Edukira joan

Komunismo erlijiosoa

Wikipedia, Entziklopedia askea

Komunismo erlijiosoa erlijioa oinarritzat hartzen duen komunismo mota bat da. Termino honek, erreferentzia egiten die jabetza pribatuaren borondatezko abolizioa praktikatzen duten erlijio-gizarte utopikoei. Haren helburua ondasun-erkidegoa ezartzea delarik, pertsona bakoitzak dituen gaitasunen arabera lanean jarduten du.

Printzipioei uko egiten ez dien gizarte batean politika komunistak aplikatzea planteatzen duten gizabanako eta talde erlijiosoen ideiak deskribatzeko ere erabiltzen da terminoa.

Komunismo hitza testuinguru erlijioso batean erabili aurretik, termino hori testuinguru sekularretan erabiltzen zen, eta XVIII. mendeko François Babeuf-en lanetan aurki daiteke. Marxismoaren izaera sekularra izanda, ezker politikoan kokatutako pertsona erlijioso asko "komunismo" terminoa gizarte komunal erlijiosoak izendatzeko erabiltzearen aurka dago, komunalismo terminoak hobetsiz. Komunismo erlijiosoa gehiago lotzen da anarkismoarekin marxismoarekin baino.

Deskripzio Orokorra

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Komunismo erlijioso hitza historian zehar mugimendu sozial edo erlijiosoen aniztasuna deskribatzeko erabili izan ohi da. "Jerusalemgo lehen kristauen komuna" komunismo erlijiosoa praktikatzen zuen talde bezala deskribatu izan da. [1] [2] Mazdak erreformatzaile persiar protosozialista erlijiosoaren irakaspenei komunismo goiztirra ere deitu isan zaie.

Ben Fowkes eta Bulent Gokayren arabera, Mikhail Skachko boltxebikeak Ekialdeko Herrien Kongresuan adierazi zuenez, "erlijio musulmanak komunismo erlijiosoaren printzipioetan ditu sustraiak, eta, horren ondorioz, inor ezin da beste baten esklabo izan, eta lur zati bakar bet ere ezin da jabetza pribatukoa izan". [3] [4] [5]

Definizioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

TM Browning-ek komunismo erlijiosoa "erlijio baten jatorrizko printzipioetatik zuzenean sortzen den" komunismo modu gisa deskribatu zuen, [1] eta Hans Hillerbrandek, aldiz, honela definitu zuen komunismo erlijiosoa: "ondasunen jabetza komunitarioaren eta jabetza pribatuaren besarkatze konkomitantearen" aldeko mugimendu erlijiosoak. [6] Browning eta Hillerbrandek komunismo erlijiosoa komunismo politikotik bereizi zuten, [1] baita sozialismo ekonomikotik ere. [6] Gainera, Hillerbrandek komunismo erlijiosoa marxismoarekin kontrastatzen du,erlijioa ezabatzea eskatzen zuen ideologia gisa deskribatzen baitu. [6] Donald Drew Egbert-ek eta Stow Persons-ek ordea, honako hau argudiatu zuten: "kronologikoki, erlijio-komunista sekularraren aurrekoa zen".

Europa kristauan, komunistek ateismoa onartzen zutela uste zen. Ingalaterra protestantean, komunismoa komunio katolikoaren erritutik hurbilegi zegoen, eta termino gogokoena sozialista zen. Friedrich Engelsek esan zuen, 1848an, Alderdi Komunistaren Manifestua argitaratu zenean, sozialismoa errespetagarria zela Europan, komunismotzat hartzen ez zen bitartean. Ingalaterrako Owenistak eta Frantziako fourieristak errespetagarritzat jotzen ziren, eta "erabateko aldaketa sozialaren beharra aldarrikatzen" zuten langile-klasearen mugimenduei komunista deitzen zitzaien. Sozialismoaren adar honek Étienne Cabeten obra komunista ekoitzi zuen Frantzian eta Wilhelm Weitlingena Alemanian [7].

