Macbeth (opera)

Macbeth (opera)
Irudi gehiago
Jatorria
Argitaratze-data	XIX. mendea
Estreinaldi-data	1847ko martxoaren 14a
Izenburua	Macbeth
Jatorrizko herrialdea	Italia
Ezaugarriak
Genero artistikoa	opera seria (en) , tragedia eta opera
Hizkuntza	italiera
Zatiak	4 ekitaldi
Egile-eskubideak	jabetza publiko
Deskribapena
Oinarritua	Macbeth
Zuzendaritza eta gidoia
Gidoigilea(k)	William Shakespeare
Libretista	Francesco Maria Piave
Bestelako lanak
Musikagilea	Giuseppe Verdi
Fikzioa
ikusi Duncano (en) , Macbeth (en) , Banco (en) , Lady Macbeth (en) , Lady-in-waiting (en) , Macduff (en) , Malcolm (en) , Fleanzio (en) , Doctor (en) , Servant to Macbeth (en) , Assassin (en) , Herald (en) , Q55002114 , Assassin (en) , Herald (en) eta Lady-in-waiting (en)

Macbeth lau ekitaldi eta hamar koadroko opera da, Giuseppe Verdi konpositoreak sortu zuen musika. Shakespeareren izen bereko tragedian oinarrituta Francesco Maria Piave eta Andrea Maffei italierazko libretoa osatu zuten. Florentziako Teatro Della Pergola antzokian estreinatu zen 1847ko martxoaren 14an. Verdiren hamargarren opera izan zen, baita opera eszenara egokitu zen Shakespeareren lehen lana ere.

Historia

Konposizioa

Verdik Macbeth operari buruz honako hau idatzi zuen: Hona hemen beste opera guztiak baino gehiago maite dudan Macbeth hau. 1846an Attila operak izandako arrakastaren ondoren idatzia, ordurako konpositorea ondo kokatua zegoen, hala ere, Rigoletto, Il trovatore eta La traviata bezalako lan ospetsuen aurretikoa izan zen. Shakespearen lanek inspiratu zuten Verdi bere bizitza osoan zehar, esaterako bere azken bi operatan: Otelo izan zuen inspirazio iturri Otelo opera konposatzeko eta The Merry Wives of Windsor komedia izan zen Falstaff operaren oinarri.

Andrea Maffei adiskideak Shakespeareren lan batzuk iradoki zizkion operarako gai egoki gisa. Giuseppe Verdi 1846an hasi zen Macbeth operarako musika idazten, Florentziako Teatro della Pergola antzokiaren enkargu bat jaso eta abeslari jakin batzuen partaidetza ziurtatu ondorea, bereziki Felice Varesi baritonoarena. Baina hainbat arazoren ondorioz, Verdiren gaixotasuna barne, lan hau ez zen 1847ko uztailera arte estreinatuko.

Macbethen lehen bertsioa Verdik bere "galerako urteak" deitu zuenaren erdian amaitu zuen. 1842tik 1850era bitartean, 14 opera ekoiztzi zituen, baina garai haietako italiar opera ia guztien estandarrentzat, Macbeth oso ezohikoa zen. Verdi opera italiarraren konbentzio tradizionalak (errezitatiboak, ariak, kontzertanteak,...) jarraitzen ez zituen benetako drama musikala eraikitzen saiatu zen hemen.

Piaveren testua Carlo Rusconik 1838an Turinen argitaratu zuen prosazko itzulpen batean oinarritu zen. Verdik ez zuen Shakespeareren jatorrizko lana aurkitu opera honen lehen emanaldiaren ondoren arte, nahiz eta irakurria zuen Shakespeare itzulita, 1865. urteko gutun batean adierazi zuen bezala: "Nire poeta gogokoenetako bat da. Gaztetatik daukat eskuartean".

