Edukira joan

Markos Gimeno

Wikipedia, Entziklopedia askea
Markos Gimeno

Bizitza
JaiotzaErmua, 1974ko maiatzaren 5a
Herrialdea Bizkaia, Euskal Herria
HeriotzaEibar, 2018ko abenduaren 7a (44 urte)
Familia
AmaBegoña Vesga
Hezkuntza
Hizkuntzakeuskara
gaztelania
Jarduerak
Jarduerakidazlea, musikaria eta aktorea
KidetzaPuto Amoak Matematiketan
Julio Kageta
Discogs: 3129133 Edit the value on Wikidata

Markos Gimeno Vesga (Ermua, 1974ko maiatzaren 3a – Eibar, 2018ko abenduaren 7a) artista polifazetikoa eta hitz-joko egilea izan zen. Sormenerako gaitasun handiko gizona izan zen, bere ekoizpenak ukitu umoretsu eta ironikoz jantzi zituena. Ingurukoak alaitu, entretenitu eta pentsatzen jartzeko dohaina zeukan, baina bere bipolartasun gaixotasunaren ondorioz, depresio tarteak ere izaten zituen. 44 urterekin, bere buruaz beste egin zuen Eibarren.[1]

Musika

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Puto Amoak Matematiketan 2002an, Mutrikuko Gaztetxean.

Musikan, Ermuko talde desberdinetan jardun zuen batik bat. Baxujolea izan zen lehenengo The Pepes taldean, gero Julio Kageta[2] rock taldearen azken formazioan, Dantzut-en beranduago,[1] eta azkenik, PAM edo Puto Amoak Matematiketan taldean. Diskoetako batzutan abeslari izateaz gain, letragile eta karatulagile ere aritu zen. [3]

Hitzak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1998tik aurrera,[4] Gimenok hitz-jokoak, homonimiak, palindromoak[5] (autore erotua esaten zion bere buruari) eta asmakizun[6] linguistikoak jorratu zituen euskaraz[7], espainieraz edo hizkuntzak nahasiz. Arlo hori jorratzen duten nazioarteko foroetan euskaldun bakanetako bat zen.[8] [9] [10][11]

Berak sortutako Hitzokeiren bitartez sareratu zituen hitz-joko batzuen adibidea:

  • MARGARETH TA CHER: Erresuma Batuko trikitilari bikote kontserbadorea.
  • LEIAKIDE: Star Wars sagako beste pertsonaia guztiak.
  • ZALDI EMOA: My Chemical Romance gustatzen zaion euskal komikigilea.
  • XALBADOR DE BAHIA: brasildar bertsolari ospetsua.
  • INTXAURRA: haurrak puzten dituen fruitua (alergiengatik ziurrenik).

Antzezle

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Markos Gimeno gogoan 2019ko Goya sarietan

Juanma Rodriguezekin, “Hipo y Kondrias”[12] eta “Macho-maris”[13] bikote artistikoa osatu zuen, 2011tik aurrera.[14] Azkenaldian “SkizopozikS” errezitaldi hitzperimentala antzezten ari zen bakarka.[15]

Lanak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Autoekoiztutako liburuak:[16]

  • “131 AZA” (2014)[17]
  • “SkizopozikS” (2016)[18]

Sarean sortutakoak:

Bere obra ardatz hartuta:

  • 2023 urtean Joseba Sarrionandiak idazleak ermuarraren hitz jokoetan oinarritutako "Markos Gimenoren 101 Letrakartel" liburua argitaratu zuen, formatu handiko kartel eta aipu literario ezberdinez osatua.[21][22][23]

"Markos Gimenoren obrak hizkuntzaren normaltasun faltsutik ateratzen gaitu, hizkuntza bizileku eta sormen espazio bihurtuz: palindromo ustekabekoak, hitz asmatu barregarriak, anagramak, grafiti ederrak… (...) Markosen jenialtasuna erreibindikatu nahi dut 101 Letrakartel liburuarekin." Joseba Sarrionandia

Aitortzak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Palindromoekin ilustratutako kartelak Gernikako Euskal Herria Museoaren erakusketan ikusgai.

Bere heriotzaren albisteak Gimenoren inguruko lagun eta artisten bat-bateko erantzuna ekarri zuen. Besteak beste:

