Laura de los Ríos Giner

Laura de los Ríos Giner
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Laura de los Ríos Giner
Jaiotza	Granada, 1913ko maiatzaren 21a
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Madril, 1981eko abenduaren 14a (68 urte)
Hobiratze lekua	Madrilgo hilerri zibila
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Aita	Fernando de los Ríos Urriti
Ama	Gloria Giner de los Ríos García
Ezkontidea(k)	Francisco García Lorca
Seme-alabak	ikusi Laura Garcia Lorca;
Familia	ikusi Federico García Lorca (koinatu); Isabel García Lorca (ezkonahizpa); Concepcion García Lorca (ezkonahizpa); Hermenegildo Giner de los Ríos (en) (aitona); Laura García Hoppe (amona); Francisco Giner de los Ríos (osaba zahar); Vicenta Lorca Romero (amaginarreba); Federico García Rodríguez (en) (aitaginarreba);
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	irakaslea
	Parte-hartzailea Q5824539 ;
Enplegatzailea(k)	Columbia Unibertsitatea

Laura de los Ríos Giner (Granada, 1913ko maiatzaren 21a- Madril, 1981) espainiar literaturako irakaslea izan zen New Yorkeko Columbiako Unibertsitateko Barnard Collegen, eta Middelburyko Udako Eskolan. Han, Estatu Batuetan diktadura frankistan erbestean bizi izan ziren beste emakume intelektual batzuen antzera, hezkuntza-lan filologikoa, literarioa, juridikoa eta kultural emankorra izan zuen.^[1] Francisco García Lorca senarrarekin batera, Middlebury College-ko Udako Eskola zuzendu zuen. Han, ikasle gisa eta Irakaskuntza Erakunde Askeko irakasle gisa ikasitakoa praktikan jarri zuen, eta Espainiara itzultzean, Giner de los Ríos patronatutik beste bultzada bat ematen saiatu zen. Senarra hil ondoren, jatorrizkoak berrikusi eta lana argitaratzeko prest jarri zuen, ordura arte argitaratu gabea, Federico Garcia Lorca poetaren anaia txikiena izan zenaren lana.^[2]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1913an jaio zen Granadan. Haren gurasoak, Gloria Giner de los Ríos García eta Fernando de los Ríos Urruti urtebete pasatxo zeuden ezkonduta, eta Andaluziako hiriburuan finkatu zuten bizilekua, hantxe lortu baitzuen aitak Zuzenbide Politikoko katedradun-plaza, eta amak, berriz, Eskola Normaleko Geografia eta Historiako irakaslearena.

Haurtzaroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Laura gurasoen lagun-talde bikainaz inguratuta hazi zen, besteak beste, Berta Wilhelmi eta Eduardo Domínguez senarra, Laurarekin lau eskuz pianoa jotzen zuen Manuel de Falla, Juan Ramón Jiménezek^[3], Zenobia Camprubik eta Federico García Lorca.

Granadako aristokrazia eta burgesia aberatsenak ez zuen onartu Ríos-Giner senar-emazteen jarrera, ideia politiko laizistak eta aurrerapen sozial eta instituzionalistak onartzen ez zituelako, eta, gainera, ez zuen uzten bere seme-alabek sozialista baten alabarekin jolasten. Porteraren seme-alabekin, Fernando Sáinzekin, Pilar Almagrorekin eta Isabel García Lorca lagun handiarekin jolasean ibiltzen zen Laura.

Laurak sei urte inguru zituen Federico García Lorcak Isabel García Lorca ahizpa txikia aurkeztu zionean. Nesken adiskidetasuna oso bizia izan zen eta bizitza osoan iraun zuen. Arratsaldeak Federicorekin jolasten gogoratzen zituzten biek. 1923an, ahotsak izan ziren Cachiporrako antzerkiaren antzezpenean, Errege Magoen Misterioan (XIII. mendea).

Federicok Laurari eskaini zion Canciones liburuan (1927) , Dos lunas de la tarde (Lauritari, nire arrebaren lagunari) poemaren lehen zatia; bigarren zatia, ostera, (Isabelitari, nire arrebari) eskaini zion.Laura no fue al colegio porque su madre, gran pedagoga, quiso apartar a su hija de la enseñanza privada de la Granada de aquellos años. A Laura y a su amiga Isabel les dio clases Gloria Giner y cuando ella no podía, lo hacían las señoritas, un grupo de alumnas de la Escuela Normal. La madre de Laura contó también con la colaboración de Berta Wilhelmi que estaba en contacto con la Institución Libre de Enseñanza y había organizado unas colonias escolares en Almuñecar.^[4] Laurak haurtzaro zoriontsua izan zuen:

"ez nuen inoiz pentsatu gurasoek arrazoirik zuten ala ez. Sinetsita nengoen haiek izaki apartak zirela, ez zitzaidala axola jendeak haietaz edo nitaz zer pentsatzen zuten.^[5]

Laura eta Isabelek modu ofizialean egin zuten batxilergoa.

