Lankide:LoreM/Oin Berriko Dekretua
Testu hau lehenengo-iturrikoa da, 1707.urtean, garai horretako gertakizunei buruz, idatzita dagoelako.
Pasarte hau publikoa da baita juridikoa ere, lege bati buruz mintzatzen delako.
Testu honen idazlea, Felipe V.a edo Anjou da, garai horretako lehenengo Borboi errege absolutista Espainian. Dokumentu hau, Espainiako edonori zuzenduta dago, konkretuki Valentzia eta Aragoiko populazioari. Testu hau fidagarria da, Felipe V.ak idatzitakoa delako, hain zuzen ere.
Testu honen arabera, Felipe V.aren helburu nagusia, Valentzia eta Aragoiko foruak eta lanbideak kentzea da, hark sortutako foru baten bidez. Hau da, Felipe V.ari defendatu ez zutenei pribilegioak kentzea, zigor moduan.
Helburu horren jatorria:
- Espainiako ekialdea (Aragoi, Valentzia eta Katalunia) Austriako artxidukearen, Karlosen,alde egin zuten; berriz, Espainiaren mendebaldea (Gaztela, Nafarroa, Euskadi zeinek garai horretan Gaztelaren barnean zegoen) Frantziako Borboien alde egin zuten.
- Gatazka edo desadostasun hori, Espaniako tronuagatik, hau da, erregea izateagatik, sortu egin zen. Borboiek, gatazka edo gerra horretan irabazi zutenak izan ziren. Beraz, Felipe V.a tronuan zegoelarik, Aragoi eta Valentziako gerra osteko ahultasuna aprobetxatuz, pribilegioak kendu zizkien, dekretu edo lege Oin Berrikoaren bidez.
Hemen hitz garrantzitsu batzuen definizioak:
- Absolutismo: Erregeak botere absolutua edukitzea da. Hau da, hiru botereak: legegilea (legeak egitekoa), betearazlea (gobernatzeko boterea) eta azkenik, judiziala.
- Liberalismoa: absolutismoaren aurkako esanahia du. Herriak edo estatuak baita ere boterea du. Hau da, lehen aipatutako hiru botereen banaketa: Parlamentuak botere legegilea du, epaileek botere judiziala dute eta ministroek botere betearazlea dute. Demokrazia dago, hau da, herriagatik aukeratzen duten pertsonak boterea dute, herriaren interesak kontuan hartuz.
- Zentralizazioa: Monarkia absolutuak dena leku bakar batetik kontrolatzeari deritzo. Madrilen zentralizazioa dago, hortik dena kontrolatzen dute erregeek.