Maddalena Casulana
| Maddalena Casulana | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Casole d'Elsa, 1544 |
| Heriotza | ezezaguna, 1590 (45/46 urte) |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | musikagilea, abeslaria eta lauta-jotzailea |
| Lantokia(k) | Vicenç |
| Musika instrumentua | biolina laúd (en)  |
      | |
Maddalena Casulana (c.1544 – 1590) konpositorea, biolin-interpretea eta Errenazimentu berantiarreko kantari italiarra izan zen. Mendebaldeko musikaren historian argitaratu eta inprimatutako musikaren bolumen osoa izan zuen lehen konpositorea izan zen.
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bere bizitzari buruzko datu gutxi ezagutzen da madrigaletako bildumetan egiten diren eskaintza eta idatzietatik ondoriozta daitekeenetik kanpo. Seguru asko Casole d'Elsan (Italia) jaio zen, Sienatik gertu, abizenarekin bat. Bere lehen lana 1566koa da; lau madrigal Il Desiderio (Desioa) izeneko bilduman, Munichen idatzi zuena. 1568an Portugalen argitaratu zuen Il primo libro di madrigali, lau ahotsetako madrigalen lehen liburua. Urte horretan bertan, Orlando Di Lassok bere konposizioetako bat zuzendu zuen Bavariako Alberto V.aren gortean, Munichen, baina musika horrek ez du iraun. Froga batzuen arabera, Isabel Medici ezagutu zuen, eta hari eskaini zizkion zenbait lan. 1570, 1583 eta 1586an madrigalen beste liburu batzuk argitaratu zituen, denak Venezian.
Garai hartako uneren batean, burdingile izeneko gizon batekin ezkondu zen, baina ez dakigu hari buruzko beste informaziorik, ezta non bizi iizan ziren ere. Bere lanen eskaintza-saioetatik ateratako informazioan oinarrituta, jakina da Verona, Milan eta Florentzia bisitatu zituela, eta, jakina, Venezian egon zela, non bere lanaren zati handi bat argitaratu baitzen, eta herritarrek beren trebetasunak komentatzen baitzituzten.
Madrigaletako lehen liburuko hitzaldian, Isabel Mediciri bere garaian emakume konpositore izatearen berezitasuna eta, batez ere, emakumearen balioaz zuen kontzientziaren sentimendua azaltzen zion.
"Munduari erakutsi nahi diot, musika-lanbide honetan ahal den neurrian, banitate okerra, alegia, gizonek baino ez dituztela artearen eta adimenaren dohainak, eta dohain horiek ez zaizkiela inoiz emakumeei ematen".
Estiloa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Haren musika-estiloa kontrapuntistikoa eta kromatikoa zen, eta Luca Marenziok egindako lehen lanak eta Philippe de Montek egindako hainbat madrigal nabarmentzen ziren, baina Ferrarako eskolako konpositoreek, hala nola Luzzaschik eta Gesualdok, ez zuten esperimentazio handirik egin. Haren lerro melodikoak kantabilak dira, eta arretaz errespetatzen dute testua. Garai hartako beste musikagile batzuek iritzi handia zuten hari buruz; hala, Philippe de Montek edo Lassusek haren lana zuzendu baitzuen Bavarian ezkontza bat zela eta.
Orain arte Casulanaren 66 madrigal kontserbatu dira.
Diskografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- The Toronto Consort: Full Well She Sang: Women’s Music from the Middle Ages and Renaissance. Compositions of Hildegard of Bingen, Barbara Strozzi, Francesca Caccini, Claudin de Sermisy, Maddalena Casulana, et al. Harmonia SRI 005, 2014.
- English eta Italian Renaissance Madrigals, 2 CD. Virgin Classics, 61671 ASIN B000031WJ8, 2000.
Erreferentziak eta irakurketa gehigarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Beatrice Pescerelli (1986): "Maddalena Casulana", in James R. Briscoe, ed., Historical Anthology of Music by Women. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. ISBN 0-253-21296-0
- "Maddalena Casulana" artikulua, Stanley Sadie, arg. (1980): The New Grove Dictionary of Music and Musicians, 20. bol. Londres: Macmillan Publishers Ltd. ISBN 1-56159-174-2
- LaMay, Thomasin. (2002). «Madalena Casulana: My body knows unheard of songs» Gender, sexuality, and Early Music: 41–72. ISBN 0-8153-3394-3..
- Pendle, Karin (2001). Women and music: a history (2ª edición). Indiana University Press. pp. 86-87. ISBN 9780253338198.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- «Maddalena Casulana» Werner Icking Music Archive-n
- Il secondo, madrigali-quattro vociko liburua, Vinegia, 1570
- «Madalena Casula, Madalena. (1567). «Amorosetto Fiore» Terzo libro del desiderio. Madrigali a quattro voci di Orlando Lasso et d'altri eccel. musici con un diálogo a otto (Venecia: Girolamo Scotto): 16.., Casula, Madalena (1567). Casula, Madalena. (1567). «Amorosetto Fiore» Terzo libro del desiderio. Madrigali a quattro voci di Orlando Lasso et d'altri eccel. musici con un diálogo a otto (Venecia: Girolamo Scotto): 16.. (Gallica). Lasso, Giovanni Flori, Jan Nasco, Annibale Padovano, Costanzo Porta, Stefano Rosetto, Gioseffo Zarlino, Annibale Zoilo