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zenbait akademikok komunismo erlijioso terminoa XVII. mendeko mugimendu protestante batzuk deskribatzeko erabili dute, hala nola, talde anabaptista batzuk, huteritak, amishak eta menonitak, "jabetza pertsonala arbuiatzen zutenak" [8] [9] [10][11]. Bhabagrahi Misrak eta James Prestonek "Shakersen komunismo erlijiosoa" "ondasun guztiak amankomunean mantentzen diren komunitate" gisa deskribatu zuten. [12] Bestalde, Larry Arnhartek "Oneidako Komunitateko komunismo erlijiosoa" deskribatu zuen, "artikulu pertsonal gutxi batzuk izan ezik, beren jabetza osoa partekatzen zuten" sistema gisa. [13] Albert Friedek "AEBetako komunismo erlijiosoak goia" lortu zuela idatzi zuen 1850eko hamarkadan "Oneidako Komunitatearen sorrerarekin".

Honekin jarraituz, Rod Janzen eta Max Stantonen arabera, huteritarrek Bibliako printzipioekiko eta "elizako diziplinarekiko" atxikimendu zorrotzean sinesten zuten eta komunismo modu bat praktikatzen zuten. Huteritek, "Ordnungenen sistema zorrotza ezarri zuten euren komunitateetan, bizitzaren alderdi guztiak gobernatzen zituzten eta ikuspegi bateratua bermatzen zuten arauen eta erregulazioen kodeak zirenak. Sistema ekonomiko gisa, komunismo kristaua erakargarria zen XVI. mendeko Europa erdialdeko iraultza sozialaren alde zeuden nekazari askorentzat ", Nekazari Alemaniarren Gerran gertatu zen bezala. Friedrich Engelsek anabaptistak protokomunistatzat hartu zituen ".[14]

Beste akademiko batzuek, komunismo erlijioso terminoa erabili izan ohi dute 1840ko hamarkadan Parisen garatu zen mugimendu sozial komunista bat deskribatzeko, "atzerrian jaiotako ofizial artisauek, nagusiki alemanez hitz egiten zutenek, antolatu zutena". [15]

XX. mendearen hasieran, Errusian boltxebismoa sortu aurretik, intelektual batzuek ideologia kristaua "marxismoaren alternatiba gisa" txertatuko zuen komunismo modu bat ezartzearen alde egin zuten.[16] Gainera, teologo katoliko batzuek taldeak antolatu zituzten XX. mendearen amaieran, Eliza Katolikoaren eta Italiako Alderdi Komunistaren artean elkarrizketa bat sortzeko asmoarekin. [17]

Komunismo erlijiosoaren adibideak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"Erlijio-komunismo" terminoa erlijioko monje eta mojen hainbat ordenen praktikak deskribatzeko erabili da, hala nola, kristautasuna, taoismoa, jainismoa, hinduismoa eta budismoa. Ideologia horrek, Biblian ebidentzia legokeela lehen kristauak printzipio komunisten arabera antolatutako komunitateetan bizi izan zirela adierazten du adibidez.

Hain zuzen ere, 1649. urtean Ingalaterran egindako zulatzaileen mugimendua komunitate erlijiosoaren adibide gisa deskriba daiteke. Zulatzaileak lurraren jabetza komunalaz arduratzen ziren bereziki.

XX. mendearen hasieratik gaur egun arte, erlijio-gaietan inspiratutako komunismo forma hedatuenak Israelgo kibutzetan praktikatzen dira.

Kristauar komunismoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu nagusia: Kristauar komunismoa

Jesusen irakaspenak maiz izan dira komunista bezala deskribatuak komunista kristau erlijioso eta beste komunista batzuengandik. [18]4:35 Apostoluen eginak liburuan aipatzen den bezala,   Jerusalemgo Eliza Primitiboan, "inork ez zuen esaten berea zenik ezer"; patroia geroago desagertu egingo zen elizaren historiatik, ez ordea, monakatotik. [19]