Piaveri idatziz, Verdik argi utzi zuen zein garrantzitsua zitzaion gai hau: "...Tragedia hau giza sorkuntza handietako bat da... Hortik zerbait handia atera ezin badugu, gutxienez saia gaitezen zerbait apartekoa egiten". Desadostasunak izan arren eta Verdik Piaveren zirriborroak etengabe zuzentzeko beharra izan arren, bere bertsioak Shakespeareren obra jarraitzen du nahiko modu estuan, baina aldaketa batzuekin. Obran agertzen diren hiru sorginen ordez, hiru zatiko harmoniak kantatzen duen emakumeen koru handi bat dago (Streghe). Azken ekitaldia errefuxiatuen asanblada batekin hasten da, Ingalaterrako mugan, eta, bertsio berrikusian, bardoen abesbatza batekin amaitzen da, tiranoaren gaineko garaipena ospatzen.

Emanaldiak

1847ko bertsioak arrakasta handia eta errepresentazio ugari izan zituen. Bere operarekin eta izan zuen harrerarekin txundituta, Verdik bere aurreko aitaginarreba eta aspalditik jarraitzaile izan zen Antonio Barezziri, honakoa idatzi zion estreinalditik bi urte ingurura: "Aspaldidanik zuri aita, ongile eta nire lagun izan zaren horri, opera bat eskaini nahi dizut. Eginbehar hori lehenago bete behar nuen, baldin eta ezinbesteko zirkunstantziek eragotzi ez balidate. Orain, nire beste operen gainetik estimatzen dudan Macbeth helarazten dizut, oparitu diezazukedan baliotsuena kontsideratzen baitut". Bertsio honek arrakasta izan zuen eta Italia osoan antzeztu zuten 1865eko bertsioa agertu zen arte. Lehen bertsio hau 1850eko apirilean estreinatu zen Estatu Batuetan, New Yorkeko Niblo's Garden antzokian, 1860ko urrian izan zen estreinaldi britainiarra, Manchesterren.

Macbethen kartela Florentzian, 1847.

1864an, Verdiri musika osagarria eskatu zioten, ballet bat eta azken abesti bat, Parisko Théâtre Lyrique aretoan ekoitzi ahal izateko. Hasieran pentsatu zuen eranskin hauek besterik ez zirela behar, baina gero konturatu zen opera osoari errepasoa eman behar ziola. Antzokiko enpresariari denbora gehiago beharko zuela adierazi zionez, opera osoa berrikusteko aukera izan zuen: I eta III ekitaldietan Macbeth eta Lady Macbeth-entzako abestiak gehitu zituen, III. ekitaldirako balet bat osatu zuen eta IV. ekitaldiaren amaiera aldatu zuen, Macbeth-en Mal per me che m'affidai koruaren aria kenduz. Berriz ere eskatu zuten Piaveren laguntza eta bertsio berria 1865eko apirilaren 21ean antzeztu zen lehen aldiz. Bertsio honek arrakasta gutxiago izan zuen (porrot bat, konpositorearen hitzetan). Horrek harritu egin zuen konpositorea: "Nik nahiko ondo egin nuela pentsatu nuen... oker nengoela dirudi". Hala ere interpretazio modernoen bertsiorik gustukoena izaten jarraitzen du.

Berrikusitako bertsioaren 1865eko estreinaldiaren ondoren (beste 13 emanaldi baino ez ziren izan horren ondoren), opera hau errepertoriotik desagertu zen hein handi batean. Parisen antzeztu zen 1865etik 1900 ingurura arte. Gero ez zen ia inoiz antzeztu Bigarren Mundu Gerra ondorenera arte. Bertsio honen estreinaldi estatubatuarra 1941eko urriaren 24an izan zen, New Yorken.

Europako bi ekoizpen garrantzitsuak izan ziren XX. mendean opera berpizten laguntzeko: Berlinen 1930ko hamarkadan eta Glyndebournen 1938an egin zirenak. Glyndebourneko ekoizpena berrikusitako bertsioaren estreinaldi britainiarra izan zen, baita lehen bertsioaren Macbethen heriotza eta bigarren bertsioaren amaiera garailea uztartu zituen lehena ere, Verdiren asmoen guztiz kontrakoa. Glydebournek berrezarri egin zuen berrogeita hamarreko hamarkadan, baina 1959ra arte ez zen Metropolitan Operaren zerrendan agertu. Guztira 91 antzezpen izan ditu 1959 eta 2008 urteen artean. Lehenengo emanaldiak Royal Opera Housen eta Covent Gardenen 1960an izan ziren.

