Karunen altxorra

Karunen altxorra
Irudi gehiago
Jatorria
Ezaugarriak
Kokapena
Bilduma	Metropolitan Museum of Art
Gertaera nabarmenak	archaeological looting (en) 1986 claim for restitution of an artwork (en) Transakzio kontratu 1993 repatriation (en)

Karun-en altxorra, Lidiako altxorra edo Kreso-ren altxorra dira 432 objektuz osaturiko bilduma baten izenak. Objektu horietako asko urrezkoak eta zilarrezkoak dira, K. a. VI. mendekoak. 1965ean induskatu zituzten, legez kanpo, Turkiako mendebaldeko Ušak probintzian aurkitutako hilobi-tumulu batzuetan.

Izena

Objektuen bilduma honi «Lidiako altxorra» deitu izan zaio, antzinako Lidia eskualdetik datorrelako, non Kreso (K.a. 560-546) izan zen nagusi, altxorraren garaikidea. Errege hori oso ospetsua zen Grezian eta Ekialde Hurbilean, bere aberastasunagatik eta greziarrenganako eskuzabaltasunagatik. Horregatik, Herodoto, Pindaro, Estrabon eta Dion Krisostomo autore klasikoek aipatu zuten.

Bestalde, Kresoren pertsonaia ezberdina den Karun izena gizon izugarri aberats gisa aipatzen da Koranean, eta batzuen ustez, Itun Zaharrean (Irteera eta Zenbakiak) Kore izenarekin aipatzen den izen bera da, eta Flavio Josefok, berriz, Moisesen ahaide gisa.

Jatorria

Hileta-tumulu batzuetan aurkitu zituzten objektuak. Horietako lau (Toptepe, Ikiztepe, Aktepe I eta Basmacō) Gediz ibaiaren hegoaldean daude, Güre herritik gertu, Ušak probintzian; eta beste bat Hartatik hurbilago, Manisa probintzian. Kronologia eta kokapen geografikoagatik, guztiak Lidia zaharrean koka daitezke. Bertako biztanleak herrialdeko goi-nobleziako pertsonak zirela uste da.

Osaera

Altxorraren piezen artean, bitxiak, apaingarriak, erremintak, moldeak, hainbat materialez egindako ontziak, intsentsu-ontziak, horma pinturak eta eskultura piezak daude. Animalien buruen irudikapenak aurkezten dituzten bitxietako batzuk arte persiarreko antzeko objektuekin lotu dituzte. Beste objektu batzuk, antzinako Lidiako hileta-tradizioetan garrantzitsuak izan behar zuten erritu-oturuntzekin lotuta zeuden. Margoetako batzuek hileta-martxak irudikatzen dituzte, baita hildakoentzako opariak eramaten ari diren pertsonak ere.

Hauek dira pieza aipagarrienetako batzuk:

• Hirusta-formako ahoa duen zilarrezko enokoe bat, non gizon gazte bat irudikatuta dagoen. Bere besoek bi lehoien isatsei eusten diete eta bere oinak bi ahariren gainean daude.
• Zilarrezko beste enokoe bat, hirusta-formako ahoa duena, aurrekoa baino sinpleagoa, lehoi batez eta pantera batez apaindua.
• Urre eta zilarrezko fiala bat, non Persiako errege bat irudikatzen den lantza eta aljaba batekin.
• Urrezko eta elektrozko zintzilikario bat, prozesatu gabeko urrezko pipita batean alanbre bat duen eraztun hariztatu batez osatua.
• Lepokoa lore apaingarriekin eta ezkur, urre eta beira itxurarekin.

Kontrabandoa eta ondorengo lapurreta

Turkian legez kanpoko indusketak egin ostean, altxorraren zatirik handiena New Yorkeko Arte Museo Metropolitanoak erosi zuen arte galerietan eta antikuarioetan, 1966. eta ondorengo urteak bitartean, baina, legez kanpoko jatorria zutela jakinda, museoko arduradunek ez zuten erabaki piezak 1984ra arte erakustea. 1987. eta 1993. urteen artean Turkiako gobernuaren eta Arte Museo Metropolitanoaren arteko borroka legala izan zen altxorra. 1993an altxorra aberriratu egin zuten, eta, Ankarako Anatoliako Zibilizazioen Museoan bi urtez erakutsi ondoren, Usak hiriko Arkeologia Museoan laga eta ikusgai jarri zuten.

Bestalde, 2006ko maiatzean, salaketa anonimo bat jaso ondoren, egiaztatu ahal izan zen bere piezarik onenetako bat, urrezko itsas zaldi bat, aurreko urtean erreplika batek ordezkatu zuela, eta "aldaketa ezin zitekeen egin museoko agintarien ezagutzarik gabe".

2012ko azaroan, Turkiako kultur agintariek berreskuratu ahal izan zuten berriro saldu ostean Alemanian zegoen jatorrizko itsas zaldia. Karun-en altxorra eta inguruko beste pieza arkeologiko batzuk behar bezala erakusteko, Ušak-en lehendik zegoena baino museo arkeologiko handiagoa eraikitzea erabaki zen, eta 2018an inauguratu zen.

Kanpo estekak

• Datuak: Q4115387
• Multimedia: Karun Treasure in the Uşak archaeological museum / Q4115387