Karen Uhlenbeck

Karen Uhlenbeck
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Karen Keskulla
Jaiotza	Cleveland, 1942ko abuztuaren 24a (81 urte)
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Familia
Ezkontidea(k)	Olke C. Uhlenbeck (en)
Familia	ikusi George Uhlenbeck (aitaginarreba);
Hezkuntza
Heziketa	Michigango Unibertsitatea 1964) Artean graduatu ; Brandeis University (en) 1968) master, doktoretza ; Zientzia Matematikoen Courant Institutua 1965)
Hezkuntza-maila	Doktoretza
Tesi zuzendaria	Richard Palais (en)
Doktorego ikaslea(k)	Caio José Colletti Negreiros (en) ; Robert B. Lockhart (en) ; Bonita Hart Driscoll (en) ; Steven Sedlacek (en) ; James Wade McDonald (en) ; Steven Benjamin Bradlow (en) ; Johan Råde (en) ; Brendan Sean Guilfoyle (en) ; Georgios Daskalopoulos (en) ; Fergus Rae O'Dea (en) ; Mark Haskins (en) ; Louis Crane (en) ; Andre Luís Godinho Mandolesi (en) ; Antonella Marini (en) ; Jonathan Adam Poritz (en) ; Alexander Goncalves (en) ; Michael Sebastian Gagliardo (en) ; Andrea Nicole Young (en) ; Magdalena Czubak (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	unibertsitateko irakaslea eta matematikaria
Enplegatzailea(k)	Massachusetts Institute of Technology ; Kaliforniako Unibertsitatea Berkeleyn ; Illinoisko Unibertsitatea Urbana–Champaignen (1971 - 1976); University of Illinois at Chicago (en) (1976 - 1983); Chicagoko Unibertsitatea (1983 - 1988); Texasko Unibertsitatea Austinen (1988 -
Jasotako sariak	ikusi MacArthur Fellows Program (1983) ; Zientzia Domina Nazionala (2000) ; Fellow of the American Mathematical Society (2013) ; Fellow of the American Academy of Arts and Sciences (1985) ; Abel Prize (2019ko maiatzaren 21a) ; John Simon Guggenheim Memorial Foundation beka (2001) ; Noether Lecture (1988) ; honorary doctor of Harvard University (2007) ; Princetongo Unibertsitateko honoris causa doktoregoa (2012) ; ohorezko doktore : Illinoisko Unibertsitatea Urbana–Champaignen (2000) ; honorary doctor of the Ohio State University (2001) ; Steele Prize for Seminal Contribution to Research (2007) ; Fellow of the Association for Women in Mathematics (2020) ; Steele Prize for Lifetime Achievement (2020) ;
Influentziak	Vera Pless (en)
Kidetza	Ameriketako Matematika Elkartea; Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala; Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; Association for Women in Mathematics (en)

Karen Keskulla Uhlenbeck (Cleveland, 1942ko abuztuaren 24a) estatubatuar matematikaria da. Ameriketako Estatu Batuetan garatu du ibilbide akademikoa, hainbat unibertsitatetan.^[1]

2019an Norvegiako Parlamentuak Abel saria eman zion, ekuazio diferentzial partzial geometrikoetan eta gauge teorian egin dituen lorpenak goraipatuz.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Karen bere lau anaietatik nagusiena zen. Cleveland-en jaio zen baina Nueva Jersey-en nagusitu zen. Bere aita ingeniaria zen eta bere ama aldiz, artista. Hamabi urte zituenean, Fred Hoyle-ren astrofisikari buruzko liburuak etxera eramaten hasi zen. "Oso interesgarriak aurkitu nituen"-adierazi zuen-"Poltsikoko liburu txiki bat ere gogoratzen dut, "One, Two, Three, (and, in?) Infinity"George Gamow-rena, eta gogoan dut bi infinitu mota zeudelako argudio sofistikatu hori ulertzean sentitutako emozioa. Zientzia-liburu guztiak irakurri nituen liburutegian, eta huts egin nuen irakurtzeko ezer ez zegoenean". Lehenik, fisika ikasten hasi zen Michiganeko unibertsitatean, geroago matematikarantz bideratu zituen bere ikasketak. Karen-en gurasoek unibertsitate hori aukeratu zuten merkeenetarikoa zelako. Matematikak ikastea aukeratu zuen gradu honetan, bakarrik lan egin ahal zuelako (nahiz eta, aurrerago matematiketan graduatutako jendearekin komunikatzen zen).

Bere ikasketak Courant de Ciencias Matematicas institutoan, New York-eko unibertsitatean zegoena, jarraitu zituen. Beca bat lortu zuen eta gradu osteko lau urteko formakuntzaren ondoren,1968-an Brandeis unibertsitatean doktorotu egin zen, Richard Palais-engatik gidatutako tesi bateri esker.

1982-an Chicago-ra mugitu zen eta bertan MacArthur beca bat lortu zuen. 1983-an lortu zuen lana Chicagoko unibertsitatean irakasle gisa.

Ikerketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Analisi geometrikoaren arloaren sortzaileetako bat da, aplikazio harmonikoetan egindako lanengatik, eta haren lanek aurrerapen handiak ekarri dituzte ekuazioen arloan deribatu partzial geometrikoetan, gauge teorian eta sistema integratzaileetan.

Uhlenbeck-ek aldaketak kalkulatzen lan egin du lehenik, eta, ondoren, zenbait problema geometriko eta fisikotan deribatu partzial ez-linealen ekuazioari buruz egindako lanengatik jakinarazi zen batez ere-hasiera batean elektromagnetismoa bezalako fenomenoak deskribatzeko beharrak garatuak, baina orain testuinguru askotan erabiltzen direnak, hala nola espazioaren formak zenbait dimentsiotan aztertzea-, zeinen gainean lagundu baitu Chicagoko Unibertsitatean Shing-Tung Yau-rekin.

1980ko hamarkadaren hasieran, Jonathan Sacks-ekin batera, Riemann-en 3 barietateko gainazal trinkoen murgiltze harmonikoei buruzko teorema lortu zuen.

Emakumeak eta matematikak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere karreran zehar, emakumeen aurkako aurreiritziak eta matematikako lanbide esparruetako zailtasunak salatu ditu. “Esan zidaten inork ez zituela emakumeak kontratatzen, emakumeek etxean egon behar zutelako eta haurrak izan behar zituztelako”, azaldu zuen 1997an argitaratutako liburu batean: "Ezin dut pentsatu emakume matematiko bat denik bizitza erraza izan duena.

“Badakit eredu bat naizela emakume gazteentzat matematikaren alorrean. Eta, hein batean, horregatik nago hemen. Hala ere, zaila da eredu izatea; izan ere, ikasleei erakutsi behar diezu pertsona inperfektu batek arrakasta izan dezakeela" adierazi zuen.