Edukira joan

Louise Joy Brown

Wikipedia, Entziklopedia askea
Louise Joy Brown
Bizitza
JaiotzaOldham, 1978ko uztailaren 25a (46 urte)
Herrialdea Erresuma Batua
BizilekuaBristol (en) Itzuli
Hezkuntza
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakmedikua eta umezaina
IMDB: nm2095153 Facebook: LouiseJoyBrownIVF Twitter: louisejoybrown Edit the value on Wikidata

Louise Joy Brown (Oldham, Erresuma Batua, 1978ko uztailaren 25a) britainiar medikua da eta lehen probeta-umea. In vitro ernalketaren bitartez ernaldu zen lehengo pertsona izateagatik da ezaguna. 2015ean, Louise Brownek “My life as the world’s first test tube baby” (Nire bizitza lehen probeta-ume gisa’) autobiografia argitaratu zuen.[1][2][3][4]

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jaiotza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Louise Brown Mánchesterreko (Erresuma Batua) Royal Oldhamen jaio zen, ebakuntza-gela batean zesarea bidez, komunikabideak zain-zain zituelarik.[5][6][7] Lesley eta John Brownen alaba da. Handik 4 urtera bigarren alaba, Natalie, izan zuten in vitro ernalketa bidez.[8][9][10] 4 urte zituela kontatu zioten gurasoek bere jaiotza harrigarria.[11]

Guraso-zientifikoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Haren guraso zientifikoak Robert G. Edwards fisiologoa (2010ean Medikuntza eta Fisiologiako Nobel Saria jaso zuena ugalkortasunean egindako lanarengatik); Patrick Steptoe ginekologoa; eta Jean Purdy, erizaina, Louise Brownen enbrioia amaren umetokian ezarri zuena, hau da, munduko lehen enbriologoa, nahiz eta komunikabideek emagina izan zela esan zuten.[12][13][14][15][16]

Bere garaian, gizakia Ilargira iristearekin batera, Louise Brownen jaiotza izan zen mendeko lorpen handiena.[17][18][19]

Mediku-taldeak Louisen gurasoei iradoki zien bigarren izena, Joy jartzeko (“poza” ingelesez), probetako lehen umea jaiotzeak bikote askorentzat ekarriko zuen zoriona adierazteko.[20][21]

In vitro ernalketaren lehen kasua izateagatik, eztabaida asko izan zuen. Louise Brownek 60 proba mediko baino gehiago egin behar izan zituen, jaio eta berehala, bere osasun-egoera “normala” zela egiaztatzeko. Mediku azterketa asko pasatu behar izan ditu bere osasuna egiaztatzeko eta ernalketa-mota hau naturala eta segurua dela frogatzeko. [22][23][24]

Familia eta ondorengoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Louise Brown modu naturalean sortutako bi umeren ama da.[25] 2004an 37 urteko Wesley Mullinderrekin ezkondu zen. Brownek, 28 urte zituela, bere lehen semea izan zuen ernalketa arruntaren bidez, Cameron John Mullinder, 2006ko abenduaren 20an Ingalaterrako Bristol herrian jaioa. 2013. urtean Aiden izeneko bigarren semea izan zuen, ernalketa arruntaren bidez jaioa.[26][27]

1999an, bere ahizpa, Natalie Brown, modu naturalean sortutako haur bat erditu zuen munduko lehen probeta umea izan zen. Beste 4 seme-alaba izan zituen, horiexek ere, modu naturalean.[28][29][30]

In vitro ernalketa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

In vitro ernalketa gorputzetik kanpo obuluak espermatozoideekin emankortzean datzan prozesua da, "in vitro" (beiran) alegia. "Probeta-umea" hitza hortik dator hain zuzen ere, bide horretatik jaiotako haurrek hartzen duten izena.