Azkenaldian, opera sarriago agertu da Washingtongo Opera Nazionalaren edota San Francisco Operaren errepertorioetan, baita mundu osoko beste opera-antzoki askotan ere. Ia ekoizpen guztiek bertsio berritua irudikatzen dute, 2003an Sarasota Opera House antzokian, konpositorearen opera guztien "Verdi zikloa" antolatu zutenean, bertsio ezberdinak antzeztuz.

Opera hau errepertorioan gehien antzeztu direnen artean dago; Operabase gunearen estatistiketan agertzen denez 2005-2010 aldian munduan gehien antzeztu diren ehun operetatik 31.-a izan zen. Italian 19.-a eta Verdiren 9.-a, 123 antzezpenekin.

Pertsonaiak

Pertsonaia	Tesitura	Giuseppe Verdik 1847ko martxoaren 14an zuzendu zuen estreinaldiko zerrenda	Adolphe Deloffrek 1865ko apirilaren 21ean zuzendu zuen berrikusitako bertsioaren estreinaldiko zerrenda
Macbeth (testuan Macbetto deitua)	baritono	Felice Varesi	Jean-Vital Jammes ("Ismaël")
Lady Macbeth	soprano	Marianna Barbieri-Nini	Amélie Rey-Balla
Banco (Banquo jatorrizko obran)	baxu	Nicola Benedetti	Jules "Giulio" Bilis-Petit
Macduff	tenore	Angelo Brunacci	Jules-Sébastien Monjauze
Ohorezko dama	mezzosoprano	Faustina Piombanti	Mairot
Malcolm	tenore	Francesco Rossi	Auguste Huet
Medikua	baxu	Giuseppe Romanelli	Prosper Guyot
Macbethen zerbitzaria	baxu	Giuseppe Romanelli	Péront
Heraldoa	baxu	Giuseppe Bertini	Gilland
Hiltzailea	baxu	Giuseppe Bertini	Caillot
Hiru agerraldi	Bi soprano eta baxu bat
Duncano (Duncan), Eskoziako errege	Paper mutua
Fleanzio (Fleance), Bancoren semea	Paper mutua
Sorginak, mezulariak, nobleak, gortesauak, errefuxiatuak - abesbatza

Argumentua

Birgit Nilsson Lady Macbeth bezala, 1947

Oharra: 1847ko eta 1865eko bertsioen artean alde handiak daude

Lekua: Eskozia

Denbora: XI. mendea

I. ekitaldia

Sorgin-talde batek Macbeth agurtzen du Cawdorreko baroi gisa, gero errege izango da. Etorkizuneko erregeen lerro luze baten sortzaile gisa agurtzen dute Banco. Erregearen mezulariak agertzen dira Macbeth Cawdorreko baroia izendatzen.

Lady Macbeth-ek sorginekin izandako topaketaz hitz egiten duen senarraren gutun bat irakurri du. Macbeth tronura bultzatu nahi du. Lady Macbeth abisatzen dute Duncan erregeak gaua bere gazteluan pasatuko duela; berak hil dezatela nahi du (Or tutti, sorgete - "Altxa zaitezte orain, infernuko ministroak"). Macbeth itzuli denean, erregea hiltzeko aukera aprobetxa dezala eskatu dio. Lady Macbethek krimena burutu du, lotan dauden guardiak Duncanen odolaz zikinduz. Macduffek krimenaren berri izan du.

II. ekitaldia

Macbeth da orain erregea, baina Banco-k, eta ez berak, errege-dinastia handi bat fundatuko duela dioen profeziak kezkatzen du. Hori eragozteko, emazteari esan dio Banco eta semea hilaraziko dituztela oturuntzara datozenean.

Banco hiltzen dute, baina Fleanzio semeak ihes egiten du. Macbethi hilketa kontatzen diote, baina Macbeth mahaira itzultzen denean, Bankuaren izpiritua bere lekuan eserita dago. Macbethek oihu egingo dio fantasmari, eta gonbidatuek erotu dela pentsatu dute. Otordu bat-batean amaitzen da, bere ibilbide beldurgarri eta izutuarekin.

