Lucrecia Martel

Lucrecia Martel
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Salta, 1966ko abenduaren 14a (57 urte)
Herrialdea	Argentina
Hezkuntza
Heziketa	Escuela Nacional de Experimentación y Realización Cinematográfica (en) ; Buenos Airesko Unibertsitatea ; Bachillerato Humanista Moderno (en)
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	film-zuzendaria, gidoilaria eta zinema ekoizlea
Lan nabarmenak	ikusi The Salta Trilogy (en) ; Zama; La Ciénaga (en) ; The Holy Girl (en) ;
Jasotako sariak	ikusi honorary doctor of the Katholieke Universiteit Leuven (2023) ; Honorary Doctorate of University of Buenos Aires (2023) ;

Lucrecia Martel, jaiotzaz Lucrecia Leonor Martel (Salta, Argentina, 1966ko abenduaren 14a) argentinar zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea da.^[1] Bere lehen film luzea, La ciénaga (2001), nazioartean txalotu zuten estreinaldiaren ondoren, eta ahots berri eta bizi gisa sartu zen Argentinako zineman.^[2]^[3]^[4]^[5] David Oubiñak Argentinako zinema berriaren «lorpen handienetakotzat» jo zuen filma, eta 1990eko hamarkadaren erdialdean hasi zen zinema garaikideko bolada baten parte gisa, krisi politiko eta ekonomikoen hamarkadetan.^[6]^[7]

La ciénaga lanaren ondoren, Martelen hurrengo hiru film luzeek nazioartean onarpen handiagoa izan zuten: La niña santa (2004) nerabeen drama, La mujer sin cabeza (2008) thriller psikologikoa eta Zama (2017) izeneko drama historikoa, Antonio Di Benedettoren izen bereko eleberrian oinarritua.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lucrecia Leonor Martel Saltan jaio zen, Argentinan, 1966ko abenduaren 14an. Bigarren mailako ikasketak Salta hiriko Batxilergo Humanista Modernoan egin zituen, non Juan Manuel Urtubeyren ikaskidea baitzen. Martel Buenos Aireseko Esperimentazio eta Errealizazio Zinematografikoko Eskola Nazionalean (ENERC) trebatu zen.

Lan ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

El 56 (1988), Piso 24 (1989), Besos rojos (1991) eta Rey muerto (1995) film laburrak zuzendu zituen. Azken hori industria-ekoizpenaren eskema batekin egin zen, gidoiak Argentinako Zinemako Institutu Nazionalaren (INCAA) «Historia Laburrak» lehiaketa irabazi baitzuen, baita D.N.I. telebista-seriea ere. (1995) eta Magazine For Fai haurrentzako programa ez oso konbentzionala, La ciénaga (2001) lehen film luzea egin aurretik. Film luze horren bidez, hainbat sari lortu zituen, besteak beste, Sundance Zinemaldiko NHK saria, Latinoamerikako Toulouseko Zinemaldiko Grand Prix-a, Habanako Zinemaldiko film onenaren eta zuzendari onenaren saria, Nazioarteko Epaimahaiak 2001ean emandako Alfred Bauer Prize saria Berlingo Nazioarteko Zinemaldian, eta Urrezko Hartzaren izendapena Berlingo Nazioarteko Zinemaldian. 2004an, La niña santa izeneko bigarren film luzea Urrezko Palmarako izendatu zuten Cannesko Zinemaldian. Bere hirugarren filma, La mujer sin cabeza, 2008an hautatu zuten Cannesko zinemaldian. 2011n, Argentinan Konex Saria jaso zuen, hamarkadako 5 zinema-zuzendari onenetako bat baitzen.

2019an, Veneziako Zinemaldiko epaimahaiburu hautatu zuten. Jaialdi horretan Pedro Almodóvarri omenaldia egin zion. Urte horretan bertan, BBCk antolatutako inkesta baten arabera, bere hiru film luze, emakumezkoek zuzendutako 100 film onenetakoen artean izan ziren. Gainera, Björk artista islandiarraren Cornucopia ikuskizuna, 2019ko maiatzaren 6an New Yorkeko The Shed kultur zentroan estreinatu zena, aurkeztu zuen. «Oso harro nago musikaren munduko emakume berritzaileenetako batekin lan egin ahal izateaz. Björken show batean parte hartzea XXII. menderako pasaportea da», esan zuen kantariaren zati baten deialdia iragarri zuenean.