Gai etikoak eta erlijiosoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hainbat polemikaz inguratuta jaio zen. Ernalketa artifizialaren lehen kasua zenez, teknika berri eta, batez ere, ezezagun hori aplikatzearen balizko arriskuak planteatzen ziren.[31]

Munduko lehen probeta haurraren jaiotzak ere dilema etiko eta legal berriak sortu zituen, bai dohaintza-hautagaiak aukeratzeko moduak, bai erabili gabeko enbrioiekin zer egin. Gizakiak seriean sortzeko aukeraren beldurra ere piztu zen.[32][33]

Erakunde erlijiosoek zalantzan jartzen zuten bizitza bat sor zitekeela, emakume baten eta gizon baten arteko sexu-harremanik gabe.[34] Paulo VI.a hil aurretik, Brownen jaiotzaren erreakzioa eskatu zioten, Veneziako patriarka, Luciani Albinoa kardinalak (gero Joan Paulo I.a) intseminazio artifizialak emakumeak "haurtxoaren fabrika" bezala erabiltzea arduratzen ziola adierazi zuen. Horrez gain, umearen aita ez zuela zigortuko adierazi zuen bakarrik ume bat nahi zuelako.

Bizitza publikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2015ean, Louise Brownek “My life as the world’s first test tube baby” (Nire bizitza lehen probeta-ume gisa’) autobiografia argitaratu zuen. 2018an, liburua edizio berezi batean berrargitaratu zen, jaio zeneko 40. urteurrena zela eta.[35][36]

2017an, Louise Brownek, Victoria Anna Perearekin batera (in vitro ernalketa bidez Espainian jaio zen lehen umea), "Fundación Dexeus Salud de la Mujer" XIII. saria jaso zuen Bartzelonan.[37][38]

2018ko uztailaren 25ean (40 urte bete zituen egunean), elkarrizketa batean adierazi zuen ez duela axola nola jaio edo ernaldu den, bere bizitza gainerakoena bezalakoa dela.[39] 40 urte betetzean kontzientzia hartu zuen eta Jean Purdy erizaina eta lehen enbriologoa erreibindikatzea erabaki zuen, bere egunean baztertuta gelditu baitzen. Meritu guztiak Steptoe eta Edward (Nobe sariduna) medikuek jaso zuten. Purdy ez zen errekonozitua izan, ezta jaioberriarekin atera zen argazkian ere.[11]

Emankortasunaren Nazioarteko Eguna

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2023ko maiatzaren 30ean Emankortasunaren Nazioarteko Eguna zela eta, Louise Joy Brown Espainian egon zenean zera adierazi zuen:

Ez naiz desberdin sentitzen, baina bai harro, ordutik milioika pertsonak jarraitu duten bidea ireki bainuen. Ondo gogoratzen du neskatotan ezezagun asko hurbiltzen zitzaiela gurasoei, haiek ere ernalketa artifizialaren bidez umeak izaten saiatzen ari baitziren. Bestelakoak ere bai, gorrotoa adierazten zuten eskutitzak, gurutzeak... [11]