Komunista kristauek, Eliza Kristau Primitiboa, Apostoluen Gertakarietan deskribatzen den bezala, komunismo eta sozialismo erlijiosoaren forma goiztiar gisa ikusten dute. Hauek, komunismoa kristautasuna praktikan besterik ez zela uste zuten, eta Jesus izan zela lehen komunista. Thomas Müntzerrek mugimendu komunista anabaptista garrantzitsu bat gidatu zuen XVI. mendeko Nekazari Alemaniarren Gerran, Friedrich Engelsek geroago Alemaniako Nekazari Gerretan aztertuko zuena. Ethos batasuna lortu nahi duen marxista honek gizadia bat dela eta pertsonen artean diskriminatzen ez duen jainko bakarra dagoela dioen kristau irakaskuntza unibertsalista islatzen du. [20]

Komunismo kristaua, kristautasunean oinarritzen den, sozialismoaren eta komunismo aurremarxistaren forma goiztiarra da. Hau, teoria teologiko eta politikoa da, Jesusen irakaspenek kristauak sistema sozial ideala bezala komunismoa babestera behartzen dituenaren ikuspegian oinarritua. Komunismo kristaua sortu zeneko data zehatzari buruzko akordio unibertsalik ez dagoen arren, komunista kristau askok diote, Bibliaren ebidentziak iradokitzen duela lehen kristauek baita apostoluek Itun Berrian, gizarte komunista txiki bat ezarri zutela Jesusen heriotzaren eta Berpizkundearen ondorengo urteetan. [21]Komunismo kristauaren eta beste komunista batzuen defendatzaile askok bestalde, Karl Kautsky barne, komunismoa Jesusek irakatsi eta apostoluek praktikatu zutela argudiatzen dute. [22] [23]Historialari independente batzuek azken iritzi honen alde egin dute. [24] [25] [26] [27] [28] [29] [30] [31] [32] [33]

Sozialismoaren kritikoek, aita santu batzuek proposatutako irakaskuntza sozial katolikoarekin batera, Jesus komunista baino komunitariago zela argudiatzen dute.

XVI. mendean, Tomas Moro idazle ingelesa, Eliza Katolikoan santu bat bezala gurtua izan zenak, jabetza komunean oinarritutako gizarte bat erretratatu zuen bere "Utopia" tratatuan, zeinaren liderrek arrazoiaren bidez administratzen zuten. [34]

Ingalaterrako Iraultzan, zenbait taldek ideia hau babestu zuten, bereziki Cavadores (Diggers), komunistek nekazal ideal argiak defendatzen zituzelarik. [35] [36] [37] Hala ere, Oliver Cromwellek eta Handiek talde hauekiko izan zuten jarrera, kasurik onenean, ambibalentea eta maiz oldarkorra izan zen. [38]

XVIII. mendeko Ilustrazioaren aroan, Jean-Jaques Rousseuau pentsalari guztiz erlijiosoen bitartez, jabetza pribatuaren kritikak jarraitu zuen. Kalbinista bezala hazia izanda, Rousseauk Eliza Katolikoaren barruko mugimendu jansenistaren eragina izan zuen. Jansenisten helburu nagusietako bat demokratizatzea zen, horrela, Elizaren hierarkiaren gailurreko ustelkeria aristokratikoarekin gelditzeko. [39]

XIX. mendeko Txinan, Taiping matxinadako partaideak, Erresuma Zerutiarra Taiping sortu zutenak, erresuma teokratiko sinkretiko kristau-sheniko bat eraiki zutenak, protokomunista bezala ikusiko dira Txinako Alderdi Komunistaren ikuspegitik. [40]

Islamiar komunismoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ikertzaileek, Ismailiten Karmatek IX. eta X. mendeen artean Al-Hasako Oasiaren inguruan eraikitako gizartearen izaera komunistari buruz hitz egin dute [41]. Kenneth Rexrothek komunitate hori "hiri-taldearen komunismoaren edo lapur talde alderraiaren" praktikatzaile gisa deskribatzen du. Jacques Bidet jaunak, berriz, komunismoa modernitateari dagokiola esango du, eta, beraz, baieztatuko du, antzinatasunean edo Erdi Aroan ez dagoela benetako komunismotzat hartu daiteken adibiderik kontzientzia falta dela eta. [42] [43] [44]

