Lombardia

Lombardia
Administrazioa
Estatua	Italia
Hiriburua	Milan
Probintziak	Bergamo Brescia Comoko probintzia Cremona Lecco Lodi Mantova Milan Monza eta Brianza Pavia Sondrio Varese
Udalerriak	1546
Geografia
Koordenatuak	45°39′N 9°57′E
Azalera	23.861 km²
Demografia
Biztanleria	9.426.354 biztanle (2005)
Dentsitatea	395 bizt/km²
www.regione.lombardia.it

Lombardia (italieraz Lombardia; lombardieraz Lumbardia) Italiako iparraldearen eskualdea da, Mendebaldeko Alpeetan dagoena.

Milan du hiriburu eta hiri nagusia.

Mugakideak

Iparraldean Ticino eta Grisons kantoiak (Suitza), hegoaldean Emilia-Romagna eskualdea, ekialdean Trentino-Adige Garaia eta Veneto eta mendebaldean Piemonte mugakide ditu.

Orografia

Bi eskualde nagusi bereizten dira Lombardian. Iparraldea oso menditsua da (Alpe mendiak, Ortler eta Adamelloko mendiakateak) eta bertan dago Lombardiako gailur garaiena, Bernina (4.052 m).

Glaziarren higadurek haranak (Valteline) eta aintzirak (Iseo eta Come, Maggiore, Lugano, Garda) sortu zituzten eremu honetan. Hegoalderago dauden mendi apalagoek (Brescia eta Bergamo inguruan) iparraldeko mendiak eta hegoaldeko ordoki emankor eta oparoa bereizten dituzte. Adda, Adige, Mincio, Oglio, Po, Sesia eta Ticino dira Lombardiako lurraldea zeharkatzen duten ibai nagusiak.

Ekonomia

Italiako lurralderik oparoena da Lombardia, bai industriari, bai merkataritzari eta baita nekazaritzari dagokionez ere. Italiako iparraldeko Genova, Turin eta Milango hiriek eratzen duten industria eremuaren parte bat hartzen du; metalurgia, automobilgintza, makineria, ehungintza, janari industria, kimika eta altzarigintza dira industria nagusiak.

Oso garrantzizkoa da, orobat, bertako haranetako zentral hidroelektrikoek sortzen duten indarra. Lombardiako lurra emankorra eta oparoa izaki oso garatua dago nekazaritza: garia, garagarra, arroza, artoa, azukre kanabera, barazkiak eta fruitu arbolak behe lurretan eta olibondoa, mahatsa eta abere hazkuntza, eremu garaietan. Turismorako azpiegitura handiak (negu kiroletarakoak batik bat) daude iparraldean, mendialdean.

Historia

K.a. III. mendetik aurrera herri galiarrek eta, ondoren, erromatarrek okupatu zuten egungo Lombardiako lurraldea. 568-572. urteetan lombardiar germaniarrek konkistatu eta bertan egokitu zuten Lombardiako erresuma.

774an Karlomagnok konkistatu zuen eta Italiako erresumako lurralde bihurtu zen 843an. 951n Oton I.a Handia Germaniako enperadorea jabetu zen lurraldeaz, eta 1176an bertako hiri nagusiek (Milan, Pavia, Cremona…), Lombardiako Ligan bateraturik, Frederiko I.a Bizargorria menderatu zuten.

XIV. mendean, Veneziako eta Milango hirien artean banatu zen Lombardiako lurraldea. Frantziako eta Austriako koroen pean egon zen Milanaldea luzaroan eta 1535ean Karlos V.a enperadorearen esku gelditu zen. 1556an Espainiako koroaren mendean geratu zen, eta 1714an Austriakoarenean.

Frantses inperioaren garaian, Alpeen honaindiko errepublika osatu zuten Lombardian 1797an eta Italiako erresumaren barnean geratu zen 1805ean. Napoleonen ondoren, Austriako inperioko lurralde bihurtu zen (Lombardia-Venezia Erresuma, 1815-1859) eta 1859an Italiako erresumaren barnean geratu zen.

Hiri nagusiak

1. Milan: 1.308.735 biztanle (2006)
2. Brescia: 191.059.
3. Monza: 121.961.
4. Bergamo: 116.197.
5. Varese: 96.917.
6. Sesto San Giovanni: 83.556.
7. Como: 83.002.
8. Busto Arsizio: 79.552.
9. Cinisello Balsamo: 73.770.
10. Cremona: 71.313.

Probintziak

• Bergamo
• Brescia
• Comoko probintzia
• Cremona
• Lecco
• Lodi
• Mantova
• Milan
• Monza eta Brianza
• Pavia
• Sondrio
• Varese

Kirolak

• AC Milan
• Milango Inter

Pertsonaia ezagunak

• Gaetano Donizetti (1797-1848), musikagilea.
• Camillo Golgi (1843-1926), medikua.
• Silvio Berlusconi (1936-), enpresari eta politikaria, Italiako presidente lau aldiz izandakoa.

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Lombardia

• (Italieraz) Webgune ofiziala