Madril[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1930ean Fernando de los Ríosek Zientzia Politikoko eta Zuzenbide Politikoko katedradun plaza irabazi zuen Unibertsitate Zentralean. 1931n, behin-behineko gobernuak Justizia ministro izendatu zuen, eta abenduan, Instrukzio Publikoko ministro. Familia Madrilera joan zen bizitzera, baina Gloria amak, Laurari esan zionez, "ez zegoen prest bere karrera utzi eta ministro izateko", lekualdatzea eskatu eta Zamorako plaza lortu zuen. Hiru ikasturtetan bakarrik bizi izan zen, Zamorako hotel batean, astean hiru egunez, eta Madrilera itzuli zen asteko gainerako egunetan. Zamoran, Granadan bezala, gizarte burgesak hutsunea egin zion, sozialista baten emaztea zelako eta erlijio praktiketara ez joateagatik. Zamoran, Granadan bezala, gizarte burgesak hutsunea egin zion, sozialista baten emaztea zelako eta erlijio praktiketara ez joateagatik.

Laura izan zen zuzendari kargua zuen lehen unibertsitario granadarretako bat, LHIPko Gobernu Batzordeak izendatua. Unibertsitateko Eskola Federazioa (FU) 1933an ikasle gisa parte hartu zuen Mediterraneoko Unibertsitateko Gurutzaontzian. 1936an, Laura eta Isabelek ikasketak amaitu eta Andereñoentzako Egoitzan bizi izan ziren, Granadako Institutuko katedrarako ikastaro batzuk eginez. Azken azterketa uztailaren 18rako programatuta zuten. :

"Kulturaren bidez gizartea aldatu nahi genuen, baina gerra iritsi zen, eta dena amaitu zen".

1936ko abuztuan, Chamartingo Udalak dei egin zien auzotarrei frontean 'ogia irabazten zuena' zuten familien arazoa konpontzeko. Ordu batzuk geroago, eskola eleaniztuneko zenbait irakaslek eraikina utzi zuten, eta, sortu zen batzordearen eta milizianoen eta milizianoen laguntzarekin, frontean zeudenen seme-alabentzako aterpetxea jarri zuten. Laura de los Ríos maistrak ostatu hartako haurrak hartu zituen. Prentsak erreportaje grafiko batekin ematen zuen berria, Elena Fortunek sinatua.^[6]

Erbesteratzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1936an, aitak Espainiak Parisen zuen enbaxadaren ardura hartu zuen. Han bizitzera joan zen familia, Isabel García Lorca barne. Paristik Washingtonera joan ziren amona eta ilobarekin. Geroago, Fernanda Urruti aitaren aldeko amona joan zen.

Ríos-Giner familia erbestean bizi izan zen, Estatu Batuetan ez zuten Espainiako erbestealdi errepublikanoa onartu, eta immigrazio-legeak aplikatu zizkieten sartu nahi izan zutenei. Hala ere, unibertsitarioak eta artistak immigrazio kuoten lege zurrunetik salbuetsita geratu ziren, baldin eta Estatu Batuetako herritarrek abalatzen bazituzten edo unibertsitateren batek erreklamatzen bazituen.^[1] Laura izan zen lan intelektual eta artistiko emankorra egin zuen elitearen parte diren unibertsitate amerikarretatik igaro zen irakasle exilatuetako bat.^[7]^[1]

Doktorea eta irakaslea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

New Yorken Leopoldo Alas 'Clarín'-en ipuinei buruzko doktoretza egin zuen, eta handik urte batzuetara Revista de Occidentek argitaratu zuen tesia. Doktoratu zen unibertsitate berean, Columbiako Unibertsitateko Barnard Collegen, espainiar literaturako irakaslea izan zen. Middlebury College-ko Udako Eskolan ere eman zituen eskolak, non, diktadura frankistan Estatu Batuetan erbesteratu ziren elite intelektualeko beste emakume batzuk bezala, hezkuntza, filologia, literatura, lege, kultura eta bestelako lan probetxugarria egin baitzuen.^[1]

Francisco García Lorca[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1942an Francisco García Lorca Federico poetaren anaia gaztearekin ezkondu zen. Middeburyko Udako Eskolako zuzendaritzan parte hartu zuen, Espainiako literaturako eskolak ematen zituen eta gero New Yorken errepikatzen ziren antzezlanak zuzentzen zituen.

Bikoteak hiru alaba izan zituen. 1976an senarra hil ondoren, Laura de los Ríosek ordura arte argitaratu gabeko senarraren lana ezagutaraztea izan zuen helburu. Horretarako, bi urtez, jatorrizkoak berrikusi eta lana argitaratzeko prest jarri zituen.

... autorearen alargunaren, Laura de los Ríosen... etengabeko laguntza izan dut zeregin horretarako (Mario Hernández).^[2]

Espainiara itzultzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1965ean Espainiara itzuli zen senarrarekin, hiru alabekin eta amarekin. Madrilen Laura Unibertsitateko Emakumeen Elkartean sartu zen. Irakaskuntzako Institutu Libreari beste bultzada bat emateko asmoz, Laurak berriro antolatu zituen Elvira Ontañonekin oporretako haur koloniak. 1981eko abenduaren 14an hil zen.

Ilargia hilda dago, baina udaberrian berpizten da. (Federico García Lorca)^[8]

Iruditegia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Laura de los Ríos eta Francisco García Lorcaren hilobia, Madrilgo hilerri zibilean eta ezkerrean Lauraren gurasoena
Ama, Gloria Giner de los Ríos García, Eskola Normal Nagusiko eta Irakaskuntza Erakunde Libreko irakaslea
Aita, Fernando de los Ríos, diplomatiko errepublikanoa
Senarra (eskuinean) Francisco García Lorca eta koinatua (ezkerrean), Federico poeta