Lynne Karen Deutsch

Wikipedia, Entziklopedia askea

 

Lynne Karen Deutsch
Bizitza
JaiotzaChicago, 1956ko azaroaren 26a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
HeriotzaActon (Massachusetts), 2004ko apirilaren 2a (47 urte)
Hezkuntza
HeziketaKaliforniako Unibertsitatea Berkeleyn
Harvard Unibertsitatea
Massachusetts Institute of Technology
Jarduerak
Jarduerakfilosofoa, fisikaria eta astrofisikaria
Enplegatzailea(k)Bostongo Unibertsitatea
Smith College

Lynne Karen Deutsch (Chicago, AEB, 1956ko azaroaren 26a – Acton, AEB, 2004ko apirilaren 2a) AEBetako astrofisika bat izan zen, izpi infragorrien astronomian eta hura aztertzeko tresnen fabrikazioan espezializatua, eta berari zor zaio lurreko teleskopioentzako kamera infragorriaren hurrengo belaunaldia diseinatu eta eraikitzea.[1] Irakasle gisa, emakumezko ikasleak zientzian aritzera animatzen egindako lan aktiboagatik nabarmendu zen, karrera zientifiko bat garatu nahi duten gazteentzat erreferente eta mentore izanik.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Haurtzaroa eta nerabezaroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Victor eta Alisa Deutschen alaba, Lynne Karen Deutsch Chicagon jaio zen 1956ko azaroaren 26an. Bere familiarekin Morton Groven (Cook konderria, Illinois) bizi izan zen 8 urte bete zituen arte, une horretan Beverly Hillsera (Kalifornia) joan ziren. Neskatila irekia izan zen, saskibaloian jokatzen zuen eta ikasketetan nabarmentzen zen. Beverly Hillseko Institutuan graduatu zen 16 urterekin hiru urtean.

Goi mailako ikasketak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1977an Filosofiako Lizentziatura lortu zuen Berkeleyn Kaliforniako Unibertsitatean. Ondoren, 1981ean, Berkeleyra itzuli zen eta bigarren lizentziatura bat lortu zuen, oraingoan Fisikan. Ondoren, Massachusettseko Institutu Teknologikoan (MIT) graduatu eta irakaskuntzako laguntzaile gisa hasi zen lanean, eta Fisikako Zientzia Masterra lortu zuen 1983an. Ondoren, Harvardeko Unibertsitateko graduatuentzako astronomia-programan parte hartu zuen. Bertan, Filosofia eta Letretako Masterra lortu zuen 1985ean, eta Filosofiako Doktoretza 1990ean. Graduazio-ikasketetan, Lynne uhin infragorriaren batez besteko luzera atzemateko gai zen tresneria fabrikatzen hasi zen eskuz, artisau gisa. Tresna horiek Eguzki Sistematik nahiz gure galaxiako eta galaxiatik kanpoko beste iturri batzuetatik datozen emisioak aurkitu, identifikatu eta aztertzeko interesa zuten behatzaileek erabili zituzten geroago.[2]

1990etik 1992ra doktorego ondoko bekaduna izan zen NASAren Mountain Viewko Ames Ikerketa Zentroan. Bertan paper garrantzitsua jokatu zuen Infragorri Ertaineko Ganbera Nagusiaren (MIRAC, ingelesezko laburdura) garapenean, Smithsoniar Behatoki Astrofisikoan eta Arizonako Unibertsitatean. Hau Merkurio, Jupiter, Ilargia, nebulosa planetarioak, izarren eraketa-eskualdeak, zentro galaktikoa, izar-objektu gazteak eta objektu estra-galaktikoak ikertzeko maiz erabiltzen den tresna ezaguna eta kotizatua da.[2]