  • 2019an Espainiako Goya Sarietan aipamena egin zitzaion [24]
  • haren heriotzaren 404garren egunean Ermuan "404 días sin Markos Gimeno Vesga" izenburupeko omenaldi ekitaldia egin zen[25]
  • 2020an Gimenoren ordenagailuako material argitara gabea sailkatzen jardun ostean egindako audiobisuala[26]
  • 2023ko azarotik 2024ko martxora Gernikako Euskal Herria Museoan ikusgai egon zen "Markos Gimenoren Karteletrak" erakusketa, artistaren palindromoan inspiratuta hainbat irudigilek ilustratutako lan desberdinez osatua. [27][28] Erakusketa hau, besteak beste, Bergarako Olaso dorrean ere ikusgai egon zen 2024ko maiatzetik ekainera[29] eta Ermuan, jaioterrian, 2024ko irailean.[30][31]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b «Markos Gimeno artista ermuarra hil da» sustatu.eus (Noiz kontsultatua: 2018-12-10).
  2. ↑ «Ayuntamiento de Ermua - Biblioteca Municipal de Ermua - Colección Local» www.ermua.es (Noiz kontsultatua: 2020-12-07).
  3. ↑ «Puto Amoak Matematiketan» www.badok.eus (Noiz kontsultatua: 2018-12-10).
  4. ↑ «'Artea da, beraz literatura izan behar da?'» Argia (Noiz kontsultatua: 2018-12-10).
  5. ↑ Sarrionandia Uribelarrea, Joseba Sarrionandia Uribelarrea. (2020). Gauzak direna balira. Pamiela, 70, 247 or. ISBN 978-8491722083..
  6. ↑ Aranburu, Itziar; Garcia, Jon Ander. (2020). abere ba. Pamiela, 221 or. ISBN 9788491721673..
  7. ↑ (Ingelesez) Markos Gimeno eta bere palindromoak euskaljakintzan. (Noiz kontsultatua: 2020-12-07).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) Encuentro; Palíndromos. «Encuentro de Palindromistas» Eibarko Udala - Ayuntamiento de Eibar (Noiz kontsultatua: 2018-12-10).
  9. ↑ Cpi. (2018-12-08). «CLUB PALINDROMISTA INTERNACIONAL: MARKOS GIMENO IN MEMORIAM» CLUB PALINDROMISTA INTERNACIONAL (Noiz kontsultatua: 2018-12-10).
  10. ↑ Lladó, Jesús. (diumenge, 9 de desembre de 2018). «CATPALS: MARKOS GIMENO IN MEMORIAM» CATPALS (Noiz kontsultatua: 2018-12-10).
  11. ↑ «Markos Gimeno, palindromista: “Euskarazko palindromoak egitea ezinezkoa zela pentsatzen nuen”» etakitto.eus 2018-04-06 (Noiz kontsultatua: 2020-12-07).
  12. ↑ (Gaztelaniaz) «Hipo y Condrias» Markus y Juanmanolo 2011-09-09 (Noiz kontsultatua: 2020-12-07).
  13. ↑ (Gaztelaniaz) «Macho-maris» Markus y Juanmanolo 2013-01-07 (Noiz kontsultatua: 2020-12-07).
  14. ↑ (Gaztelaniaz) «Hipo y Condrias» Markus y Juanmanolo 2011-09-09 (Noiz kontsultatua: 2018-12-10).
  15. ↑ (Gaztelaniaz) r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f, r01e00000ff26d465bca470b813ace4356db5b18d. «'SkizopozikS' - Kulturklik» www.kulturklik.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2018-12-10).
  16. ↑ Ü! | zerorajasoa. (Noiz kontsultatua: 2020-12-07).
  17. ↑ www.naiz.eus (Noiz kontsultatua: 2018-12-10).
  18. ↑ (Gaztelaniaz) «Markos Gimeno Vesga: SkizopozikS» Libros Prohibidos 2017-01-24 (Noiz kontsultatua: 2018-12-10).
  19. ↑ «Hitzokei » Hasiera» hitzokei.tximinia.net (Noiz kontsultatua: 2018-12-10).
  20. ↑ «https://twitter.com/zerorajasoa» Twitter (Noiz kontsultatua: 2020-12-07).
  21. ↑ «Mila gau: Markos Gimenoren 101 letrakartel» www.pamiela.com (Noiz kontsultatua: 2023-11-26).
  22. ↑ Elkartea, Euskal Birusa. (2023-11-28). «Drogetenitturri, 327 zenbakia (2023ko azaroa) - Euskal Birusa» EUSKALBIRUSA.EUS (Noiz kontsultatua: 2023-12-07).
  23. ↑ «Barreak eta emozioak Markos Gimenoren inguruko liburuaren aurkezpenean - Ermua» drogetenitturri.eus (Noiz kontsultatua: 2024-09-13).
  24. ↑ «Los Premios Goya 2019 recuerdan entre sus miembros fallecidos al polifacético ermuarra Markos Gimeno Vesga» Mugalari Kultura 2019-02-04 (Noiz kontsultatua: 2020-12-08).
  25. ↑ «Una “pretextosición” recuerda los 404 días sin el artista ermuarra Markos Gimeno Vesga» Mugalari Kultura 2020-01-16 (Noiz kontsultatua: 2020-12-08).
  26. ↑ «Markos Gimeno, dokumental labur hunkigarria» sustatu.eus (Noiz kontsultatua: 2020-12-08).
  27. ↑ «Euskal Herria Museoa. “Markos Gimenoren Karteletrak“ - Bizkaia.eus» www.bizkaia.eus (Noiz kontsultatua: 2023-11-26).[Betiko hautsitako esteka]
  28. ↑ «Euskal Herria Museoak palindromoen unibertsoari lotutako jarduerak eskainiko ditu diziplina artistiko ezberdinen bitartez - Komunikazioa - Bizkaia.eus» www.bizkaia.eus (Noiz kontsultatua: 2024-09-13).
  29. ↑ «'Markos Gimenoren Karteletrak' ikusgai Olaso dorrean - Bergara» Goiena.eus (Noiz kontsultatua: 2024-06-08).
  30. ↑ «Gaur inauguratuko dute Markos Gimenoren Karteletrak erakusketa - Ermua» drogetenitturri.eus (Noiz kontsultatua: 2024-09-13).
  31. ↑ «Markos Gimenoren jenialtasunaren eta ekoizpenaren erakusle | Ayuntamiento de Ermua» www.ermua.eus (Noiz kontsultatua: 2024-09-13).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Markos_Gimeno&oldid=9909012"(e)tik eskuratuta