III. ekitaldia

Macbeth sorginen leizera joan eta konjuratu egin ditu. Lehenengoak Macduff-ekin kontuz ibiltzeko aholkatu dio. Bigarrenak esan dio ezin diola kalterik egin "emakume batengandik jaiotako" gizonezko batek. HIrugarrenak dio ezin dela konkistatu Birnameko basoa bere kontra joan arte.

Macbethi Banco-ren eta Eskoziako etorkizuneko zortzi errege izango diren bere ondorengoen mamuak aurkezten dizkiote orduan, hasierako profezia sendotuz. Zorabiatu egin da, baina konortea berreskuratu du gazteluan.

Jatorrizko bertsioan, ekitaldia Macbeth-ekin amaitzen da, bere autoritatea baieztatzeko asmoz: Vada in fiamme, e in polve cada.

Erregina iristen denean, Macbethek sorginekin izandako topaketaz hitz egin ondoren Bancoren semea eta Macduffen familia hiltzea erabaki dute (Dúo: Ora di morte e di vendetta - "Heriotza eta mendeku ordua").

IV. ekitaldia

Birnam basoa urruti dago. Macduffek mendeku hartzeko asmoa du, bere emaztea eta seme-alabak tiranoaren esku hil ondoren. Malcolm, Duncan erregearen semea, eta Ingalaterrako armada elkartzen zaizkio. -Malcolmek soldadu bakoitzari Birnam-eko basoan zuhaitz baten adar bat moztu eta Birnam-eko armadari erasotzen diotenean eramateko agintzen dio.

Bitartean, Macbeth gazteluan, mediku batek eta damak Lady Macbeth erreginari begira daude, honek eskuak odolez garbitu nahian igurzten dituen bitartean (Una macchia è qui tuttora! - "Oraindik orban bat geratzen da hemen").

Gudu-zelaian, Macbethek badaki armada bat hurbiltzen ari dela, baina bera seguru dago agerpenen profezia gogoratzean. Konturatu da Birnameko basoa gaztelura hurbiltzen ari dela, eta bataila hasi da.

Jatorrizko bertsioaren amaieran, Macduff Macbethen atzetik dabil eta bere aurka borrokan, Macbeth lurrera botaz. Hark Macbethi esan dio ez dela "emakumearengandik jaio", baizik eta amaren umetokitik "atera" zutela. “Borrokak jarraitzen du. Hilgarriki zauritua, Macbeth, azken aria batean - Mal per me che m'affidai - "Gaizki niretzat infernuko profeziez fidatzea" - infernuko profezietan konfiantza izateak bere erorketa eragin duela aldarrikatzen du. Eszenan hiltzen da, Macduffen gizonek errege berri bezala aldarrikatzen duten bitartean.

Egitura

Jarraian aurkezten den egitura 1865eko bertsioari dagokio. Aurreko bertsioan, 1847koan, Lady Macbethen bigarren ekitaldiko aria, bigarren eszena, Trionfai! securi alfine; hirugarren ekitaldiaren amaieran, Lady Macbeth eta Macbeth-en arteko duoaren ordez, Macbeth-en aria bat egiten da, Vada in fiamme e in polve cada; operaren amaieran, Macbeth-en heriotza eszenan erakusten du (Mal per me che m'affidai).

Giuseppe Verdi.

I. ekitaldia

• 1 Preludioa
• 2 Sarrera
  • Che faceste? dite su! (Streghe) I. eszena
  • Giorno non vidi mai sì fiero e bello! (Macbeth, Banco, Streghe, Messaggeri) II-III eszena
  • Due vaticini compiuti or sono... (Macbeth, Bankua) III. eszena
  • S'allontanarono! - N'accozzeremo (Streghe) IV. eszena
• 3 Lady Macbeth-en cavatina
  • Nel dì della vittoria io le incontrai... (Lady) V. Eszena
  • Vieni! t'affretta! (Lady) V. Eszena
  • Al cader della sera il re qui giunge (Servo, Lady) VI. Eszena
  • Caballo Or tutti sorgete, ministri infernali (Lady) VII. Eszena
• 4 Errezitatiboa eta Martxa
  • Oh donna mia! - Caudore! (Macbeth, Lady) VIII eszena
  • Martxa - IX Eszena
• 5 Eszena Nagusia eta Duetoa
  • Sappia la sposa mia (Macbeth, Lady) X-XI-XII-XIII Eszena
  • Fatal mia donna! un murmure (Macbeth, Lady) XIII. eszena
  • Allor questa voce m'intesi nel petto (Macbeth, Lady) XIII-XIV-XV eszena
  • Vieni altrove! (Lady, Macbeth) XV. eszena
• 6 Amaiera I
  • Di destarlo per tempo il re m'impose (Macduff, Banco, Lady, Macbeth) XVI-XVII eta XIX eszena
  • Sestetto Schiudi, inferno, la bocca, ed inghiotti (Macduff, Banco, Lady, Macbeth, Malcolm, Dama, Cor) XIX. eszena

