Kalifornia

Kalifornia State of California
Ameriketako Estatu Batuetako estatua
Bandera Zigilua
Ezizena: The Golden State ( Urrezko Estatua )
Goiburua: Eureka
Hiriburua	Sacramento
Hiri handiena	Los Angeles
Eremua	410.000 km²
Biztanleria	36.553.215 (2007)
Dentsitatea	90,49 bizt / km²
Gobernadorea	Jerry Brown (D)
Senatariak	Dianne Feinstein (D) Barbara Boxer (D)
Laburdura ISO 3166-2	Calif. US-CA
www.ca.gov

Artikulu hau Ameriketako Estatu Batuetako estatuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Kalifornia (argipena)».

Kalifornia (ingelesez: California, ˌkæləˈfɔrnjə ahoskatua) Ameriketako Estatu Batuetako estatu bat da, Estatu Batuetako mendebaldean dago. Hiriburua Sacramento du baina hiri garrantzitsuena Los Angeles da.

Guztira 36 milioi biztanle inguru ditu, Ameriketako Estatu Batuetako biztanle gehien dituen estatua.

Hiri nagusiak

Honakoak dira Kaliforniako hiri nagusienak:

1. Los Angeles: 3.976.071 biztanle.
2. San Diego: 1.305.736 biztanle.
3. San Jose: 945.000 biztanle.
4. San Francisco: 799.263 biztanle.
5. Long Beach: 491.564 biztanle.
6. Fresno: 464.727 biztanle.
7. Sacramento: 412.318 biztanle.
8. Oakland: 452.959 biztanle.

Orografia eta klima

Hiru lurralde handi bereizten dira Kalifornian: Erdialdeko Harana, jalkinez eta alubioiez betetako sakonunea; ekialdean Sierra Nevadako mendiak (Whitney, 4.418 m); mendebalean Itsasertzeko mendikatea, 1.600-2.000 m-ko mendi paraleloekin. San Andresko failak gurutzatzen du lurraldea ipar-ekialdetik hego-ekialdera, eta horren ondorioz Kalifornia da lurrikara handiak izateko munduan arrisku biziena duen lurraldea; nolanahi ere, ez dirudi arrisku horrek oraingoz mugatu duenik ez hirien ez ekonomiaren hazkundea. Klima mediterraneokoa da, gozoa eta epela.

Ekonomia

Klimaren gozotasunak, ibarreko lurren emankortasunak eta ur hornidura sistema modernoek Kalifornia munduko fruitu ekoizle nagusietako bat egin dute. Mahastiek, kotoiak eta lekariek ere garrantzi handia dute. Urre ekoizpenak behera egin du hobiak ahitu baitira, baina petrolioaren eta gas naturalaren aurkikuntzak industriaren garapena bideratu dute; hiri handien inguruan daude lantegiak (elektronika, kimika eta hegazkin industria). Kaliforniako zinema industria munduko handiena eta sendoena da (Hollywood). Industriaren garapenaren ondorioz zientzia eta teknika ikerketagune ugari sortu dira, bai kapital pribatukoak, bai publikokoak.

Historia

Mexikok Guadalupe Higaldo itunaren bidez (1848) Kalifornia Garaia Estatu Batuei eman zien. 1850etik aurrera Estatu Batuetako parte bihurtu zen, estatu moduan. Itun hori izenpetu baino astebete lehenago urrea aurkitu zen, eta abenturazale asko erakarri zuen aurkikuntza hark. Kalifornia munduko bigarren bihurtu zen urrearen ekoizpenean (100 tona urteko). Burdinbideak bigarren emigrante oldea ekarri zuen, txinatarrak eta japoniarrak batez ere. Urre meatzeak agortu zirenean, Lehen Mundu Gerraren bukaera aldean, hasi zen nekazaritza eta industria iraultza.

Pertsonaia ezagunak

• Jack London (1876-1916), idazlea.
• Frances Marion (1888-1973), zinemaren gidoigilea.
• John Steinbeck (1902-1968), idazlea.
• Richard M. Nixon (1913-1994), AEBetako presidentea (1969-1974).
• Marilyn Monroe (1926-1962), aktorea.
• Gene Hackman (1930-), aktorea.
• Robert Redford (1936-), aktorea.
• Cherrie Moraga (1952-), idazlea.
• Sean Penn (1960-), aktorea.
• Tiger Woods (1975-), golfaria.

Parke Nazionalak

• Yosemite Parke Nazionala
• Sequoia Parke Nazionala

Konderriak

Sakontzeko, irakurri: «Kaliforniako konderriak»

Alameda konderria Alpine konderria Amador konderria Butte konderria Calaveras konderria Colusa konderria Contra Costa konderria Del Norte konderria El Dorado konderria Fresno konderria

Glenn konderria Humboldt konderria Imperial konderria Inyo konderria Kern konderria Kings konderria Lake konderria Lassen konderria Los Angeles konderria Madera konderria

Marin konderria Mariposa konderria Mendocino konderria Merced konderria Modoc konderria Mono konderria Monterrey konderria Napa konderria Nevada konderria Orange konderria

Placer konderria Plumas konderria Riverside konderria Sacramento konderria San Benito konderria San Bernardino konderria San Diego konderria San Francisco konderria San Joaquin konderria San Luis Obispo konderria

San Mateo konderria Santa Barbara konderria Santa Clara konderria Santa Cruz konderria Shasta konderria Sierra konderria Siskiyou konderria Solano konderria Sonoma konderria Stanislaus konderria

Sutter konderria Tehama konderria Trinity konderria Tulare konderria Tuolumne konderria Ventura konderria Yolo konderria Yuba konderria

Ikus, gainera

• Kalifornia Beherea
• Hego Kalifornia Beherea

Kanpo loturak

Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Kalifornia

• Estatuko webgune ofizala(Ingelesez)