Marxismo islamiarrak, ikasketa ekonomiko, politiko eta sozial marxistak esparru islamiar batean aplikatu nahi ditu. Justizia sozialeko ideal marxisten eta islamikoen arteko kidetasunak zenbait musulmanek marxismo formak hartzera eramango ditu 1940ko hamarkadaz geroztik. Marxista islamiarrek uste dute Islamak gizartearen beharrak asetzen dituela eta marxismoak lortu nahi dituen gizarte-aldaketak egokitu edo gida ditzakeela. Marxista islamiarrek materialismoari eta erlijioari buruzko iritzi marxista tradizionalak ere arbuiatzen dituzte. [45]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c (Ingelesez) The Canadian Monthly and National Review. Adam, Stevenson & Company 1878 (kontsulta data: 2025-04-10).
  2. ↑ «ALL THINGS IN COMMON: THE ECONOMIC PRACTICES OF THE EARLY CHRISTIANS. By Roman A.Montero. Eugene, OR: Wipf and Stock, 2017. Pp. xi + 133. $20.00.» Religious Studies Review 45 (2): 207–207. 2019-06  doi:10.1111/rsr.14022. ISSN 0319-485X. (kontsulta data: 2025-04-10).
  3. ↑ (Ingelesez) Fowkes, Ben; Gokay, Bulent. (2014-01-02). Muslims and Communists in Post-Transition States. Routledge ISBN 978-1-317-99539-5. (kontsulta data: 2025-04-10).
  4. ↑ (Ingelesez) Fowkes, Ben; Gokay, Bulent. (2014-01-02). Muslims and Communists in Post-Transition States. Routledge ISBN 978-1-317-99539-5. (kontsulta data: 2025-04-10).
  5. ↑ (Ingelesez) globalfaultlines. (2012-07-27). «An unholy alliance against the common enemy: a history of communists’ relations with Muslims by Ben Fowkes and Bülent Gökay» GlobalFaultlines (kontsulta data: 2025-04-10).
  6. ↑ a b c (Ingelesez) Hillerbrand, Hans J.. (2004-08-02). Encyclopedia of Protestantism: 4-volume Set. Routledge ISBN 978-1-135-96028-5. (kontsulta data: 2025-04-10).
  7. ↑ «Preface to the English edition of the "Manifesto of the Communist Party"» Friedrich Engels: Werke, Artikel, Entwürfe, Oktober 1886 bis Februar 1891 (De Gruyter): 869–875. 2020-12-31 ISBN 978-3-05-007793-2. (kontsulta data: 2025-04-10).
  8. ↑ (Ingelesez) Hillerbrand, Hans J.. (2004-08-02). Encyclopedia of Protestantism: 4-volume Set. Routledge ISBN 978-1-135-96028-5. (kontsulta data: 2025-04-10).
  9. ↑ «VI. FARM» Liberty Hyde Bailey (Cornell University Press): 188–215. 2019-12-31 (kontsulta data: 2025-04-10).
  10. ↑ McDougal, Myres S.; Chase, Stuart. (1938-06). «The Tyranny of Words» The University of Chicago Law Review 5 (4): 702.  doi:10.2307/1596803. ISSN 0041-9494. (kontsulta data: 2025-04-10).
  11. ↑ (Ingelesez) Guarneri, Carl. (1991). The Utopian Alternative: Fourierism in Nineteenth-century America. Cornell University Press ISBN 978-0-8014-8197-0. (kontsulta data: 2025-04-10).
  12. ↑ (Ingelesez) Misra, Bhabagrahi; Preston, James. (2011-06-03). Community, Self and Identity. Walter de Gruyter ISBN 978-3-11-080265-8. (kontsulta data: 2025-04-10).
  13. ↑ (Ingelesez) Arnhart, Larry. (1998-04-02). Darwinian Natural Right: The Biological Ethics of Human Nature. SUNY Press ISBN 978-0-7914-3694-3. (kontsulta data: 2025-04-10).
  14. ↑ (Ingelesez) Janzen, Rod; Stanton, Max. (2010-07-18). The Hutterites in North America. JHU Press ISBN 978-0-8018-9925-6. (kontsulta data: 2025-04-10).
