Muammar al Kadafi

Muammar al Kadafi
	; (1970) Irudi gehiago
Afrikar Batasuneko presidente
Libiako lehen ministro
Brotherly Leader and Guide of the Revolution (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Muammar Muhammad Abu Minyar Gadafi
Jaiotza	Qasr Abu Hadi (en) , 1942ko ekainaren 7a
Herrialdea	Libia ; Libiako Erresuma ; Libiako Arabiar Herri Jamahiriya Sozialista Handia
Heriotza	Sirte, 2011ko urriaren 20a (69 urte)
Hobiratze lekua	Libiako basamortua
Heriotza modua	giza hilketa: bala zauria
Hiltzailea	Trantsiziozko Kontseilu Nazionala
Familia
Aita	Mohammed Abdus-Salam
Ama	Aisha Ben Niran
Ezkontidea(k)	Fathia Nuri Khalid (en) (1969 - 1970); Safia Farkash (en) (1970eko irailaren 10a - 2011)
Seme-alabak	ikusi Al-Saadi Gaddafi (en) ; Saif al-Islam al-Gaddafi (en) ; Hannibal Muammar Gaddafi (en) ; Mutassim Gaddafi (en) ; Saif al-Arab Gaddafi (en) ; Khamis Gaddafi (en) ; Muhammad Gaddafi (en) ; Ayesha Gaddafi (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Benghazi Military University Academy (en) ; Joint Services Command and Staff College (en) ; University of Libya (en) ; Fu Hsing Kang College, National Defense University (en)
Hezkuntza-maila	zientzietan doktorea
Hizkuntzak	arabiera
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, idazlea eta ofizierra
	Parte-hartzailea 1969 Libyan coup d'état (en) ;
Altuera	185 zentimetro
Lan nabarmenak	ikusi The Green Book (en) ; Hirugarren Teoria Unibertsala;
Jasotako sariak	ikusi Order of the White Lion (1982) ; Order of the Yugoslavian Great Star (1999) ; Order of Stara Planina ; Order of Bohdan Khmelnytsky ; Order of the Liberator (2009ko iraila) ; Order of the Tribute to the Republic ; Order of the Republic of The Gambia (2009ko uztaila) ; Golden Key of Madrid (2007ko abendua) ; Order of Good Hope (1997) ; Order of Merit of the Republic of Poland ; Order of the National Flag, 1st class ; Order of Prince Yaroslav the Wise, 1st class ; National Maltese Order of Merit ; Order of the 7th November 1987 ; Ribbon bar of the Kagera River Medal ; National Order of Chad (1997) ; Order of the Federal Republic ; Grand Cross of the National Order of Mali ; José Martí ordena ; Order of Umayyad ; Order of Courage ; Order of the Yugoslav Star ; National Order of Niger ; National Order of the Leopard ; Order of Merit of Benin ; Friendship Order ; Order of Friendship ; Order of the Star of Romania (1999) ; Korean Buddhist Human Rights Award (2003) ; Star of the Socialist Republic of Romania ; Order of Bohdan Khmelnytskyi, 1st class ;
Mugimendua	Panarabismoa; anticolonialism (en) ; arabiar nazionalismoa; Hirugarren Teoria Unibertsala
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Libyan Army (en) ; Armed Forces of the Libyan Arab Jamahiriya (en)
Gradua	koronel
Parte hartutako gatazkak	Libiako gerra zibila; Libia-Egipto gerra; Uganda–Tanzania War (en) ; Chadian–Libyan War (en) ; Liberiako Lehen Gerra Zibila; Toyoten Gerra; Kongoko Bigarren Gerra; Battle of Tripoli (en) ; Etiopiako Gerra Zibila; 1969 Libyan coup d'état (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Quranism (en) ; sunismoa
Alderdi politikoa	Libyan Arab Socialist Union (en) ; Arabiar Batasun Sozialista

Artikulu hau Libiako agintari nagusiari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Gaddafi (argipena)».

Muammar al Kadafi^[1] (arabieraz: عمر القذافي; transkripzioa: Mu‘ammar al-Qaḏḏāfī) (Sirte, Italiar Libia, 1942ko ekainaren 7a - Sirte, Libia, 2011ko urriaren 20a) 1969tik 2011 arte Libiako de factozko buruzagia izan zen. Herrialdeko agiri eta prentsa ofizialetan, Kadafi Libiako Arabiar Herri Jamahiriya Sozialista Handiko Irailaren Leheneko Iraultzaren Gidaria edo Buruzagi anaia izendatzen zuten. Ofizialki ez zuen inongo kargurik, baina Iraultzako Gidaria zen prentsa agiri ofizialetan. Bere programa sozialistaren barruan 1970ean enpresa pribatu guztiak nazionalizatu zituen, lurra, petrolio enpresak eta bankuak barne. Libian negozio familiar txikiak baino ez zituen baimendu. Boterean izan zen 40 urtean zehar Hirugarren Mundua garatzeko sistema sozialistaren ideologia garatu zuen, Hirugarren Teoria Unibertsala eta Jamahiriya.