Sariak eta aintzatespenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Qué fue de Louise Joy Brown: 41 años de la primera "bebé probeta"» El Confidencial 25 de julio de 2019.
  2. ↑ País, Ediciones El. (13 de julio de 1984). Victoria Ana, el primer 'bebé probeta' español, nació anoche en Barcelona, una semana antes de lo previsto. ISSN 1134-6582..
  3. ↑ «Louise Brown: "Tengo dos identidades, la mía y la de la bebé probeta"» ELMUNDO 25 de julio de 2018.
  4. ↑ «Louise Brown | Biography & Facts» Encyclopedia Britannica.
  5. ↑ «Louise Brown: "Tengo dos identidades, la mía y la de la bebé probeta"» ELMUNDO 25 de julio de 2018.
  6. ↑ Mundo, Redacción BBC. «Los pasos gigantes que ha dado la fertilización in vitro desde el primer bebé probeta» BBC News Mundo.
  7. ↑ Jiménez, Javier. (3 de julio de 2018). «El nacimiento secreto de Louise Brown: la historia de cómo esta niña cambió la reproducción humana» Xataka.
  8. ↑ «Louise Brown: "Tengo dos identidades, la mía y la de la bebé probeta"» ELMUNDO 25 de julio de 2018.
  9. ↑ Pedrero, Guillermo García. (25 de julio de 2019). «Historia de la primera 'bebé probeta'» MuyInteresante.es.
  10. ↑ «First baby for mum born of IVF - BioNews» www.bionews.org.uk.
  11. ↑ a b c (Gaztelaniaz) Soto, Álvaro. (2023-05-31). «La niña que vino de una probeta» El Correo (Noiz kontsultatua: 2023-07-14).
  12. ↑ «Qué fue de Louise Joy Brown: 41 años de la primera "bebé probeta"» El Confidencial 25 de julio de 2019.
  13. ↑ «Louise Brown: "Tengo dos identidades, la mía y la de la bebé probeta"» ELMUNDO 25 de julio de 2018.
  14. ↑ Jiménez, Javier. (3 de julio de 2018). «El nacimiento secreto de Louise Brown: la historia de cómo esta niña cambió la reproducción humana» Xataka.
  15. ↑ «El primer bebé "probeta", Louise Brown, cumple 40 años» www.efe.com.
  16. ↑ Sanders, Laura. (25 de julio de 2018). «40 years after the first IVF baby, a look back at the birth of a new era» Science News.
  17. ↑ «Qué fue de Louise Joy Brown: 41 años de la primera "bebé probeta"» El Confidencial 25 de julio de 2019.
  18. ↑ «Louise Brown: "Tengo dos identidades, la mía y la de la bebé probeta"» ELMUNDO 25 de julio de 2018.
  19. ↑ Mundo, Redacción BBC. «Los pasos gigantes que ha dado la fertilización in vitro desde el primer bebé probeta» BBC News Mundo.
  20. ↑ «Louise Brown: "Tengo dos identidades, la mía y la de la bebé probeta"» ELMUNDO 25 de julio de 2018.
  21. ↑ «'I was the world's first IVF baby, and this is my story'» The Independent 25 de julio de 2018.
  22. ↑ Mundo, Redacción BBC. «Los pasos gigantes que ha dado la fertilización in vitro desde el primer bebé probeta» BBC News Mundo.
  23. ↑ superuser. (3 de febrero de 2014). «Nació la primera bebé probeta en el mundo» History Channel.
  24. ↑ Roberts, Genevieve. (12 de octubre de 2017). «My life as the world’s first ‘test tube baby’» inews.co.uk.
  25. ↑ Roberts, Genevieve. (12 de octubre de 2017). «My life as the world’s first ‘test tube baby’» inews.co.uk.
  26. ↑ País, Ediciones El. (13 de julio de 1984). Victoria Ana, el primer 'bebé probeta' español, nació anoche en Barcelona, una semana antes de lo previsto. ISSN 1134-6582..
  27. ↑ «Louise Brown: "Tengo dos identidades, la mía y la de la bebé probeta"» ELMUNDO 25 de julio de 2018.
  28. ↑ País, Ediciones El. (13 de julio de 1984). Victoria Ana, el primer 'bebé probeta' español, nació anoche en Barcelona, una semana antes de lo previsto. ISSN 1134-6582..
  29. ↑ Pedrero, Guillermo García. (25 de julio de 2019). «Historia de la primera 'bebé probeta'» MuyInteresante.es.
  30. ↑ «First baby for mum born of IVF - BioNews» www.bionews.org.uk.
  31. ↑ Pedrero, Guillermo García. (25 de julio de 2019). «Historia de la primera 'bebé probeta'» MuyInteresante.es.
  32. ↑ «Louise Brown | Biography & Facts» Encyclopedia Britannica.
  33. ↑ Pedrero, Guillermo García. (25 de julio de 2019). «Historia de la primera 'bebé probeta'» MuyInteresante.es.
  34. ↑ Pedrero, Guillermo García. (25 de julio de 2019). «Historia de la primera 'bebé probeta'» MuyInteresante.es.
  35. ↑ «First baby for mum born of IVF - BioNews» www.bionews.org.uk.
  36. ↑ «'I was the world's first IVF baby, and this is my story'» The Independent 25 de julio de 2018.
  37. ↑ a b elEconomista.es. (25 de julio de 2018). «Se cumplen 40 años del nacimiento del primer 'bebé probeta' del mundo - EcoDiario.es» ecodiario.eleconomista.es.
  38. ↑ a b «Louise Brown y Victoria Anna, Premio Fundación Dexeus 2016 | TVE | Dexeus Mujer» www.dexeus.com.
  39. ↑ Louise Brown, la primera bebé probeta, cumple 40 años. 25 de julio de 2018.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Louise_Joy_Brown&oldid=9342073"(e)tik eskuratuta