Khalil Gibran

Khalil Gibran
	; (1913) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	جُبْران خَليل ميخائيل سَعْد جُبْران
Jaiotza	Bsharri (en) , 1883ko urtarrilaren 6a
Herrialdea	Otomandar Inperioa ; State of Greater Lebanon ; Lebanese Republic under French mandate
Bizilekua	Tenth Street Studio Building (en)
Lehen hizkuntza	Lebanese Arabic (en)
Heriotza	New York, 1931ko apirilaren 10a (48 urte)
Hobiratze lekua	Bsharri (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: zirrosia; tuberkulosia; minbizia
Familia
Ezkontidea(k)	ezkongabea
Hezkuntza
Heziketa	Académie Julian (en)
Hizkuntzak	arabiera; Amharera; frantsesa; ingelesa
Irakaslea(k)	Pierre Amédée Marcel-Béronneau (en)
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, poeta, margolaria eta filosofoa
Lan nabarmenak	ikusi The Prophet (en) ; Broken Wings (en) ; Sand and Foam (en) ; The Processions (en) ;
Mugimendua	Mahjar (en) ; sinbolismoa
Genero artistikoa	olerkigintza; parabola; kontakizun laburra; alegia; antzezlana
	kahlilgibran.com

Gibran Khalil Gibran (arabieraz: جبران خليل جبران‎, Jubrān Khalīl Jubrān, ʒʊˈbrɑːn xæˈliːl ʒʊˈbrɑːn ahoskatua edo Jibrān Khalīl Jibrān, ʒɪˈbrɑːn xæˈliːl ʒɪˈbrɑːn ahoskatua; Bsharri, Otomandar Siria, 1883ko urtarrilaren 6-New York, 1931ko apirilaren 10) oso genero desberdinetan idazle libanoar ospetsua izan zen: poeta, eleberrigilea, saiakeragilea. Erbesteko poeta bezala ezagutu zitzaion.^[1]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Khalil Gibran 1883an jaio zen Libanoko Bsharri herrixkan. Familia umila zen eta, erlijioz, maronitak, eliz katolikoaren adar bat. Lehenengo ikasketak Bsharrin egin zituen. Lau anai-arrebak ziren, Boustros, Marianna, Sultana, eta bera laugarrena zen. Txikitatik arte eta literaturarekiko grina azaldu zuen.

Hamaika urte zituelarik, familia Ameriketako Estatu Batuetara joan zen, lan egiteko aukera berrien bila. Bostonen (Massachusetts) egokitu ziren. Amerikan ingelesa ikasi zuen; ondorengo lan asko hizkuntza horretan idatzi zituen baina, hala ere, bere ama hizkuntza ez zuen baztertu. 1898tik 1902ra Libanora itzuli zen. Beiruten Bayt Aljicma zentro maronitara joaten zen. Frantsesa ikasi zuen eta beste estilo literario lantzen joan zen. Libanon zegoela eta, bere lehenengo liburuaren ideia hasi zen lantzen, The Prophet, 1923an plazaratuko zuena. The Prophet bere obraren gailurra izango litzateke.

Bostonera itzuli zen eta arabieraz idatzitako lanak hasi zen argitaratzen. Ordurako bere estiloaren ezaugarriak nabariak ziren. Halaber, margolaritzan lan garrantzitsuak ekoitzi zituen; margolan horien munduko toki desberdinetan erakutsi ziren eta Auguste Rodin edo William Blakeren lanekin konparatuak izan ziren.^[2] Arabieraz poemak plazaratu zituen.

Esperientzia berriak ezagutzeko asmoz, 1904an, Parisera joan zen eta, 1910 arte, Vaugirard kalean lekuratu zen. Garaiko Parisko giro kultural eta artistikoa ezagutzeko parada izan zuen. 1910ean berriro ere Bostonera joan zen. 1911an, Ekialdean ematen zen tiranien eta zapalkuntzaren aurka borrokatzeko elkarte politikoa sortu zuen. New Yorkera joan zen. 1912an arabieraz gero Les Ailes brisées edo Las Alas Rotas bezala itzuliko zen liburua plazaratu zuen; lan horrekin 1906tik aritua zen. Urte horietan ere Libanoko Al-Manarah aldizkarian hasi zen idazten; aldizkari hori Youssef Howayeken laguntzaz, Gibranek berak sortua zen. Eta berriro ere Europan zeharreko bidaiei ekingo die.