Filosofia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lucrecia Martelen arabera, gidoi bat idaztean, «nahiz eta gero plater hegalaria edo zomorro berdeak jarri nahi izan, inspirazio-iturria, non mugimenduak, hitz egiteko moduak, egoerak imajinatuko diren, hori inguruan dagoena da. Eta hor beste zerbait bihurtuko da. Filmak ikustera mugatuz gero, dena beste batzuez eratuta dagoela dirudi. Primeran dago, baina horrek ez du lagunduko; auzoka, etxeak, familiak edo herrialdeak dira lagun».

Hala ere, 2016. urtean, artea pentsatzeko orduan «folklorikotik» edo «esentziaren» erretratutik urruntzearen garrantzia ere adierazi zuen:

«Baliteke beste ikuspegi bat izatea musikari, ahozko narrazioari, kantuari, literaturari, zinemari, telebistari, demokraziari, politikari, funtzionario publikoaren lanari, merkataritzari, maitasunari, maitasunari, desamodioari buruz...; agian, zerbait berria ikusi ahal izango dugu esentziaren ideietatik apur bat urruntzen bagara, nortasunaren ideietatik, hain azkar murgiltzen baikara abertzaletasun merke, borrokalari eta ustelean. Merkea, komunitate gisa zer osatzen dugun hausnartzeko ahalegin gutxi dagoelako. Istilutsua, intolerantzia erraza sortzen duelako. Eta ustela, beti dagoelako prest pribilegioen justifikazioak aurkitzeko. Folklorea beti izan da alferrikakoa, arriskutsua. Hor dagoena errepikatzera eta gaizki kontserbatzera kondenatua dirudi. Gizateriaren adierazpenek, baliotsuak izateko, aurrekariak izan beharko balitu bezala. Eta, ordezkapen probokatzaile batekin, trip-a folk-a baino nahiago dudala esango nuke. Bidaia, abentura, “gurea” esan baino lehen. “Nire lurra” gehiegi dago zambetan”. Ildo horretan sakonduz, «femeninoa» irudikatu nahi izateak «urtegi batean» erortzea esan nahi du: «Femeninoaren inguruan, ez dut ezer kontatu nahi. Horri buruz pentsatzen jartzen bagara, folklorea baino zingira okerragoan erortzen gara. Narratibari dagokiona inguruan dugunari buruzko behaketak dira. Behaketa horiek oso zorrotzak direnean, mundua hezteko erabiltzen ditugun kategoria gehienak, hala nola femeninoa, gurea, kanpokoa, nire lurra, galdu egiten dira».

Bestalde, 2013. urtean, elkarrizketa batean, pitching-aren eta reel-en erabileraren kontra agertu zen Martel, zinema-proiektuak garatzeko etapan. «Pitching delakoa publizitateak asmatu zuen, produktu baten ezaugarri bakarra aurkitzeko. “Gurin hau naturala da; ez da 90 °C-an urtzen”. Horrek, zinemaren konplexutasunera eramanda, film baten bertsio dosifikatura besterik ez du eramaten. Prozesu hutsa da. Industria baldar samar jarri zen. Pitchingaren boludotasun hori: garai batean jaialdi guztietan dago. Asko hutsaldu zenez, ekoizle gutxi daude, jende gutxi, zineman benetan sakontzen dena». Zinemagileei iradoki zien:

«Inoiz ez dezatela teaser edo aurrerapenik egin filmaren eszenekin aurkezteko, hori izan baitaiteke azkena. Hobe da ahaltsua iruditzen zaizun ideia baten film laburra egitea; ez saiatu trailerra egiten. Erdi “pikaro” moduko lan horiek gaizki ateratzen dira». Hala ere, zinemagileek berriek «laborategietan» edo gidoi baten bidez lan egitea, egoitzetan parte hartzea bultzatzen du. «Ni hasi nintzenetik orain arte, zinema mundua asko aldatu da. Orain, erakunde askotan, proiektuak dituzten gazteak laborategietara, egoitzetara, filmak entzuten diren lekuetara eta zalantzan jartzen ditudan leku batzuetara joan daitezke. Uste dut topaketa horiek oso garrantzitsuak direla, baina pertsonak lan egin nahi duen gidoi bat duenean egin behar dirala. Hori da daukadan sentsazioa».

Filmografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Film luzeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zinema[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtea	Titulua	Kredituak
2001	La ciénaga	Zuzendaria, gidoilaria
2004	La niña santa	Zuzendaria, gidoilaria
2008	La mujer sin cabeza	Zuzendaria, gidoilaria
2017	Zama	Zuzendaria, gidoilaria

Film laburrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtea	Izenburua	Kreditoak
1988	El 56	Zuzendaria
1989	No te la llevarás maldito	Zuzendaria, gidoilaria
1989	La otra	Zuzendaria
1989	Piso 24	Zuzendaria
1991	Besos rojos	Zuzendaria
1995	Rey muerto	Zuzendaria, gidoilaria
2006	La ciudad que huye	Zuzendaria, gidoilaria, kontalaria
2010	Nueva argirópolis	Zuzendaria, gidoilaria
2010	Pescados	Zuzendaria
2011	Muta	Zuzendaria, gidoilarikidea
2015	Leguas	Zuzendaria, gidoilaria
2018	Julieta Laso: fantasmas	Zuzendaria
2019	AI	Zuzendaria

Telebistako serieak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtea	Izenburua	Atala	Kreditoak
1995	Magazine for fai	Año #1 Episodio #1	Zuzendaria
1995	D.N.I
1999	Las dependencias	Documental	Zuzendaria

Sariak eta izendapenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtea	Herrialdea	Emailea	Saria
2001	Alemania Alemania	Berlingo Nazioarteko Zinemaldia	Alfred Bauer saria
	Cuba Cuba	Habanako Zinemaldia	Zuzendari onena: Lucrecia Martel Coral Sari Nagusia, lehen saria
	Francia	Tolosako Zinemaldia	Discovery saria: Lucrecia Martel Grand Prix: Lucrecia Martel.
	Uruguay Uruguay	Uruguaiko Nazioarteko Zinemaldia	Opera prima - Aipamen berezia: Lucrecia Martel.
	Uruguay Uruguay	Uruguaiko Zinema Kritikarien Elkartea	Latinoamerikako film onena
2002	Argentina	Argentinako Kronista Zinematografikoen Elkartea	Zilarrezko Condor saria. Opera prima onena: Lucrecia Martel.
2004	Chile	Valdiviako Nazioarteko Zinemaldia	Zuzendaritza onena: Lucrecia Martel Kritikaren saria: film luze onena
2004	Cuba Cuba	Habanako Zinemaldia	Zuzendaritza onena: Lucrecia Martel
2008	Argentina	Arte eta Zientzia Zinematografikoen Akademia	Hegoaldeko saria Fikziozko film onena Zuzendaritza onena: Lucrecia Martel Gidoi original onena: Lucrecia Martel
	Brasil	Rio de Janeiroko Nazioarteko Zinemaldia	FIPRESI Kritikaren Nazioarteko Saria
	Perú	Lima Latin América Film Festival	Kritikaren Saria
2011	Argentina	Hiru.com Fundazioa	Zinema-zuzendari onena: 2001-2010 denboraldia.
2017	Japón	Tokioko Latin Beat jaialdia	Filmik onena
	España	Sevillako jaialdia	Epaimahaiaren aipamen berezia
	Cuba Cuba	Habanako Zinemaldia	Zuzendaritza onena: Lucrecia Martel
	Francia	Tolosako Zinemaldia	Grand Prix: Lucrecia Martel
2021	Argentina	Hiru.com Fundazioa	Zinema-zuzendari onena: 2011-2020 aldia.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ «Lucrecia Martel» IMDb.
↑ «La Ciénaga» The Criterion Collection.
↑ La Cienaga (2001). .
↑ «RADAR Ocio, Cultura y Estilos en Página/12» www.pagina12.com.ar.
↑ Vidal, Por Nuria. (29 de mayo de 2008). «La ciénaga» Fotogramas.
↑ Monteagudo, Luciano. (1618008735). «"La ciénaga", 20 años después» PAGINA12.
↑ Oubiña, David. «La Ciénaga: What’s Outside the Frame» The Criterion Collection.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Argentinako zinema
Argentinako zinema independentea

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lucrecia Martel Argentinako Zinema eta Ikus-entzunezko Arteen Institutu Nazionalaren datu-basean.
Lucrecia Martelek "La mujer rubia" estreinatu du.
Lucrecia Martel, Internet Movie Database.

Datuak: Q254152
Multimedia: Lucrecia Martel / Q254152

[1] «Lucrecia Martel» IMDb.

[2] «La Ciénaga» The Criterion Collection.

[3] La Cienaga (2001). .

[4] «RADAR Ocio, Cultura y Estilos en Página/12» www.pagina12.com.ar.

[5] Vidal, Por Nuria. (29 de mayo de 2008). «La ciénaga» Fotogramas.

[6] Monteagudo, Luciano. (1618008735). «"La ciénaga", 20 años después» PAGINA12.

[7] Oubiña, David. «La Ciénaga: What’s Outside the Frame» The Criterion Collection.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]