  15. ↑ Mcclellan, Woodford. (1984-02-01). «Albert S. Lindemann. A History of European Socialism. New Haven: Yale University Press. 1983. Pp. xxi, 385. $25.00» The American Historical Review 89 (1): 92–93.  doi:10.1086/ahr/89.1.92-a. ISSN 1937-5239. (kontsulta data: 2025-04-10).
  16. ↑ Baird, Catherine. (1995-04). «Religious Communism? Nicolai Berdyaev’s Contribution to Esprit’s Interpretation of Communism» Canadian Journal of History 30 (1): 29–48.  doi:10.3138/cjh.30.1.29. ISSN 0008-4107. (kontsulta data: 2025-04-10).
  17. ↑ Girardi, Giulio; Giammanco, Rosanna M.. (1988). «Marxism Confronts the Revolutionary Religious Experience» Social Text (19/20): 119.  doi:10.2307/466182. ISSN 0164-2472. (kontsulta data: 2025-04-10).
  18. ↑ Jones, Terry. (2022). «Monty Python’s Life of Brian» Jesus, the Gospels, and Cinematic Imagination: 184–196.  doi:10.5040/9780567693860.ch-013. (kontsulta data: 2025-04-10).
  19. ↑ (Ingelesez) «Britannica Money» www.britannica.com 2025-03-05 (kontsulta data: 2025-04-10).
  20. ↑ HALFIN, IGAL. (2000-07-15). From Darkness To Light. University of Pittsburgh Press ISBN 978-0-8229-7204-4. (kontsulta data: 2025-04-10).
  21. ↑ «Figure 3 - Firing vessels. 1 - vessel No. 1; 2 - No. 2; 3 - No. 3; 4 - No. 4; 5 - No. 5; 6 - No. 7; 7 - No. 8; 8 - No. 9; 9 - No. 10; 10 - No. 11; 11 - No. 12; 12 - No. 13; 13 - No. 14; 14 - No. 15; 15 - No. 18; 16 - No. 16; 17 - No. 20» doi.org (kontsulta data: 2025-04-10).
  22. ↑ «Kautsky: Foundations of Christianity (2. Christian Messiah)» www.marxists.org (kontsulta data: 2025-04-10).
  23. ↑ «Kautsky: Foundations of Christianity (1908)» www.marxists.org (kontsulta data: 2025-04-10).
  24. ↑ (Ingelesez) Boer, Roland. (2009-01-01). Political Grace: The Revolutionary Theology of John Calvin. Westminster John Knox Press ISBN 978-0-664-23393-8. (kontsulta data: 2025-04-10).
  25. ↑ Cranfield, C. E. B.. (1965-12). «The Framework of the New Testament Stories. By Arnold Ehrhardt. Manchester University Press, Manchester, 1964. Pp. X + 324 + index. 37s. 6d.» Scottish Journal of Theology 18 (4): 494–495.  doi:10.1017/s0036930600015258. ISSN 0036-9306. (kontsulta data: 2025-04-10).
  26. ↑ Bruce, F. F.. (1985-03). «The church of Jerusalem in the Acts of the Apostles» Bulletin of the John Rylands Library 67 (2): 641–661.  doi:10.7227/bjrl.67.2.5. ISSN 2054-9326. (kontsulta data: 2025-04-10).
  27. ↑ Guthrie, Donald. (1975). The apostles. Grand Rapids : Zondervan Pub. House ISBN 978-0-310-25421-8. (kontsulta data: 2025-04-10).
  28. ↑ Adams, Sean. (2010-01). «Book Review: Meals in the Book of Acts» The Expository Times 121 (4): 203–203.  doi:10.1177/00145246101210040905. ISSN 0014-5246. (kontsulta data: 2025-04-10).
  29. ↑ Jones, Gareth Stedman. (2007-06-28). «Marx’s Critique of Political Economy: A Theory of History or a Theory of Communism?» Marxist History-writing for the Twenty-first Century (British Academy) ISBN 978-0-19-726403-4. (kontsulta data: 2025-04-10).
  30. ↑ «A Christianity between Jerusalem and Rome» The First Christian Historian (Cambridge University Press): 65–84. 2002-09-05 ISBN 978-0-521-81650-2. (kontsulta data: 2025-04-10).