Alfunun aldizkarirako hasi zen lanean eta, hau desagertu zenean, Alsaih aldizkarirako. Bigarren aldizkari horren inguruan mahyar literaturarako, hau da, Ameriketara joandako arabiarren literaturarako garrantzi handia izango zuen elkartea antolatu zuen, “Literatura liga” alegia, 1920ko apirilaren 4an sortua. Elkarte horretan idazle eta intelektual desberdinak gailenduko ziren: Gibran, Nuayma, Nasib Arida, Rasid Ayyub. Idazlea ingelesez argitaratzeari ekin zion: 1918an The Madman, 1919an Twenty Drawings, 1923an The Prophet agertu ziren. Momentuan arrakasta itzela lortu zuen. Halaber, bere betiko maitasunarekin ezkondu zen. Baina bere osasuna ez dago ondo eta Estatu Batuetara itzuli zen. Gizarte onarpenari esker bere bizimodua asko hobetu zen baina, azkenik, minbiziaz gaixotu zen.^[3] Poetaren gorpuzkinak Libanora eraman zituzten.^[4]^[5]

1931an, zirrosi gaixotasunak jota, New Yorken hil zen, 48 urte zituelarik.^[6]

Pentsamendua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gibran familia maronita baten altzoan sortu zen eta horrek eragin handia izan zuen bere ideologian. Halaber Islamaren eragin zuzena ezagutu zuen, bereziki Sufismoaren mistizismoarena. Haren ustez erlijio guztiek oinarrizko sustrai amankomuna zuten. Gibranek ere bahá'í fedearekin kontaktua izan zuen. Gibranek erlijio horren buru izan zen Abdul-Baha ezagutu zuen Estatu Batuetara joan zenean. Beti emozio handiaz gogoratu zuen.

Politikan Gibran ez zen politikaria. Esaten zuen: “ni ez naiz politikaria eta ez dut nahi izan” eta “gertaera politikotik eta botere-borroketatik urruntzen naiz, ezen lur osoa nire aberria eta gizon guztiak nire aberkideak baitira.” Dena dela jarrera politiko batzuk izan zituen. Adibidez, Siriarako arabiera hizkuntza nazionala gisa erreibindikatu zuen. Halaber, arabiar munduan sortzen ari ziren estatu berriak otomandar inperiotik aske garatu behar zirela esan zuen. Zentzu berean Libanoaren askatasuna eskatu eta ospatu zuen. Beraz, internazionalismoarekin batera nazionalismoa ere erreibindikatu zuen.

Literatura eraginak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Islamaren eraginarekin batera, irakurketa asko egin zituen Gibranek eta horietako batzuk nabariak dira bere lanetan: klasizismoa, erromantizismoa, prerrafaelismoa... Geroago ere sinbolismoa eta surrealismoa ezagutu zituen. Izenen artean, eragin handia izan zuten berarengan, besteak beste, William Blake, Auguste Rodin, Francis Marrache, Fred Holland Day, Josephine Preston Peabody —azken honi egileak “profeta” deitu zion— eta Mary Haskell, bere benetako mezena izan zena. Filosofian hiru izen aipatu behar dira: Buda, Spinoza eta Nietzsche.

Izan ere, ikuspuntu literariotik, Gibran Ekialdeko idazlea izan zen. Bere lanen funtsean gizakia dago. Bere pentsamendua bere ibilbide biografikoarekin zuzenean lotzen da eta poliki-poliki berezko filosofia garatu zuen. Garai desberdinak eskematizatu daitezke:

Libanoko urteak: izaera errebeldea garatu zuen, gizarte kritika.
Estatu Batuetako urteak: Britania Handiko eta Estatu Batuetako sortzaileen eragina ezagutu zuen.
Europan eta, batez ere, Parisen egon zen urtetan, bere ikuspegia zabaldu egin zen.

