Jane Wenham (ustezko sorgina)

Wikipedia, Entziklopedia askea
Jane Wenham (ustezko sorgina)
Bizitza
Heriotza1730
Hobiratze lekuaHertfordshire
Jarduerak

Jane Wenham (?- Hertfordshire, Ingalaterra, 1730) Ingalaterran sorginkeriagatik heriotza-zigorra ezarri zioten azkenetako bat izan zen, baina kondena bertan behera utzi zuten. 1712ko epaiketa, normalean, sorginkeriaren azken epaiketatzat hartzen da Ingalaterran.[1]

Atzealdea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wenhamek, Walkerneko alargun Hertfordshirek, difamazio-kargua aurkeztu zuen baserritar baten aurka, sorginkeria-salaketa bati erantzuteko. Sir Henry Chauncy herriko bake-epaileak Gardiner apaizari, Walkerneko errektoreari, bidali zion gaia. Txelin batekin saritu zuten, baina gutxiago eztabaidatzea gomendatu zioten. Emaitza horrekin desengainatuta, justizia "beste era batera" izango zuela esan omen zuen. Ustez, Ann Thorne, errektoretzako neskamea, sorgindu zuen.[2]

Epaiketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wenhamen aurkako atxiloketa-agindu bat eman zuen Sir Henry Chauncyk, eta aginduak eman zituen "sorgin-markak" bilatzeko. Berak eskatu zuen bere errugabetasuna erakusteko probaren bat egiteko, atxilotua izan ez zedin, uraren froga esaterako; hala ere, Aitagurea errezatzeko baino ez zitzaion eskatu.[2]

Akusatua Sir John Powellen aurrera eraman zuten 1712ko martxoaren 4an Hertfordeko zigor arloko auzitegian. Hainbat baserritarrek Wenhamek sorginkeria praktikatzen zuela esan zuten. Epailea epaimahaia baino nabarmen eszeptikoago agertu zen aurkeztutako proben aurrean. Gauean hegan joaten zela salatu zutenean, epaileak esan zuen hegan egitea, berez, ez zela delitua.[3]

Zenbait historialarik, hala nola Keith Thomasek, kasu hau adibidetzat hartuta, iradoki dute normalean sorginkeriarekiko jarrera desberdinak zeudela pertsona hezitako eta heziketa txikikoen artean, eta azken horiek errazago sinisten zutela siniskeriatan.[3] Wenham kasua, ordea, bereizketa horrek ekar zezakeena baino konplexuagoa da, Henry Chauncy, adibidez, ondo hezitako zaldun bat baitzen. Chauncyren motibazioa espekulatu egin da.[1] Keith Thomaseko ikasle batek, Ian Bostridge-k, kasu honetan arazo politikoak tarteko zirela argudiatu du.[4]

Azken urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Richard Boultonen liburu baten azala, Francis Hutchinsonen saiakeraren "erantzuna".

Wenham bere herrialdetik atera zuten bere segurtasunerako.[2]

Azken urteetan, Francis Hutchinson apezpikuak (1660 – 1739) bisitatu zuen. Sorginkeriari buruzko saiakera historikoa (1718) idatzi zuen, eta ikuspegi oso arrazionala aplikatu zion gaiari. Hutchinsonek sorgin-ehizatik bizirik atera ziren beste batzuk ezagutu zituen, eta haien jazarpena tory superstiziotzat hartu zuen.[4]

Beste kasu batzuk[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dictionary of National Biography-ren arabera, Jane Wenham izan zen sorginkeriagatik kondenatutako azken pertsona Ingalaterran.[2] Hala ere, sorginkeria bidezko epaiketa eta exekuzioek Ingalaterran jarraitu zuten Wenham kasuaren ondoren. Horietako batek Mary Hickes eta haren bederatzi urteko alaba Elizabeth inplikatu zituen, eta zigor arloko auzitegiak (Assize) heriotza-zigorra ezarri ondoren Huntingdonen urkatu zituzten 1716ko uztailaren 28an.[5] [6] [7]

Kontakizun garaikideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Epaiketak sentsazioa eragin zuen Londresen, non Edmund Curll bezalako editoreek materiala saldu baitzuten Wenhamen errugabetasuna edo erruduntasuna aldarrikatuz. Epaiketako lekuko batek, Francis Braggek, kasuari buruzko hiru panfleto argitaratu zituen, Hertfordshiren Walkerneko Jane Wenhamek egindako sorginkeria eta sorginkeriaren aurkikuntzaren kontakizun oso eta inpartziala barne.[8]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b Guskin, Phyllis J.. (Otoño de 1981). «The Context of Witchcraft: The Case of Jane Wenham (1712)» Eighteenth-Century Studies (Johns Hopkins University Press) 15 (1): 48–71.  doi:10.2307/2738402..
  2. ↑ a b c d Matthew, H. C. G. (Henry Colin Gray); Harrison, Brian; British Academy. (2004). Oxford dictionary of national biography : in association with the British Academy : from the earliest times to the year 2000. Oxford ; New York : Oxford University Press ISBN 978-0-19-861411-1. (Noiz kontsultatua: 2022-07-11).
  3. ↑ a b (Ingelesez) Thomson, J. a. F.. (1971-10). «Religion and the Decline of Magic: studies in popular beliefs in sixteenth and seventeenth century England. By Keith Thomas. Pp. xx + 716. London: Weidenfeld & Nicolson, 1971. £8.» The Journal of Ecclesiastical History 22 (4): 371–372.  doi:10.1017/S002204690005884X. ISSN 1469-7637. (Noiz kontsultatua: 2022-07-11).
  4. ↑ a b The political aspect of the case has been discussed by Ian Bostridge. Witchcraft and its transformations, c.1650–1750. Oxford: Clarendon Press. 1997.
  5. ↑ (Ingelesez) Millar, Charlotte-Rose. (2017-07-14). Witchcraft, the Devil, and Emotions in Early Modern England. Taylor & Francis ISBN 978-1-134-76981-0. (Noiz kontsultatua: 2022-07-11).
  6. ↑ (Ingelesez) Hicks, Mary. (1716). The Whole Trial and Examination of Mrs. Mary Hicks and Her Daughter Elizabeth: But of Nine Years of Age, who Were Condemo'd [sic the Last Assizes Held at Huntington for Witchcraft; and There Executed on Saturday the 28th of July, 1716. With an Account of the Most Surprizing Pieces of Witchcraft They Play'd, .... ] W. Matthews (Noiz kontsultatua: 2022-07-11).
  7. ↑ (Ingelesez) Inderwick, Frederick Andrew. (1888). Side-lights on the Stuarts. S. Low, Marston, Searle & Rivington (Noiz kontsultatua: 2022-07-11).
  8. ↑ A Full and Impartial Account of the Discovery of Sorcery and Witchcraft, Practis'd by Jane Wenham...

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Alan Akeroyd eta Caroline Clifford, Huntingdon: Eight Centuries of History (2004)  

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_Wenham_(ustezko_sorgina)&oldid=9174692"(e)tik eskuratuta