Luis (txanpona)

Luis (txanpona)
Ezaugarriak
Herrialdea	Frantziako Erresuma
Honen izena darama	Luis XIII.a Frantziakoa

Luisa^[1] edo urrezko luisa (frantsesez: louis d'or 1640an Luis XIII.aren erregealditik 1792ra arte, Frantziako Iraultzan, jaulkitako urrezko txanpon mota izan zen, nahiz eta ondoren Luis XVIII.aren erregealdian egindako txanpon mugatu bat egon.^[2] Bere izena Luis XIII.a erregearen erretratua txanponaren aurrealdean agertzetik dator, bere ondorengo guztiek Frantziako tronuan jarraitu zuten ohitura.^[3]

Luis XIII.aren helburua antzinako frankoa ordeztuko zuen urrezko txanpon bat ezartzea zen, XIV. mendearen erdialdetik aurrera zirkulazioan zegoen txanpona, Joan Onberaren erregealdian inposatua, eta XVII. mendearen hasieratik lantze-teknikak mekanizatu zirela aprobetxatuz, arrabolezko diru-moldeetan oinarritutako txanpon-etxek erabiltzea ekarri zuen, mailukako lantzea zaharkituta utziz.

Luis XIII.ak erabilitako txanpon-ereduak erregearen erretratua jartzen zuen aurrealdean, latinezko «LVD XIII DG – FR ET NAV REX» (LVDOVICVS XIII DEI GRATIA FRANCIAE ET NAVARRAE REX, «Luis XIII.a Frantziako eta Nafarroako errege Jainkoaren graziagatik») legendaz inguraturik, eta atzealdean monarkaren monograma, txanponak 6,75 gramoko pisu gordina zuelarik. Bere ondorengo Luis XIV.ak jarraitu zion diseinu honi; ondoren, Luis XV.aren erregealdian diseinu bera mantendu zen, baina txanponaren pisua 8,16 gramora igoko zen, Luis XVI.ak bere aurrekoen ereduei jarraituko zien baina pisua 3,05 gramora murriztu zuen.

Frantziako Iraultza lehertu eta Luis XVI.a burua moztuta hil ondoren, urrezko luisak egiteari utzi zion, eta errepublikar eta napoleondar garaietan Frantziako urrezko txanpon zirkulatzailea frankoa izan zen, eta ondoren balio bereko urrezko napoleona. 1815eko Borboien berrezarkuntzan, frankoak Frantziako txanpon ofiziala izaten jarraitu zuen, nahiz eta Luis XVIII.aren erregealdian urrezko luisak jaulki zituzten, 20 liberako balio fazialarekin. Errege honen heriotzaren ondoren, urrezko luisa behin betiko jaulkitzeari utzi zitzaion.

Erreferentziak

↑ «Luis». Euskaltzaindiaren Hiztegia. (Noiz kontsultatua: 2025-06-01.)
↑ (Frantsesez) (html) louis. in: Dictionnaires de français (en ligne). Larousse.
↑ Cuhaj, George S., ed. Standard Catalog of World Gold Coins 1601–Present. (6. argitaraldia) Krause ISBN 978-1-4402-0424-1..

Kanpo estekak

Datuak: Q1430760
Multimedia: Louis d'or / Q1430760

[1] «Luis». Euskaltzaindiaren Hiztegia. (Noiz kontsultatua: 2025-06-01.)

[2] (Frantsesez) (html) louis. in: Dictionnaires de français (en ligne). Larousse.

[3] Cuhaj, George S., ed. Standard Catalog of World Gold Coins 1601–Present. (6. argitaraldia) Krause ISBN 978-1-4402-0424-1..

[1]

[2]

[3]