II. ekitaldia

• 7 Lady Macbethen eszena eta aria
  • Perché mi sfuggi, e fiso (Lady, Macbeth) I eszena
  • La luce langue.. il faro spegnesi (Lady) II. eszena
• 8 Sikarioen Abesbatza eta Banku Eszena
  • Chi v'impose unirvi a noi? (Sicari) III. eszena
  • Studia il passo, o mio figlio!... (Bankua) IV. eszena
  • Come dal ciel precipita (Bankua) IV. eszena
• 9 Convito, Visione, Final II
  • Salve re! - Voi pur salvète (Cor, Macbeth, Lady) V. eszena
  • Si colmi il calice (Lady, Cor) V. eszena
  • Tu di sangue hai brutto il volto (Macbeth, Sicario) VI. eszena
  • Che ti scosta, o re mio sposo (Lady, Macbeth, Cor) VII. eszena
  • Sangue a me quell'ombra chiede (Macbeth, Lady, Macduff, Dama, Cor) VII. eszena

III. ekitaldia

• 10 Sarrera abesbatza
  • Tre volte miagola la gatta in fregola (Streghe) I. eszena
• 11 Dantza
• 12 Escena delle Apparizioni e Finale III
  • Finché appelli, silenti m'attendete (Macbeth, Streghe, Apparizioni) II eszena
  • Fuggi, regal fantasima (Macbeth, Streghe) II eszena
  • Ondine e Silfidi (Streghe) III eszena
  • Ove son io?... Svaniro!.. (Macbeth, Lady) IV. eszena
  • Ora di morte e di vendetta (Macbeth, Lady) IV. eszena

"Ah! La paterna mano" aria Enrico Caruso tenorearen ahotsean

IV. ekitaldia

• 13 Sarrera
  • Patria oppressa! il dolce nome (Profughi scozzesi) I. eszena
• 14 Macduffen eszena eta aria
  • O figli, o figli miei! (Macduff) I. eszena
  • Ah, la paterna mano (Macduff) I. eszena
  • Dove siam? che bosco è quello? (Malcolm, Macduff, Cor) II. eszena
  • La patria tradita (Macduff, Malcolm, Cor) II. eszena
• 15 Lady Macbethen sonanbulismoaren eszena
  • Vegliammo invan due notti errezitatiboa (Medico, Dama) III-IV eszena
  • Una macchia è qui tuttora... (Lady, Dama, Medikua) IV. eszena
• 16 Eszena, Bataila eta Amaiera
  • Perfidi! All'anglo contro me v'unite! (Macbeth) V. eszena
  • Pietà, rispetto, amore (Macbeth) Eszena V
  • Ella è morta! (Dama, Macbeth, Cor) VI-VII eszena
  • Via le fronde, e mano all'armi! (Malcolm, Soldati, Macduff) VIII eszena
  • Carnefice de' figli miei, t'ho giunto (Macduff, Macbeth) IX eszena
  • Vittoria! Vittoria (Macduff, Malcolm, Soldati, Donne, Popolo) X eszena

Ikus, gainera

• Macbeth (William Shakespeare).
• Giuseppe Verdiren Rigoletto.
• Giuseppe Verdiren Otelo.

Kanpo estekak

• Oharrak, diskografia eta libretoa (Italiera - Gaztelania)
• Macbeth - Argumentua, Analisia, Pertsonaiak, Diskografia, Libretoa, etab

• Datuak: Q320363
• Multimedia: Macbeth (opera) / Q320363