Magon I.a Kartagokoa

Magon I.a Kartagokoa
errege	;
errege
Bizitza
Jaiotza	K.a. VI. mendea
Heriotza	ezezaguna ( urte)
Familia
Seme-alabak	ikusi Hasdrubal I.a Kartagokoa; Hanno (en) ;
Leinua	Magonidak
Jarduerak
Jarduerak	agintaria eta rab mahanat (en)
Gradua	jeneral

Magon I.a Kartagokoa, baita ere Magon^[1] izenarekin ezaguna ((hizkuntza punikoz: 𐤌𐤂‬𐤍‬, MGN)^[2], antzinako Kartagoko erregea izan zen K.a. 550etik baita Magonida dinastiaren sortzailea ere^[3]. Magon, jatorriz, jenerala zen^[4], eta honen agintaldian, Kartago Mediterraneo mendebaldeko feniziar kolonien artean nagusi bihurtu zen.

Gobernua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Magonaren agindupean, Kartago mendebaldeko Mediterraneoko feniziar potentzia nagusi gisa ezarri zen. Ekonomikoki Tiroren, Feniziako hiriburuaren menpe jarraitzen bazuen ere, gero eta independenteago izan zen. Magoren lorpen politikoetako bat etruriarrekin Greziaren aurkako aliantza izan zen. Aliantza horrek Erromak etruriar erregeak kanporatu zituen arte iraun zuen^[3]. Sizilian ere aktiboa zen, eta emakume sirakusar batekin ezkondu zen^[5]. K.a. 546. urtean, persiarren inbasiotik ihesi zihoazen fozearrak Alérian ezarri ziren Korsikan (greziarrak han kokatuta zeuden K.a. 562az geroztik), eta etruskoekin baita kartagotarrekin merkataritza eginten hasi ziren. K.a. 540 eta 535 bitartean, aliantza kartagotar-etruriarrak greziarrak Korsikatik kanporatu zituen, Alaliako guduaren ostean. Etruskoek Korsikaren kontrola hartu zuten, eta Kartago Sardinian kontzentratu zen, uhartean greziar presentziarik ezarriko ez zela ziurtatuz. Porrotak, betirako greziarren mendebaldeko hedapenarekin amaitu zuen.

Ondoren, heleniarra zen Massaliarekin gerra etorri zen. Nahiz eta Kartagok batailak galdu, Iberia feniziarra babestea eta Gibraltarko itsasartea Greziako itsasontzietarako ixtea lortu zuen^[6], massaliarrek Iberiar ekialdeko koloniak Nao lurmuturraren gainetik mantentzen zituzten bitartean^[7], ondorioz, penintsularen hegoaldea itxita geratu zen greziarrentzat. Kartagotarren Iberiako Gades kolonia feniziarra laguntzeak^[8] Tartessosen hondoratzea eragin zuen K.a. 530. urterako. Suntsitze horrek gatazka armatuen edo Greziako merkataritza etenaren ondorioz gertatu zen. Garai hartan, Kartagok Gades setiatu eta hartu zuen.

Persiarrek, ordurako, Zirene bereganatu zuten, eta, litekeena da kartagotarrek Persiaren aurkako gerra bat izan zezaketela, Afrikako espedizio baterako Kambises II.ari, K.a. 525ean, itsasontziak emateari uko egin ziotenean. Kartagok noizbehinkako zergak ordaindu ahal izan zizkion Errege Handiari. Ez da ezagutzen Kartagok K.a. 524an Kumasko guduan paperik izan zuen ala ez. Horren ondoren, etruskoen boterea, Italian txikitzen hasi zen.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ GAMMIE, John G.; PEERDUE, Leo G. (1990): The Sage in Israel and the Ancient Near East. EISENBRAUNS. 77 or. ISBN 9780931464461.
↑ HUSS (1985): 570 or.
↑ ^a ^b BECKERMAN, Sandra Mariët (2015)Carthage, Archived 2017-08-22 at the Wayback Machine. 2020.09.19an kontsultaturik.
↑ John Bagnell Bury; Stanley Arthur Cook; Frank E. Adcock; Martin Percival Charlesworth; John Boardman; N. G. L. Hammond; A. E. Astin; Iorwerth Eiddon Stephen Edwards; Michael Whitby; D. M. Lewis; Andrew Lintott; Cyril John Gadd; F. W. Walbank; J. A. Crook; Alan K. Bowman; Edward Champlin; Elizabeth Rawson; Averil Cameron; Andrew William Lintott; Peter Garnsey; Bryan Ward-Perkins (1928): The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press, 368 or. ISBN 9780521233484.
↑ GARNSEY, Peter; WHITTAKER, C. R. (1978): Imperialism in the Ancient World: The Cambridge University Research Seminar in Ancient History. Cambridge University Press. 77 or. ISBN 9780521033909.
↑ CASSON, Lionel (1981): The Ancient Mariners, 2. argitarapena, Princeton University Press. ISBN 0-691-01477-9. 74-75 or.
↑ BAKER, G. P. (1999): Hannibal. Cooper Square Press. ISBN 0-8154-1005-0. 11 or.
↑ Juniano Justino, XLIII, 5, 2-3

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

HUSS, Werner (1985): Geschichte der Karthager, Munich: C.H. Beck. (alemaneraz) 020.09.19an kontsultaturik.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Magonidak

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q716818

Aurrekoa	Kartagoko errege	Ondorengoa
Malko Kartagokoa	K.a. 550-530	Hasdrubal I.a Kartagokoa

[1] GAMMIE, John G.; PEERDUE, Leo G. (1990): The Sage in Israel and the Ancient Near East. EISENBRAUNS. 77 or. ISBN 9780931464461.

[2] HUSS (1985): 570 or.

[a-3] BECKERMAN, Sandra Mariët (2015)Carthage, Archived 2017-08-22 at the Wayback Machine. 2020.09.19an kontsultaturik.

[4] John Bagnell Bury; Stanley Arthur Cook; Frank E. Adcock; Martin Percival Charlesworth; John Boardman; N. G. L. Hammond; A. E. Astin; Iorwerth Eiddon Stephen Edwards; Michael Whitby; D. M. Lewis; Andrew Lintott; Cyril John Gadd; F. W. Walbank; J. A. Crook; Alan K. Bowman; Edward Champlin; Elizabeth Rawson; Averil Cameron; Andrew William Lintott; Peter Garnsey; Bryan Ward-Perkins (1928): The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press, 368 or. ISBN 9780521233484.

[5] GARNSEY, Peter; WHITTAKER, C. R. (1978): Imperialism in the Ancient World: The Cambridge University Research Seminar in Ancient History. Cambridge University Press. 77 or. ISBN 9780521033909.

[6] CASSON, Lionel (1981): The Ancient Mariners, 2. argitarapena, Princeton University Press. ISBN 0-691-01477-9. 74-75 or.

[7] BAKER, G. P. (1999): Hannibal. Cooper Square Press. ISBN 0-8154-1005-0. 11 or.

[8] Juniano Justino, XLIII, 5, 2-3

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]