Bizitza profesionala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

NASAren Ames Ikerketa Zentroa utzi ondoren, Lynnek irakaskuntzan aritu zen 1993 eta 1996 artean Smith Collegen (Northampton), eta horrek eragin positiboa izan zuen lizentziarik gabeko ikasleentzako ikerketan, batez ere emakumeengan, eta lan garrantzitsua egin zuen aholkulari-lanetan. 1996an, Bostongo Unibertsitateko Astrofisika Ikerketarako Institutuko irakasleekin hasi zen lanean. Bertan, lizentziatu gabeko ikasleentzako eta graduatuentzako instrumentazio printzipioak eta teknikak irakatsi zituen. Fakultateko bere karreran zehar, dirulaguntza eta ikerketa-beka ugari jaso zituen, bere lan zientifikoen jarraipenean inbertitu zirenak, bere ikasleengan eta doktoratu ondoko bere ondokoetan. Bostongo Unibertsitateko instrumentazio eta teknologia aurreratuen programaren ikertzaile nagusia izan zen, MIRABU: infragorri ertaineko matrize bat.[3]

Polizitemia gaixotasunaren ondorioz osasun-arazoak izan zituen, eta gero eta zailtasun handiagoak izan zituen lanaldi osoko irakaskuntza-ordutegiari eusteko. Ondorioz, Lynnek eszedentzia eskatu zuen Bostongo Unibertsitatean, eta 2001ean Harvard Unibertsitatera eta Astrofisika Zentrora (CfA) itzuli zen elkartekide gisa. Han, OIR Dibisioko Infragorri Taldeko eta IRAC/Spitzer Espazio Teleskopioko kide oso aktibo bihurtu zen, 2003ko abuztuan espaziora jaurtitako teleskopioaren azken prestaketan parte hartuz.[1]

Astronomian infragorriekin egindako ikerketak hainbat eremutan eragina izan zuen, hala nola izarren eraketa, nebulosa planetarioak eta protoplanetarioak, eguzki-sistemako objektuak, izarrarteko ingurunea eta argitasun infragorriko galaxiak. Spitzer Espazio Teleskopioan Infragorri Matrizeko Ganberarekin (IRAC, ingelesezko laburdura) egindako azken ikerketa masa handiko izarren eraketan eta izarrarteko ingurunearen antzeko bilakaeran kontzentratu zen.[4]

Bere ibilbide laburrean hirurogeita hamabost artikulu baino gehiago argitaratu zituen.

2004ko apirilaren 2an hil zen, polizitemia veraren aurkako borroka luze baten ondoren.[5]

Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Douglas Sondak Filosofia Doktorearekin ezkonduta egon zen, eta seme bat izan zuen, Reed Deutsch-Sondak. Gainera, Acton (Massachusetts) eskola-barrutiko Gurasoei Laguntza Aktiboa Emateko Taldearen antolatzailea eta erreferentziazko figura izan zen. Talde horren lanari esker, familiek hobeto ulertu eta defendatu ahal izan zituzten premia bereziak zituzten haurrak.[2]

Ikus gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Lynne Karen Deutsch, 1954-2004 (ingelesez). American Institute of Physics. 2004ko urtarrilaren 1ean.[6]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b «Lynne Karen Deutsch Ph.D.'s Obituary (2004) Los Angeles Times» Legacy.com (Noiz kontsultatua: 2022-11-12).
  2. ↑ a b c Sprague, Ann L.. (2004-12-01). «Obituary: Lynne Karen Deutsch, 1954-2004» Bulletin of the American Astronomical Society 36: 1668–1669. (Noiz kontsultatua: 2022-11-12).
  3. ↑ «2000BAAS...32...10J Page 10» adsabs.harvard.edu (Noiz kontsultatua: 2022-11-12).
  4. ↑ (Ingelesez) «NASA - Spitzer Captures Cosmic Mountains of Creation» www.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2022-11-12).
  5. ↑ «Lynne Karen Deutsch (1956 - 2004) | American Astronomical Society» web.archive.org 2016-04-15 (Noiz kontsultatua: 2022-11-12).
  6. ↑ (Ingelesez) Sprague, Ann L.. (2004). Lynne Karen Deutsch, 1954-2004. American Institute of Physics (Noiz kontsultatua: 2022-11-12).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lynne_Karen_Deutsch&oldid=9532193"(e)tik eskuratuta