |
| Eskualdea | Pirinioaurrea | |
| Udalerria | Urraulgoiti | |
| Administrazioa | ||
| Mota | kontzeju | |
| Izen ofiziala |  Imirizaldu | |
| Burua (2019-2023) | Juan Simon Mendioroz Larrea (kontzejuburua) | |
| Posta kodea | 31448 | |
| Herritarra | imirizalduar | |
| Geografia | ||
| Koordenatuak | 42°44′43″N 1°15′13″W / 42.74528°N 1.25361°W | |
| Azalera | 2,65 km² | |
| Garaiera | 553 metro | |
| Distantzia | 41,1 km (Iruñetik) | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 26 (2020:  4) | |
Imirizaldu[1][a] Urraulgoiti ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.
2020 urtean 26 biztanle zituen.
Bertako biztanleak imirizalduarrak dira.
Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Imirizaldu toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Ymiriçaldi (1268)
- Miriçaldu (1280)
- Muriçaldu (1345)
- Ymiriçaldu (1366)
- Yuiriçaldu (1534)
- Imirizaldu (1800)
- Imirizaldu (1829)
- Imirizaldu (1996)
Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Armarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Imirizalduko armarria Urraulgoitiko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]
| « | Urrezko hondo batez eta aurrean baterako bi bihotz gorriz osatuta dago goialdean eta behealdean hondo urdinez zortzi puntako urrezko izar batez. Bi aldeak zerrenda gorri batek banatzen ditu. Armarriaren ertza, urrezko zortzi gurutze dituen beste zerrenda gorri bat da. Eguzki batek koroatzen du. | » |
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Imirizaldu Urraulgoiti ibarran dago.
Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urraulgoiti Zangozako merindadeko herria da eta Nafarroako hiriburutik 56 kilometrora dago. Udaletxea Irurozkin dago. Erliebe handiko ibarra da, Ugarron bezalako arroilek nabarmenduta, lurraldeko gainerako lekuetatik isolatzen baitute. Ibarraren erdialdea nekazaritzakoa da, baina zenbat eta iparralderago edo ekialderago, orduan eta lur gutxiago dago erabilgarri. Azkenik, gainerako udalerriekin muga egiten duten eremuak menditsuak dira.
Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erlieberaren desberdintasunak direla eta, Urraulgoitin bi klima desberdintzen dira, batetik hegoaldeko klima azpimediterraniarra, eta bestetik iparraldeko klima azpiozeanikoa. Iparraldean izaten diren prezipitazio ugariagoak direla eta (batez beste 1 400 mm edo gehiago urtero), pagadi ugari daude. Bien bitartean, hegoaldean, urtero 900 mm jausten direlarik, pinu basatia da espezierik ohikoena. Urteko batez besteko tenperatura 8 eta 12 gradu bitartekoa da.
Zuhaitzen artean espezierik ugariena birlandaturiko (Austriatik ekarri zituzten XVIII. mendearen amaieran) pinu lariziarrak dira, guztira 591 hektarea hartuz.
Estazio meteorologikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urraulgoitin dagoen Eparotz lekuan, itsasoaren mailatik 565 metrora, Nafarroako Gobernuak 1974an jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]
 Datu klimatikoak (Eparotz, 1974-2020) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 18.0 | 22.0 | 26.0 | 29.0 | 33.0 | 38.0 | 41.0 | 40.0 | 37.0 | 32.0 | 25.0 | 21.0 | 41.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.6 | 10.2 | 13.4 | 15.3 | 19.9 | 24.9 | 28.6 | 28.5 | 24.0 | 18.4 | 12.2 | 9.1 | 17.7 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 4.2 | 5.2 | 7.8 | 9.8 | 13.8 | 17.9 | 20.7 | 20.7 | 17.1 | 12.8 | 7.8 | 5.0 | 11.9 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -0.1 | 0.2 | 2.3 | 4.3 | 7.7 | 10.8 | 12.8 | 12.8 | 10.1 | 7.2 | 3.3 | 0.8 | 6.0 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -17.0 | -17.0 | -9.0 | -4.0 | -3.0 | 1.0 | 5.0 | 2.0 | 1.0 | -3.0 | -8.0 | -11.0 | -17.0 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 69.3 | 67.9 | 62.6 | 91.9 | 71.3 | 52.8 | 35.0 | 39.5 | 62.2 | 92.0 | 93.7 | 95.2 | 833.5 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 47.0 | 35.5 | 50.0 | 46.0 | 38.0 | 48.0 | 56.0 | 73.0 | 66.5 | 87.0 | 54.0 | 74.5 | 87.0 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 10.5 | 9.7 | 8.9 | 12.2 | 10.7 | 6.9 | 4.6 | 4.8 | 7.0 | 10.5 | 11.5 | 12.0 | 109.3 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 1.6 | 1.4 | 1.2 | 0.8 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.5 | 1.1 | 6.6 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jaurerriko antzinako hiribildu honek, 1280an, 22 diruko urteko petarra zor zuen, gehi hiru gari eta kahitze lapurreta eta garagar eta oloaren lapurreta erdi bat urteko petxa gisa. Bere errentak, Urraulgoitiko gainerakoekin batera, Artiedako jaunak, Johan Martinitz Uritzek eta bere seme Karlosek biltzen zituzten XIV. mendearen erdialdetik. 1574an, Imirizaldu Joan Beaumonti zor zion petxa ordaintzera kondenatua izan zen. 1835-1845 bitartean Urraulgoiti ibarreko diputatuek eta etxeen artean txandaka izendatzen zen errejidoreak gobernatu zuten (1802an 5 ziren, eta 1847an berdinak). Azken egun horretan, apaiza herria hornitzekoa zen; haurrak Irurozkiko eskolara joaten ziren; bideak bertakoak eta egoera txarrean zeuden, eta Agoitzetik jasotzen zen posta. XX. mendearen hasieran landa kutxa bat sortu zen.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2020 urteko erroldaren arabera 26 biztanle zituen Imirizalduk.[6]
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 20 | 19 | 21 | 25 | 25 | 26 | 26 | 27 | 30 | 27 | 31 | 38 | 34 | 32 | 29 | 26 | 28 | 27 | 22 | 22 | 26 |
Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Imirizalduko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Juan Simon Mendioroz Larrea da.
Kontzejua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Imirizalduko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Juan Simon Mendioroz Larrea da.
Kontzejuburuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2011tik, Imirizalduk kontzejuburu bat izan du:
| Kontzejuburu | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera |
| Juan Simon Mendioroz Larrea | 2011 | 2015 |
| Juan Simon Mendioroz Larrea | 2015 | 2019 |
| Juan Simon Mendioroz Larrea | 2019 | jardunean |
Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Urraulgoiti atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[7]
Koldo Zuazok, 2010ean, Urraulgoiti ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[8]
Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak du. Horregatik sailkatzen da pirinioaurrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Urrozko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
Jaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Errosarioko Ama Birjinaren jaiak, abuztuaren azken asteburuan
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Errosarioko Ama Birjinaren eliza, XVI. mendeko kristiau eliza.
Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ «Imirizaldu - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ «Meteo Nafarroa - Fitxa Klimatikoak - Eparotz» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-12-19).
- ↑ Eparozko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ «Imirizaldu» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q12259562
Multimedia: Imirizaldu / Q12259562