Literatura lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Liburu ugarirekin batera, ehundaka artikulu plazaratu zituen. Hemen liburuak bakarrik jasoko ditugu:

Izenburua	Editorea	Argitaratze lekua	Argitaratze data	Hizkuntza	Izenburua frantsesez	Izenburua gazteleraz
نبذة في فن الموسيقى	المهاجر	New York	1905	arabiera	Profil dans l'art de la musique	La música
الأرواح المتمردة	المهاجر	New York	1908	arabiera	Les Esprits rebelles	Espiritus rebeldes
الأجنحة المتكسرة	مرآة الغرب	New York	1912	arabiera	Les Ailes brisées	Alas rotas
دمعة وابتسامة	Atlantic	New York	1914	arabiera	Larme et sourire	Lágrimas y sonrisas
The Madman	Alfred A. Knopf	New York	1918	ingelesa	Le Fou	El loco
المواكب	مرآة الغرب	New York	1919	arabiera	[Les] Processions	Los cortejos
Twenty Drawings	Alfred A. Knopf	New York	1919	ingelesa	Vingt Dessins
العواصف	الهلال	Le Caire	1920	arabiera	Orages	La tempestad (Entre noche y día)
The Forerunner	Alfred A. Knopf	New York	1920	ingelesa	Le Précurseur	El precursor
البدائع والطرائف	المطبعة العصرية	Le Caire	1923	arabiera	[Les] Merveilles et [les] curiosités	Maravillas y curiosidades
The Prophet	Alfred A. Knopf	New York	1923	ingelesa	Le Prophète	El profeta
Sand and Foam	Alfred A. Knopf	New York	1926	ingelesa	Sable et écume	Arena y espuma
Jesus, the Son of Man	Alfred A. Knopf	New York	1928	ingelesa	Jésus, le fils de l’homme	Jesús, el Hijo del Hombre
The Earth Gods	Alfred A. Knopf	New York	1931	ingelesa	Les Dieux de la terre	Los dioses de la tierra
The Wanderer	Alfred A. Knopf	New York	1932	ingelesa	L’Errant	El vagabundo
The Garden of the Prophet	Alfred A. Knopf	New York	1933	ingelesa	Le Jardin du prophète	El jardín del profeta
Lazarus and his Beloved	New York Graphic Society	Greenwich	1973	ingelesa	Lazare et sa bien-aimée
The Blind	The Westminster Press	Filadelfia	1981	ingelesa	L'Aveugle
The Banshee (bukatu gabe)	—	—	—	ingelesa
The Last Unction (bukatu gabe)	—	—	—	ingelesa
The Hunchback or the Man Unseen (bukatu gabe)	—	—	—	ingelesa
Albert Pinkham Ryderrentzako poema	—	—	—	ingelesa

Gibran euskaraz[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Idazle libaniarraren poema eta testu batzuk euskaratuak izan dira:

"Eroa". Itzultzailea: Koldo Martinez, Pamiela, 1983.^[7]
"Zuen umeak ez dira zuen ume". Itzultzailea: Inazio Berakoetxea, Olerti, 1982.^[8]

Eta liburu bat:

Profeta. Itzultzailea: Patxi Ezkiaga, Ostertza, Arantzazu, 2008. ISBN:9788472402287.^[9]

Marrazkiak eta margolanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

The Ages of Women, 1910 (Museo Soumaya)
Self Portrait and Muse, c. 1911 (Museo Soumaya)
Untitled (Rose Sleeves), 1911 (Telfair Museums)
Towards the Infinite (Kamila Gibran, mother of the artist), 1916 (Metropolitan Museum of Arts)
The Three are One, 1918 (Telfair Museums), also The Madman's frontispiece
The Slave, 1920 (Harvard Art Museums)
Standing Figure and Child, undated (Barjeel Art Foundation)