Edukira joan

Lotura (tipografia)

Wikipedia, Entziklopedia askea

Tipografian, lotura bi grafema edo gehiago elkartzean sortzen den zeinua da, eta bi grafema horiek bereizita ere idatzi ohi dira edo idatz daitezke. Loturen jatorria eskuzko idazketan esfortzua aurrezteko beharrean dago, garai batean, Erdi Aroan, idazketa mekanizatzeko inolako modurik ez zegoenean. Tipo mugikorren inprenta sartu zenean, eskuz idaztearekiko leialtasun nahiak zeinu konbinatu asko hartzera behartu zuen. Gutenbergen Biblian, garai hartako Erdialdeko Europako eskuizkribuen estilo estua imitatzen duena, hirurehun zeinu ezberdin ere erabiltzen dira, letren bertsioen eta loturen artean.

Ligaduras fi y fl
Fi eta fl loturak

Tipografia modernoan erabilitako loturek bi funtzio ezberdin betetzen dituzte:

  • Jarraian agertzen diren karaktere tipografikoak batzuetan konbinatzeko erabiltzen den dotoreziarik eza ebaztea. Irudiak erakusten duen bezala, “fi” (fi) eta “fl” (fl) loturak dira.
  • Eskuzko idazketatik jasotako lotura historikoak irudikatzea. Horietako batzuk hizkuntzen nortasun-ikur bihurtu dira. Hori da, adibidez, Alemaniako eszett (ß) edo Espainiako eñe (ñ) tetren kasua.
Eskuineko tipografian nabarmena da “et” loturaren jatorria.
Gaztelaniazko DE ligadura.

Badira bi lotura historiko arreta berezia merezi dutenak, a bildua (@) eta et, anpersand (&) anglizismoaren bidez ere deitua, latinez gure eta juntagailuaren baliokidea dena.

A bildua lotura (@) at parea lotzetik dator. Hasieran, latindar elkartze aurkari horri buruz ari zen, baina inprentaren lehen garaietatik, dirudienez, Italian arroa adierazteko masa-unitate bat (eta batzuetan edukiera-unitate bat) hartu zen. Ingelesez preposizio bera laburtzeko erabili da. Gaur egun, erabiltzaileen helbide elektronikoetako parte da, bere identitatea domeinuarenarekin bereiziz edo lotuz.

Et (&) loturak, ingelesez ampersand eta frantsesez perluète deituak, latinezko emendiozko juntagailu hori laburtzen du, frantsesezko forma eta funtzio berberari eusten diona. Tipografia klasizista batzuetan nabari da bere jatorria, baina moderno gehienetan ez da hain nabarmena. Anglo-hiztunek beren jatorria and hitzaren laburdura dela interpretatu ohi dute. Hizkuntza erromantzeetako hiztun askok akats bera egiten dute, eta bidegabeki baztertzen dute loturarako erabiltzea, erreferentzia bibliografikoetan ohikoa dena, anglizismo gisa.

Gaztelaniaz ere badira lotura bereizgarriak, DE lotzen duena adibidez, eta oraindik ere erabiltzen dira, batez ere, testu bati kutsu arkaikoa emateko.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]