Lankide:Joxan Garaialde/Gizarte ongizate
Gizarte ongizatea adierazten da gizarte bateko pertsonen bizi-kalitatean parte hartzen duten eta haien existentziak gizakiaren edo gizartearen asebetetzea eragiten duten elementu guztiak edukitzea eragiten duten faktoreak behatuz. Zuzenean behatzen ez den baldintza da, formulazioetatik ulertzen dena eta denbora edo espazio batetik bestera konparatzen dena. Hala ere, ongizateak, kontzeptu abstraktu gisa, subjektibotasun indibidualaren karga garrantzitsua du, nahiz eta faktore ekonomiko objektibo batzuekin erlazionatuta agertzen den. Ongizate sozialak ez du zertan kolektibismoa esan nahi. Ongizate sozialaren kontzeptua bizi-kalitatearekin nahasten da askotan, eta, hala ere, desberdinak dira. Ongizatearen teoria ezberdinetatik eratorri ziren bi kontzeptuak, baina, denborarekin, ezberdintzen joan ziren; horrela, bizi-kalitatea osagai psikosozialetara bideratu bazen ere, gizarte ongizatea alderdi materialetara bideratu zen.
Ongizate ekonomikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ongizate ekonomikoaren neurria eztabaida bizia izan da ongizateaz zer ulertu behar den definitzeko zailtasunak direla eta. Konbentzionalki, ongizatearen neurri gisa, herrialde batek ekoitzitako ondasun material eta zerbitzu baliagarrien kopurua hartzea erabaki da, bere biztanle kopuruz (per capita errenta deitzen dena) edo zuzenean neurri horrekin erlazionatutako batzuez zatituta. Hala eta guztiz ere, badira beste neurri alternatibo batzuk BPGan eta biztanleko errentaren barne hartzen ez diren faktoreak kontuan hartzen dituztenak[1].
Gizarte ongizatea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Herrialde baten gizarte-ongizatea neurtzeko adierazle egokienak hauek dira[1]:
- Ongizate Ekonomiko Iraunkorraren Indizea - (OEII) (gaztelaniaz IBES) (W. Nordhaus-ek eta James Tobin-ek beren ongizate ekonomikoaren neurrian aurkeztutako ideietan oinarrituta, terminoa 1989an sortu zuten Herman Daly-k eta John Cobb-ek).
- Benetako Indizearen Aurrerapena (BIA) edo Aurrerapen Garbiaren Indizea (AGI) indize hori OEII bezalakoa da, baina aldagai gehiagorekin.
- Giza Garapenaren Indizea (GGI) (Nazio Batuen Erakundea)
- Zoriontasun Globalaren Indizea (Nazio Batuen Erakundea)
- Bizitza Hobearen Indizea (OCDE)
- Gizarte Aurrerapen Indizea
- Osasun Sozialaren Forham Indizea (OSFI) 16 adierazle neurtzen ditu, besteak beste heriotza tasa barne, haurren tratu txarrak eta pobrezia, abusu, suizidio, droga-kontsumoa, eskola uztea, batez besteko irabaziak, langabezia, osasun estaldura, adinekoen pobrezia, giza-hilketak, etxebizitza eta desberdintasun soziala[2].
- Ongizate Ekonomikoaren Indizea (IBE). Etxeko aurrezki-tasa eta kapital ukigarriaren metaketa kontuan hartzen ditu, hala nola etxebizitzaren balioa, etorkizuneko segurtasun-sentsazioa neurtzen duena[1].