Koloretako telebista

Koloretako telebista telebista transmisio teknologia bat da, koadroaren koloreari buruzko informazioa barne hartzen duena; beraz, bideo irudia koloretan bistaratu daiteke telebistetan. Telebistako teknologia goiztiarragoan, monokratan edo zuri-beltzeko telebistan egindako hobekuntza bat da, non irudia grisen eskalan (greyscale) agertzen baitzen. Mundu osoko telebista transmisioko estazio eta sareak zuri-beltzetik koloretako transmisiora eguneratu ziren 1960 eta 1980 bitartean. Koloretako telebista estandarren asmakuntza telebistaren historiaren zati garrantzitsu bat da.

Irrati-difusioko erakundeak 2006.urtean hasi ziren telebista analogikotik telebista digitalera pasatzen. Aldaketa hori herrialde askotan egin da, baina telebista analogikoak estandarra izaten jarraitzen du beste leku batzuetan.

Funtzionamendua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Giza begiak, erretinan, bi argi-detektagailu mota ditu nagusiki: argia, iluntasuna eta formak/irudiak atzematen dituzten makila-zelulak, eta kolorea detektatzen duten zelula konikoak. Erretina tipiko batek, 120 milioi makila eta 4,5 milioi eta 6 milioi kono artean ditu, hiru motatan banatzen direnak, bakoitza, argi espektro ikusgarriaren uhin luzera ezberdinengatik kitzikagarritasun profil bereizgarri batekin. Horrek esan nahi du begiak askoz bereizmen handiagoa duela distiran, edo "luminantzian", kolorean baino. Hala ere, nerbio optikoa eta giza ikusmen-sistemaren beste atal batzuk prozesatzen hasten direnean, bastoien eta konoen informazioa konbinatzen da, bereizmen handiko koloretako irudia dela dirudiena birsortzeko.

Begiak banda-zabalera mugatua du gainerako ikusmen-sistemarekiko, eta gutxi gorabehera 8 Mbit/s dela kalkulatzen da.^[1] Hori hainbat modutan adierazten da, baina mugimenduan dauden irudien ekoizpenari dagokionez, garrantzitsuena da segida azkarrean agertzen diren irudi finko batzuek mugimendu leun jarraitua ematen dutela. Ilusio hori 16 fotograma/s-tan hasten da funtzionatzen, eta mugimenduan dauden ohiko irudiek 24 fotograma/s erabiltzen dituzte. Sare elektrikotik energia erabiltzen duen telebistak, historikoki, bere abiadura sintonizatzen zuen hornitzen den korronte alternoarekin interferentziak saihesteko: Ipar Amerikan, Erdialdeko eta Hegoaldeko Amerikako zenbait herrialdetan, Taiwanen, Korean, Japoniaren zati batean, Filipinetan eta beste herrialde batzuetan, hau da, 60 Hz-eko potentzia berdintzeko, beste 50 Hz-eko potentzia zuten 60 eremutan. NTSC kolore-sistema aldatu egin zen 60 eremutako estandarretik, zuri-beltzeko segundoko 59,94 eremutara, kolore-zirkuituak sinplifikatzeko. Telebista modernoek hainbat eremu-abiadura izan ditzakete (50,59,95,60 ekorketa gurutzatuan edo progresiboan), potentzia hainbat frekuentziatan onartzen duten bitartean (askotan, funtzionamendu-tartea 48 eta 62 Hz artekoa izaten da).

Bere formarik oinarrizkoenean, koloretako igorpen bat, zuri-beltzeko hiru irudi zabalduz sor daiteke, argiaren hiru kolore primarioetako bakoitzean bat: gorria, berdea eta urdina (RGB). Elkarrekin edo segida azkarrean agertzen direnean, irudi horiek konbinatu egiten dira, telebistan ikusten den koloretako irudi bat sortzeko. Telebistaren transmisioan kolorea sartzearen erronka tekniko nagusietako bat banda zabalera mantentzeko nahia izan zen. Banda zabalera hori zuri-beltzeko arauetan zegoena baino hiru aldiz handiagoa izan zitekeen, eta horrela ez zen espektro irrati-elektriko gehiegi erabiliko.