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Boterera oso gazte heldu zen, militar erreboltari gisa. Kadafiren politikak ezkertiar antikolonialistak eta antiokzidentalak ziren, eta aberastasunaren banaketaz hitz egiten zuen. Horregatik hainbatek "Arabiar Che Guevara" zela zioten. Gamal Abdel Nasser egiptoar liderraren ondorengoa izan nahi izan zuen, panarabismoa eta arabiar sozialismoa bultzatuz. 1972an eta 1977an arrakastarik gabe saiatu zen sobietarren aldeko Egipto, Sudan, Siria eta Irak Arabiar Errepubliken Federazioan elkartzen. Gainera saiakerak egin zituen Libia Tunisia, Aljeria, Maroko eta Txadekin fusionatzeko. Lerrokatu Gabeko Herrialdeen Mugimenduaren barnean Josip Broz Tito jugoslaviarraren eta Sri Pandit Jawaharlal Nehru indiarraren ondorengoa izan nahi zuen. Bere asmoa SESBeko komunismoa eta AEBetako kapitalismoarekin alineaturik ez zeuden Hirugarren Munduko herrialdetako liderra izatea zen.

Boterean zegoela bere alineazio geopolitikoa behin baino gehiagotan aldatu zuen. Bere agintaldiaren hasieran Frantziarekin harremana izan zuen, baina horren ondoren SESBekin alineatu zen. Hasiera batean panarabismoa bultzatu zuen, gero antikomunismoa, ondoren sobietak, panislamismoa, interbentzionismo belizista eta, azkenean, panafrikanismo bakezalea. Azken honetan Afrikar Batasunaren bultzatzaile nagusia izan zen. 1980ko hamarkadan hainbat saiakera egon ziren erditik kentzeko, batez ere Ameriketako Estatu Batuen eskutik. 1986an AEBk, Ronald Reagan buru zela, Tripoli bonbardatu zuen. Bonbardaketa honetan Jana izeneko neska hil zen. Kadafik neska hau bere alaba zela esan zuen, nahiz eta ondoren egindako ikerketek diote hil ondoren adoptatu zuela. Bestetik Kadafik 3.000 soldadu bidali zituen Ugandako Idi Amin babestera, Uganda-Tanzania gerraren barruan, 1970ko hamarkadan. 1970 eta 1980ko hamarkadetan Kadafik Txaden aurkako oldarraldi militarra egin zuen, Auzuko Zerrenda anexionatu zuen eta bertan zegoen uranioaren esplotazioa bultzatu. Hissène Habré Txadeko presidentea kendu nahi izan zuen Toyoten Gerraren bidez.

1990ko hamarkadatik 2000ko hamarkadara doan tartean beste herrialdetako talde armatuak babesteari utzi zion eta hainbat arma handi sortzeko programak eten. Horren ondorioz nazioarteko komunitateak berarekiko jarrera aldatu zuten eta Tripolira bisitak ohikoak bilakatu ziren. AEB, Erresuma Batua, Frantzia, Italia edo Alemaniako liderrek Kadafiren jarrera berria bultzatu zuten. 2000tik aurrera kanpoko petrolio enpresen sarrera baimendu zuen.

2011n Libiako Gerra Zibila piztu zen, Arabiar Udaberria deitu den fenomenoaren barruan. NATOko kideek jarrera aldatu eta bere aurkako matxinada bultzatu zuten. Horren ondorioz 2011ko abuztuaren 23an matxinatuak bere jauregian sartu ziren eta bere aurkako bilaketa intentsiboan hasi.

2011ko urriaren 20an, Kadafi hilda erakusten zuten argazkiak zabaldu zituzten haren etsaiek.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Muammar al Kadafi idazkera aldezten du EIMAk, Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak lanean. Berria egunkarian Muammar Gaddafi darabilte gehienbat.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Muammar al Kadafi

Datuak: Q19878
Multimedia: Muammar al-Gaddafi / Q19878

[1] Muammar al Kadafi idazkera aldezten du EIMAk, Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak lanean. Berria egunkarian Muammar Gaddafi darabilte gehienbat.

[1]

i e a Afrikako Batasunaren aldeko Erakundeko eta Afrikako Batasuneko presidenteak
Afrikako Batasunaren aldeko Erakundea	Selassie Nasser Nkrumah Ankrah Selassie Mobutu Boumedienne Ahidjo Kaunda Daddah Hassan II Gowon Barre Amin Ramgoolam Bongo Nimeiry Tolbert Senghor Stevens Moi Mengistu Nyerere Diouf Nguesso Kaunda Traoré Mubarak Museveni Babangida Diouf Mubarak Ben Ali Meles Biya Mugabe Compaoré Bouteflika Eyadéma Chiluba Mwanawasa
Afrikako Batasuna	Mbeki Chissano Obasanjo Nguesso Kufuor Kikwete Kadafi Mutharika Nguema Boni Hailemariam Abdel Aziz Mugabe Déby Condé Kagame al-Sisi Ramaphosa Tsisekedi Sall