  31. ↑ Ebeling, Richard M.. (1993). «Economic Calculation Under Socialism: Ludwig von Mises and His Predecessors» The Meaning of Ludwig von Mises (Springer Netherlands): 56–101. ISBN 978-94-010-4963-4. (kontsulta data: 2025-04-10).
  32. ↑ «ALL THINGS IN COMMON: THE ECONOMIC PRACTICES OF THE EARLY CHRISTIANS. By Roman A.Montero. Eugene, OR: Wipf and Stock, 2017. Pp. xi + 133. $20.00.» Religious Studies Review 45 (2): 207–207. 2019-06  doi:10.1111/rsr.14022. ISSN 0319-485X. (kontsulta data: 2025-04-10).
  33. ↑ Haaland, Gunnar. (2009-01-01). «A Villain And The Vips: Josephus On Judas The Galilean And The Essenes» Northern Lights on the Dead Sea Scrolls (BRILL): 237–249. ISBN 978-90-04-17163-3. (kontsulta data: 2025-04-10).
  34. ↑ (Ingelesez) Davis, J. C.. (1983-07-28). Utopia and the Ideal Society: A Study of English Utopian Writing 1516-1700. Cambridge University Press ISBN 978-0-521-27551-4. (kontsulta data: 2025-04-10).
  35. ↑ «Gender» How the World Changed Social Media (UCL Press): 114–127. 2016-02-29 (kontsulta data: 2025-04-10).
  36. ↑ «The True Levellers Standard Advanced by Gerrard Winstanley» www.marxists.org (kontsulta data: 2025-04-10).
  37. ↑ Porter, Roy; Fairchilds, Cissie; Davies, Joan; Scribner, Bob; Melling, Joseph; Ingram, Martin; Creutz, Alan; Breuilly, John et al.. (1982-01). «Reviews» Social History 7 (1): 85–116.  doi:10.1080/03071028208567522. ISSN 0307-1022. (kontsulta data: 2025-04-10).
  38. ↑ «Eduard Bernstein: Cromwell and Communism (1895)» www.marxists.org (kontsulta data: 2025-04-10).
  39. ↑ Margairaz, Dominique. (1997-04). «Daniel Roche, La France des Lumières, Paris, Fayard, 1993, 651 p.» Annales. Histoire, Sciences Sociales 52 (2): 411–413.  doi:10.1017/s0395264900050344. ISSN 0395-2649. (kontsulta data: 2025-04-10).
  40. ↑ «INTRODUCCIÓN» Riqueza y educación en Marx. La formación humana desde la perspectiva de El capital (Dykinson): 15–20. 2023-12-31 ISBN 978-84-1070-043-7. (kontsulta data: 2025-04-10).
  41. ↑ «¿PUEDE ENSEÑARSE EL DERECHO INGLÉS EN LAS UNIVERSIDADES?» ¿Puede enseñarse el derecho inglés en las universidades? (Dykinson): 39–62. 2021-03-29 (kontsulta data: 2025-04-10).
  42. ↑ Ule, Wolfgang. (1970). «Der arabische Sozialismus und der zeitgenössische Islam. Dargestellt am Beispiel Ägyptens und des Iraks, Materialien und Dokumente» Verfassung in Recht und Übersee 3 (4): 543–544.  doi:10.5771/0506-7286-1970-4-543. ISSN 0506-7286. (kontsulta data: 2025-04-10).
  43. ↑ (Frantsesez) Bidet, Jacques. (2010). «Communism: Between Philosophy, Prophecy, and Theory» Actuel Marx 48 (2): 89–104. ISSN 0994-4524. (kontsulta data: 2025-04-10).
  44. ↑ Margolis, Richard J.. (1975-05). «Communing: Communalism: from its Origins to the Twentieth Century by Kenneth Rexroth» Change: The Magazine of Higher Learning 7 (4): 58–58.  doi:10.1080/00091383.1975.10568329. ISSN 0009-1383. (kontsulta data: 2025-04-10).
  45. ↑ «Marxism and Islam - Oxford Islamic Studies Online» web.archive.org 2015-05-05 (kontsulta data: 2025-04-10).
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Komunismo_erlijiosoa&oldid=10281244"(e)tik eskuratuta