Lankide:Ky.maddii/Proba orria

Hartz arrea (Ursus arctos)

Hartz arrea edo Ursus arctos izen zientifikoaz ezagutzen den animalia , hartz mota bat da eta ugaztunen familiakoa da. Hainbat habitatetan banatutako espeziea da, baina, oro har, nahiago du baso trinkoetan, tundra alpetarretan eta ibaietatik gertu bizi. Hartz honek hiru kontinente hartzen ditu, ugaztun orojalea delako eta baliabide natural guztiak aprobetxatzeko gai delako. Animali azkarra da, bizitako edozein esperientziatatik abantaila ateratzen duena. Hartz arrea animalia oso handiak dira.

Non bizi dira?

   Ba al dakizu   

Gaur egun, hartz arreak munduko hainbat tokitan desagertzeko zorian dago. Euskal Herritik gertu daudenak Pirineotan kokatzen dira.

Hartz arrea Ipar Amerikako, Europako eta Asiako Iparraldeko baso eta mendietan bizi da. Munduko hartz espezierik zabalduena da. Hartz arreak 4 hilabetez hibernatzen dute, kobazuloetan.

Animalia hauek Piriniotan aurkitu genitzazke, baina gaur egun oso gutxi gelditzen dira. Erronkariko Ibarreangeratzen da jatorrizko azkeneko euskal hartza, Camille izenekoa. Camille hartza oso ospetsua bilakatu zen bere ibilerengatik, eta bertako artzainen ardietan egindako harrapaketengandik. Hala ere, Camille hartza hiltzat jo zuten 2010ean, haren aztarnak desagertu zirenean.

Nolakoak dira?

Hiru hartz arre zoologiko batean

Marroi ilun-ilunaren eta urre argi kolorekoaren artekoak izan daitezke, gris kolore desberdinetatik pasatuz. Kumeek lepoko zurixka bat izaten dute lepoaren inguruan, baina gero desagertzen doa. Oro har, arrak handiagoak dira eta pisu handiagoa dute, 450 kg inguru. Eta emeak aldiz,  250 kg inguru. Hartz arreak 4 hanketan daudenean, metro bat inguru neurtzen dute eta zutitzean 1,40 metro eta 2.8 metro inguru. Tamaina handia dute, baina oso azkarrak dira.

Hartz arrea ez da espezie bereziki erasokorra ezta arriskutsuak. Baina kontuz harritzen badira edo pertsona bat hartz baten eta kumeen artean jartzen bada.

Hartz arreak arrain bat jaten

Zertaz elikatzen dira?

Hartz arreak ugaztun orojalea da, hau da , denetarik jaten du. Beraien gehiengo elikadura landareetan oinarritzen da, esate baterako, gaztainak, pagadiak , hurritzak, baiak, tuberkuluak … Baina baita hainbat animaliz elikatzen dira ere, batzuetan artzainen ardiak harrapatzen ditzte. Intsektu txikiak jaten dituzte eta, ibaietan arrainak, arrantzale bihurtzen dira. Hartz arreak haragijale baten irudia erakusten diguten arren, bere dieta ia erabat begetarianoa da.

   Ba al dakizu   

Hartz arre heldu batek bere pisuaren % 40 gal dezake neguan.

Ugalketa eta hartz kumeak

Hibernazio epealdi horretan emeak hartz kumeak izaten ditu  eta, udaberrira arte elikatu eta berotu egiten dituzte, lotan jarraitzen duten bitartean. Udaberriarekin batera kanpora ateratzen dira eta amek bizirauteko oinarrizko gauzak irakasten dizkiete: miaketa, ehiza, arrantza, bilketa, defentsa eta gordelekuen kokapena. Emeak 4 urterekin erditzen dute lehenengo aldiz. Haurdunaldiak bi hilabete irauten du. Hartz kumeak (bat edo bi) ama hibernazio zuloan dagoela jaioko dira eta, handik urte eta erdira amarekin bizitzeari utziko diote. Jaiotzen direnean, hartz arrearen haurtxoek 350 gramo inguruko pisua dute.

Gehiago jakiteko esteka batzuk

• Hartz arreari buruzko informazio gehiago eta honen kontserbazioa Espainian:http://euskalnatura.eus/index.php/biodibertsitatea/animaliak/item/ursus-arctos-2
• National Geographic eskainitako informazio gehigarria: https://www.nationalgeographic.com/animals/mammals/facts/grizzly-bear