Lankide:Lasterketak/Proba orria
Filisto (grezieraz: Φίλιστος; K.a. c. 432-356), Arkomenidasen semea, Siziliako historialaria zen, Magna Graeciakoa, greziar historialaririk ospetsuenetako bat izan zen, bere obretako bat ere kontserbatu ez bada ere.
Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sirakusan jaio zen, eta Plutarkorenarabera, Gilipok atenastarrek Sirakusara egindako espedizioan, 415ean, hiri hori setiatu zutenean egindako operazioen lekuko zuzena izan zen.
Filisto nahiko aberatsa zen. Boterera igo baino lehen, Dionisio I.ak 406 urtean kartagotarren aurrean Agrigento galtzearen erantzule ziren jeneralentzako zigorra eskatu zuen bileran parte hartzeko izendatu zuten. Biltzarrak Dionisiori bere hizkera sediziosoagatik isuna, jarri zionean, Filistok Dionisioren isuna ordaindu zuen, eta ziurtatu zuen jarraituko zuela ordaintzen biltzarrak jarriko zizkion isun guztiak. Filistoren laguntzari esker, Dionisio boterera igo zen eta Sirakusa kontrolatu ahal izan zuen. Filisto, bere aldetik, tirano honekin aginte handia izan zuen. Filistok Dionisiori aholkatu zion ez zuela Sirakusatik alde egin behar kartagotarrek K.a. 396an setiatzen zuten bitartean.
Dionisio Zaharraren leial hau gotorlekuko komandantea izan zen. Zizeronek, bere lanari buruz iritzi handia zuena, miniaturazko Tuzidides-a (pusillus Thucydides) deitu zion[1]. Alexandriako kritikariek historiografoen kanonean onartu zuten eta Alexandro Handiak asko baloratu zuen bere lana.
K.a. 386an, Filisto, tiranoari galdetu gabe, Dionisioren anaia Leptinesen alabarekin ezkondu zen. Dionisio beldur zen Leptinesek eta Filistok ezkontza haren aurkako aliantzaren oinarri gisa erabiliko ote zuten, eta biak Sirakusatik erbesteratu zituen. Filisto Turiosen kokatu zen, baina gero Adriara joan zen, eta han egon zen Dionisio hil zen arte.
Ez zuen lortu Dionisio bizirik zela Sirakusara itzultzerik, baina bai hura hil zenean (K.a. 367), Dionisio II.a, tirano berria Dion Sirakusakoaren eta Platonen eraginetik aldendu nahi zutenek deitzera konbentzitu zutenean[2].
Filistok eragina izan zuen Dionisio Gazteak Platon Atenasera bota zezan eta Dion atzerriratua izan zedin[3].
Filisto Siziliatik kanpo zegoela, Adriatikoan flota bat zuzentzen, Dionek lehorreratu eta boterea hartu zuen (K.a. 356). Filisto itzuli eta Leontinos berreskuratzen saiatu zen, Dionisioren aurka matxinatua, arrakastarik gabe[4]. Gero, Ortigia uharteko gotorlekura joan zen, tiranoaren esku geratzen zena. Han, 60 trirremeko flota hornitu zuen, eta peloponesoar ontziek indartutako Sirakusako ontzidiari bataila aurkeztu zion. Borroka oso gogorra izan zen, eta azkenean Filisto inguratuta geratu zen eta, etsaiaren eskuetan ez erortzeko, bere buruaz beste egin zuen (beste bertsio batzuek preso hartu eta exekutatu zutela diote). Bere gorpua herriak eraman zuen Sirakusako kaleetatik[5].
Suidasek, oker bazen ere, Filistori Filisko Miletokoari dagozkion lan erretorikoak eta lan historikoak egozten dizkio; besteak beste, Egiptoko historia bat (12 liburu), Feniziakoa bata eta Libia eta Siriakoa bestea, baina ez dago argi berak idatzitakoak zirenik.
K.a. 367an, Adrian egon zen bitartean, Filistok hamaika liburutan idatzi zuen bere Siziliako historia, bi zatitan egina: lehena, zazpi liburukoa, uhartearen historia orokorra jasotzen zuena, K.a. 406. urtera arte. Bigarren zatia Dionisio Zaharraren gobernuari buruzko historia zen, lau liburutan, eta haren semearena, bi liburutan, bere erregealdiko lehen bost urteak bakarrik kontatuz (K.a. 363 arte). Hortik aurrera, Atanasek jarraitu zuen lana. Kritikaren ustez, Dionisio II.aren erregealdia oso termino laudagarrietan deskribatuta dago, egilea tiranoak erbestetik deitua izan zedin bilatuz, segur aski.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Eric William Marsden: Greek and Roman Artillery: Historical Development, The Clarendon Press, Oxford, 1969; ISBN 978-0-19-814268-3, p.48f.
- ↑ Duodoro Sikulo, Biblioteka Historikoa, 15. 7
- ↑ Plutarko: Bizitza paraleloak, Dionen bizitza, 16.1
- ↑ Diodoro Sikulo: Biblioteka Historikoa, XVI, 16.
- ↑ «Plutarch • Life of Dion» penelope.uchicago.edu (Noiz kontsultatua: 2023-10-24).
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Philistus, Perseus Liburutegi Digitala
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Lasterketak/Proba orria |