Estatu Batuetan, ikerketa lan handi baten ondoren, Telebista Sistemaren Batzorde Nazionalak (NTSC)^[2] Radio Corporation of Americak (RCA) garatutako sistema elektroniko bat onartu zuen. Sistema horrek kolorearen informazioa distiraren informaziotik bereizita kodetzen du eta neurri handi batean, kolorearen bereizmena murrizten du banda zabalera aurrezteko. Irudiaren distira bateragarria zen zuri-beltzeko telebista aparatuekin, bereizmena pixka bat murrizten baitzuen; koloretako telebistek, berriz, informazio gehigarria deskodetzen eta pantailaren kolore bereizmen mugatua sortzen zuten. Zuri-beltzeko bereizmenik altuena eta koloretako irudirik baxuena begian konbinatzen dira, itxuraz bereizmen handiko kolore-irudia sortzeko. NTSC estandarra lorpen tekniko handia izan zen.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehen irudi-transmisioak 1880ko hamarkadan garatu ziren. 1926ko urtarrilaren 26an, John Logie Bairdek benetako telebistaren lehen mundu mailako erakustaldia egin zuen 50 zientzialariren aurrean Londresko erdiguneko teilatupeko gela batean. 1927an, bere telebista Londres eta Glasgow arteko 438 mila baino gehiagoko telefonoetan frogatu zen eta Baird Television Development Company (BTDC) sortu zuen. 1928an, BTDCk Londres eta New York arteko lehen transmisio transatlantikoa lortu zuen, eta Atlantiko Ertaineko lehen transmisioa itsasontzi batera. Era berean, kolorearen eta telebista estereoskopikoaren lehen erakustaldia eman zuen. 1929an, Alemaniako posta-bulegoak sistema mekanikoan oinarritutako telebista zerbitzu esperimental bat garatzeko erraztasunak eman zizkion, une horretan martxan zegoen bakarra zen. Soinua eta ikusmena hasieran txandaka bidali ziren, eta 1930etik aurrera hasi ziren batera transmititzen.

Hala ere, Bairden sistema mekanikoa azkar ari zen zaharkitzen sistema elektronikoak garatu ahala, batez ere Marconi-EMIk Britainia Handian eta Amerikan. Nahiz eta emaitza goiztiarrak lortzeko sistema mekanikoan inbertitu zuen, Baird ere sistema elektronikoak aztertzen aritu zen etapa goiztiar batetik. Hara ere, BBCko ikerketa batzorde batek, 1935ean, Marconi-EMIren telebista sistema erabat elektronikoaren artean proba paralelo bat eragin zuen, 405 lineatan lan egiten zuena Baird's 240rako. Marconi-EMIk irabazi zuen, eta 1937an Bairden sistema baztertua izan zen.

1940an, Guillermo González Camarena mexikarrak koloretako telebista transmititzeko sistema bat sortu zuen, zelaien sistema trikromatiko sekuentziala (STSC bezala ezaguna), Estatu Batuetan 1942ko irailaren 15ean patentea eman zitzaiona.^[3] 1940an, Peter Goldmark asmatzaile hungariarrak, Columbia Broadcasting Systementzat lan egiten zuena, 1940ko irailaren 7an patente bat eskatu zuen bere koloretako telebista sistema propioarentzat, aurrekoaren antzeko printzioekin, 1949ko abuztuaren 30ean eman zena. Komunikazio Batzorde Federalak 1950eko urriaren 11n onartu zuen sistema hau Estatu Batuetako koloretako telebista estandar bezala, beranduago baztertu egin zena.^[4]

1944ko abuztuaren 16an, Bairdek lehen erakustaldia egin zuen, koloreak erabat elektronikoak zituen pantaila batean, 600 lerrokoa eta azterketa hirokoitza tartekatua erabiltzen zuena.^[5]^[6]