Irura

Irura
Gipuzkoa, Euskal Herria
Irura udalerriaren ikuspegia Uzturre mendiko gailurretik ikusita.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Gipuzkoa
Eskualdea	Tolosaldea
Izen ofiziala	Irura
Alkatea	Ainhoa Ugalde Gorostiaga (en)
Posta kodea	20271
INE kodea	20046
Herritarra	irurar
Kokapena
Koordenatuak	43° 10′ 03″ N, 2° 04′ 02″ W
Azalera	2,99 km2
Garaiera	65 metro
Distantzia	21 km Donostiara
Demografia
Biztanleria	1.750 biztanle (2016) ( 91)
Dentsitatea	585,28 biztanle/km²
Hazkundea (2003-2013)	% 60,1
Zahartze tasa	% 19,01
Ugalkortasun tasa	‰ 92,38
Ekonomia
Jarduera tasa	% 87,67 (2011)
Genero desoreka	% 4,95 (2011)
Langabezia erregistratua	% 10,58 (2013)
Kultura
Euskaldunak	% 77,09 (2010)
Euskararen erabilera	% 51,3 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera	1845. urtea
Webgunea	http://www.irura.net/

Irura Gipuzkoako ekialdeko udalerri bat da, Tolosaldekoa. 1.750 biztanle zituen 2016. urtean. UEMAko kidea da.

Geografia

Irura Tolosaldearen iparraldean dago, Gipuzkoako hiriburutik 21 kilometro hegoaldera. Oria ibaiak udalerria zeharkatzen du.

Udalerri mugakideak

Iparraldean eta ekialdean Villabonarekin egiten du muga, ipar-mendebalde eta mendebaldean Anoetarekin, eta hegoaldean Tolosarekin.

Historia

Erdi Aroan Irura laborantza-herria zen, Oria ibaiaren ondoan kokatua. 1385eko abuztuaren 4an, Irurak Tolosako hiribilduarekin bat egin zuen ahaide nagusien eredu feudalari aurre egiteko eta nekazariak haiengandik babesteko. Hala ere, Irurak herri-basoen jabegoa mantendu eta bere eremua bereizteko mugarriak jartzen jarraitu zuen.

1845. urtetik aurrera, Elisabet II.aren erreformaren ondoren, Irura udalerri bihurtu zen berriz ere.

Azpiegiturak

Hezkuntza

• Ludoteka
• Gaztelekua
• Haur-eskola
• Ikastola
• KZ gunea
• Loatzo Musika Eskola

Kultura

• Kulturunea
• Liburutegia

Kirola

• Trinketea
• Frontoia

Osasuna

• Osasun zentroa

Demografia

2019an 1.811 biztanle zituen. Horietatik %10,1k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoen kopurua %11,71 zen.

XXI. mendeko lehen urteetan hazkunde demografiko handia eduki zuen, egin ziren etxebizitza berriei esker.

Irurako biztanleria

Ekonomia

2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %0,1. Bigarren sektorea %70,4. Hirugarren sektorea %25,2. Eraikuntza %4,4.

Politika

2019ko udal hauteskundeak

2019ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: EH Bilduk 458 boto. EAJk 350 boto. PSE-EEk 39 boto.

Gorka Murua izendatu zuten alkate.

2015eko udal hauteskundeak

2015eko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: EAJk 419 boto. EH Bilduk 315 boto. PSE-EEk 22 boto.

Ana Leunda (EAJ) izendatu zuten alkate.

2011ko udal hauteskundeak

Irurako udaletxea.

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz, Bildu koalizioko Ainhoa Ugalde hautatu zuten alkate.

Irurako udalbatza 2011an
Alderdia	Zinegotziak	Boto kopurua
Bildu	8	489 (%70,56)
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	1	120 (%17,32)
Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))	-	54 (%7,79)
Alderdi Popularra (PP)	-	30 (%4,33)

2007ko udal hauteskundeak

San Migel plaza.

San Migel plaza.

PSE-EE eta PP alderdi politikoak baino ezin ziren aurkeztu, Espainiako Auzitegi Gorenak Abertzale Sozialisten Batasuna eta EAEren hautes-zerrendak baliogabetu baitzituen. Hori dela eta, aurreko alkateak, Marimi Ugaldek, boto zuria eskatu zuen. 971 lagunek zuten bozkatzeko aukera eta hauek izan ziren emaitzak:

• Zuriak: 562 boto.
• Baliogabeak: 14 boto.
• PSE-EE: 18 boto.
• PP: 12 boto.
• Abstentzioa: % 37,59.

Bi alderdi politiko horiek zinegotziak lortzeko botoen % 5 lortu behar zutenez, ezin izan zuten udal talderik sortu, eta beraz alkatetza Marimi Ugalderen —aurreko alkatearen— esku geratu zen.

Alkateak

Alkatea	Agintaldia	Alderdia
Marimi Ugalde Zabala	1995-1999 1999-2003 2003-2007 2007-2011	HB HB EH (ilegalizatua) EAE (ilegalizatua)
Ainhoa Ugalde Gorostiaga	2011- 2015	Bildu
Ana Leunda	2015-2019	EAJ
Gorka Murua	2019-2013	EH Bildu

Kultura

Euskara

Play media

Irurako Visitacion Larrinagaren testigantza, Batzokiak herrian antolatutako ekimenen ingurukoa. Euskal Herriko Ahotsak proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Iruran euskalduna da biztanleriaren %87.67, eta euskararen erabilera %51.3 da. Irurako euskara gipuzkeran katalogaturik dago, zehatzago, erdiguneko gipuzkeraren parte den Tolosaldeko euskaran. Azpieuskalki hau Beterriko hizkerek eta Tolosaldekoek osatzen dute.

2016ko Eustaten datuen arabera euskaldunak %74,26 ziren.

Jaiak

Samielak. Irailaren amaieran eta urriaren hasieran.

Ondasun nabarmenak

San Migel eliza.

• San Migel parrokia. Irurako San Migel Parrokia Irurako San Migel plazan dago. Gotikoa da. XVI. mendean eraikina altxatu egin zen, nabeei altuera handiagoa emanez. Ataria geroago gehitu zitzaion. Duela urte batzuk eraberritu zen, prozesuan objektu historiko ugari aurkituz.

• Udaletxea. Baserri itxurako eraikina. 1984an berritu zen.
• Laskibar baserria. XVIII. mendekoa.
• Agerre baserria. XV. mende amaierakoa edo XVI. mende hasierakoa.
• Larriturri baserria
• Garbitoki publikoa. 1889koa.
• Irurako trinketea. Irurako trinketak erabilera handia du, xare jokoan batez ere. Izan ere, hortxe dago Ametsa Xare Eskolaren egoitza.

Iruditegia

• 

  Herriaren sarrera Anoetatik.

• 

  Plaza.

• 

  Kalea.

• 

  Kioskoa.

• 

  Ikastola.

• 

  Irura argazki historiko batean

• 

  San Migel elizaren ataria

Ikus, gainera

• Gipuzkoako udalerrien zerrenda

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Gipuzkoa

• Irurako albisteak Atarian
• Irurako Udalaren webgunea.

• Datuak: Q537215
• Multimedia: Irura
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Irura