Mary Anderson

Mary Anderson
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Greene konderria, 1866ko otsailaren 14a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Heriotza	Monteagle (en) , 1953ko ekainaren 27a (87 urte)
Jarduerak
Jarduerak	asmatzailea, ekintzailea eta real estate developer (en)
Jasotako sariak	ikusi National Inventors Hall of Fame (2011) ;

Mary Anderson (Greene konderria, 1866ko otsailaren 19a - Monteagle, 1953ko ekainaren 27a)^[1] etxebizitza sustatzaile, mahastizain eta baserritar estatubatuarra izan zen, eta haizetako-garbigailuaren sortzailea^[2] ere. 1903ko azaroan Andersonek bere lehenengo patentea jaso egin zuen garbigailu automatiko bat leihoan jarrita kotxe barrutik kontrolatuta egonda, haizetako-garbigailua izendatua.

Lehenengo urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Greeneko konderrian jaio egin zen, Alabaman, berreraikitze garaian, 1866. urtean. Bere ahizpa eta ama alargunarekin joan ziren hirira bizitzera. 1893. urtean Fresnoko mendebaldera joan zen bizitzera.

Haizetako-garbigailuaren sorrera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nueva Yorkera bisita bat egitera joan zenean (neguan) 1902. urtean, tranbia hartu egin zuien eta bidaian zehar konturatu egin zen gidaria gelditu behar zuela bidaia bere kristala garbitzeko, hizotza, ura eta elurra baitzuen. Eta horrez gain leihoak pixka bat irekita utzi behar zituen zailtasunak zituelako kristala garbi mantentzeko. Egun batean lehen paseoaren ondoren gailuaren oinarrizko ekorketako diagrama bat bilatu zuen. Alabamara itzuli zenean diseinugile bat kontratatu zuen diseinatzeko eskuzko gailua haizetakoa garbi mantentzeko, eta lan-modelo bat produzitzeko konpainia lokala lortu zuen. 1903an 17 urteko patente bat eskatu zuen eta eman zitzaion beira-garbigailuagatik. Bere gailua palanka bat zen, ibilgailuaren barnean goma-orri bat zegoen non kanpoaldeko haizetakoa kontrolatzen zuen. Palankari eragin liezaioke malguki-besoa mugitu ahal zedila atzerantz eta haizetakoaren bidez aurrerantz eragiteko. Antzeko gailuak lehenago egin ziren, baina Andersonena eraginkorrena izan zen.

1904. urtean, konexioa asmatu zuen hari palanka baten bitartez barnetik eragin ahal izateko, horrela gaur egungokoak bezala funtzionatuko zuten, hau da, aurrera eta atzera egingo lukete garbitzaileek haizetakoa garbi uzten. Desberdina zuten gauza bakarra zen lehengo kotxeek haize-garbitzaile bat bakarrik zutela (eta beste bat goiko atalean, ezkerrean) eta gaurkoek bi dauzkate (biak behean).

1905ean Anderson saiatu zen bere asmaketaren eskubideak enpresa kanadar baten bidez saltzen, baina honek bere eskaerari uko egin zion esanez ez zutela produktu gogoan hartuko^[3]. Bere asmakizuna saltzeko borrokaren erdian Henry Ford agertu zen ,asmakizun honekiko kontaktua hartu zuena, dirudienez, Anderson-ekiko erlazioa izan gabe. Fidela bere patu berritzailerako, bere erabilgarritasuna, hasiera batean T Ford-etan haizetakoarekin probatu zuena, interpretatu zuen. Patentea 1920tan eta auto-fabrikazioaren negozioan iraungi ondoren esponentzialki hazi zen^[4]. Anderson-en beira-garbigailuaren diseinua ekipamendu estandarra bihurtu zen. 1922an, Cadillac lehen auto-fabrikatzaile bihurtu zen haizetako-garbigailua ekipamendu estandar bezala hartzen.

Azken urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Anderson Birminghamen bizi zen, eta Fairmont apartamentuak kudeatzen jarraitu zuen bere heriotza heldu arte, 87 urterekin. Bere heriotzaren unean, Highland Presbyterian Church-en hegoko kiderik| zaharrena zen. Bere Monteagle-ko uda etxean hil zen, Teneseen. Bere hileta burutu zuen Frank A. DoktoreaK, Hego Highland-en eta Elmwood hilerrian lurperatua izan zen.

Herriko kulturan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Anderson-en beira-garbigailuaren asmaketa 17. Denboraldian, 19. Pasartean, aipatzen da: "To Have Sums Girls Just Want"telesaiean. "Los Simpson" marrazki bizidunetan aipamen bat egiten da haren inguruan Homer (senarra), Marge (emaztea) eta Bart (semea) genero berdintasunaren inguruan eztabaidatzen ari ziren bitartean:

—Marge: "Ona, emakume batek beira-garbigailua asmatu zuen ere!"

-Homer: "Oso ondo doana sexu maskulinoko beste asmakizun batekin , autoa!"

Emakume hau eta bere asmakizunaere aipatzen da "Oso Interesgarria" deituriko aldizkari batean 10. denboraldian 16. pasartean "Just the Job"-en.^[5]