La Custodia
| La Custodia | |
|---|---|
| arkeologia-aztarnategia | |
 | |
| Administrazioa | |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Foru erkidego |  Nafarroa Garaia |
| Udalerria | Viana |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 42°30′16″N 2°23′28″W / 42.50453398°N 2.39122745°W |
 | |
| Altuera | 405 m eta 415 m |
| Demografia | |
La Custodia egungo Vianan dagoen aztarnategi arkeologikoa da, Paleolito, Brontze Aroa, Burdin Aroa eta erromatar aztarnak dituena[1].
Ebro ibaiaren erdialdeko aztarnategi arkeologikoetakoen artean, idazkera eta hizkuntza zeltiberikoaren testigantza gehien eman dituenetariko bat da[2].
Aztarnategia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
15 hektarea zabal da[2].
Vianako erdigunetik 1,5 kilometrotara kokatuta dago, bi erreken lotunean. Juan Cruz Labeagak aurkitu zuen 1971. urtean[3] eta hainbat monografia eskaini dizkio[2].
Lehendabiziko indusketa lanak 1973ko uztailean Amparo Castiellak zuzendutako arkeologo talde batek egin zituen. Bertan sei tessera edo laguntasun-itun aurkitu dituzte, Jürgen Untermann hizkuntzalariak ikertu zituenak. Arkeologoek 139 txanpon ere topatu dituzte, inguruko txanpon-etxeetan eginak (Areikoratikos, Bolskan, Sekaisa, Sekobirikes, Uarakos, Barskunes eta beste hamabi).
1991n Vianako Udalak arau subsidiarioak ezarri zituenean, aztarnategia babestu zuen, gero 62/1994 Foru Aginduak, martxoaren 2koa, egingo zuen bezala.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Tito Livioren arabera, k. a. 77an Sertoriok, bere gudarosteekin batera, Ebroren ibilbidea jarraitu zuen, Bursao (Borja), Cascantum (Cascante), Graccurris (Alfaro) eta Calagurris (Calahorra) zeharkatuz. Hurrengo egunean beroien lurraldeetara pasa zen. Baskoiek Calahorratik harantz beroien lurraldeetan zubi-buru bat lortu zuela ematen du, agian Zidakosen ibilbidea jarraituz eta Castra Aeliaraino.
Sertoriok baskoien lurraldeak aise zeharkatu zituen. Ziur asko, hauek optimatesen zain zeuden borroka egiteko (eta garai hartan Sertoriok bere boterearen une gorenean zegoen). Batzuen ustez, baskoien eta beroien arteko muga Alcanadretik gertu zegoen, gehiago zehaztea zaila egiten bazaie ere. Sertoriok beroi eta autrigoien aliantza borrokatu zuen bai La Custodian edo bai Vareian eta litekeena da erromatarrek garaipena lortzea[4].
Inskripzioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Antzinako Erromako garaiko beroien herri honetako zeltiberierazko inskripzio hauek ditugu:
- Zerkuakotarren Sakas-ena (K.a. II. mendekoa g.g.b., 1971 eta 1986 artean aurkitua).[5]
|
|
zrkuakum · sakas |
- [...] Luzioren semearentzat [...] (K.a. II. mendekoa g.g.b., 1971 eta 1986 artean aurkitua).[5]
|
|
[...]+iko · loukio · ke(n)te[...] / [...]ko |
- [...] Bunton-en (K.a. II. mendekoa g.g.b., 1971 eta 1993 artean aurkitua).[5]
|
|
+boka+i++ · uenia[...] |
- Sakarokas (K.a. II. mendekoa g.g.b., 1971 eta 1993 artean aurkitua).[5]
|
|
sakarokas |
- Telkaskotarren Memon-en tesera (K.a. II. mendekoa g.g.b., 2021ean aurkitua).[2]
|
|
memu |
- Bursaoko Tirtakon amaterikotarra (K.a. II. mendea eta K.a. 76a artean, 2021ean aurkitua).[2]
|
|
tirtaku · ama+riko |
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ García García, Mª Luisa. Aspectos sobre cultura material en época romana en Navarra. .
- ↑ a b c d e (Gaztelaniaz) Martija, Javier Armendáriz; Frías, Javier Velaza. (2022-12-28). «Dos nuevas téseras celtibéricas de La Custodia (Viana, Navarra)» Palaeohispanica. Revista sobre lenguas y culturas de la Hispania Antigua 22: 139–160. doi:. ISSN 1578-5386. (Noiz kontsultatua: 2024-01-29).
- ↑ Armendáriz Martija, Javier. (2008). De aldeas a ciudades: el poblamiento durante el primer milenio a. C. en Navarra. in: Trabajos Arqueología Monografías. Nafarroako Gobernua, Kultura eta Turismo departamentua, Vianako Printzea, 1072 or. ISBN 978-84-235-3101-1. (Noiz kontsultatua: 2024-01-29).
- ↑ Labeaga, Juan Cruz. «Los Berones, Vareia y el poblado de la Custodia» Trabajos de arqueología Navarra (Iruñea) 14, 1999-2000: 205-224. ISSN 0211-5174..
- ↑ a b c d (Gaztelaniaz) Labeaga Mendiola, Juan Cruz; Untermann, Jürgen. (1993-1994). «Las téseras del poblado prerromano de La Custodia, Viana (Navarra). Descripción, epigrafía y lingüística» Trabajos de arqueología Navarra 11: 45-53. ISSN 0211-5174..
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q5475466