Mihrimah Sultan

Mihrimah Sultan
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Istanbul, 1522
Herrialdea	Otomandar Inperioa
Heriotza	Old Palace (en) , 1578ko urtarrilaren 25a (55/56 urte)
Hobiratze lekua	Tomb of Suleiman the Magnificent (en)
Familia
Aita	Suleiman I.a
Ama	Hürrem Sultan
Ezkontidea(k)	Rüstem Pasha (en)
Seme-alabak	ikusi Ayşe Hümaşah Sultan
Haurrideak	ikusi Şehzade Mehmed Selim II.a Şehzade Mustafa Şehzade Abdullah Şehzade Murad (en) Şehzade Bayezid Șehzade Cihangirs
Leinua	Osmanliar Dinastia
Jarduerak
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	sunismoa

Mihrimah Sultan (otomandar turkieraz: مهرماه سلطان; euskaraz: «Eguzkia eta ilargia»; Istanbul, Otomandar Inperioa, 1522 – Ibidem, 1578ko urtarrilaren 25a) printzesa izan zen. Otomandar Inperioaren historiako emakumerik aberatsenetakoa eta indartsuenetakoa izan zen. Suleiman I.a Handia sultan otomandarraren eta haren emazte Hürrem Sultanen alaba izan zen.

Bizitza

Mihrimah Sultan 1522 inguruan jaio zen, bere aita Suleiman I.a Rodaseko kanpainan zegoen bitartean. Bere ama Hürrem Sultan ohaideetako bat zen. Ziurrenik bere izena bere amonak, Ayşe Hafsa Sultanek, aukeratu zuen.

Teoria baten arabera, bere jaiotza urte hartako martxoaren 14an izan zen (data hauetan udaberria hasten zela suposatzen da), baina ia ezinezkoa da, bere neba Şehzade Mehmed 1521eko urriaren 31n jaio zen eta. Beraz, nahasmendu hori ez da onartzen, eta, litekeena da haren izena kointzidentzia bat baino ez izatea.

Mihrimah Sultan bere amak hezi zuen arte, musika, hizkuntza eta literaturan, eta aita Suleimanen alaba kutunena izan zen. Bere ama hil ostean haremeko zuzendari papera izatera heldu zen, bere aitaren aholkulari eta Otomandar Inperioaren erregeordetzaren funtsezko parte izanik.

Mihrimah Otomandar Inperio osoan zehar bidaiatu zuen aitarekin, honek lurrak ikuskatu eta berriak konkistatzen zituen bitartean. Persiar literaturan idatzita dago, Egipto iparraldean, Alexandriatik kanpo, Gizahko Batailan Batal izeneko hazitarako zaldi arabiar batean aitarekin izandako borrokara bidaiatu zuela berak.

Sasoi hartako enbaxadoreek kontatzen zutenez, 1539ko azaroaren 26an, 17 urte zituela, Mihrimah Rüstem Pasharekin ezkondu zen, bisir bat, pixkanaka gorantz egin zuena Gran Visir izan arte. Gizon horrekin bi seme-alaba izan zituen eta bera inperioaren estatu-eraginean azkar igo zen, horrela ere sasoiko emakumerik aberatsenetako bat bihurtuz.

Arteen zaindari gisa loratu zen Mihrimah, eta aitarekin bidaiatzen jarraitu zuen senarra hil zen arte.

Mihrimah-k aita animatu zuen Maltaren aurkako kanpaina martxan jartzeko, bere bizkar laurehun galeria eraikitzeko promesarekin; bere amak bezala Sigismundo II.a Poloniako erregeari gutunak idatzi zizkion; eta bere aita hil zenean berrogeita hamar mila urrezko txanpon utzi zizkion bere neba Selim II.ari, bere beharrak asetzeko boterea erakusten zutenak.

Ama hil ostean, Valide-i sa'ide (haremaren zuzendari) lanetan aritu zen bere aita Suleimanentzat, baina aita hil ostean, bere eraginak behera egin zuen eta bizimodu lasaia izan zuen. Mihrimah Sultanen fundazio ospetsuak Istanbuleko meskiten bi guneak dira, bere izena daramatenak, biak bere aitaren arkitekto buruak, Mimar Sinanek, diseinatuak. Mihrimah Meskita Edirneko Atean, Konstantinopla hiri zaharraren mendebaldean, Sinango diseinu irudimentsuenetako bat izan zen, laguntza-sistema berriak eta alboko espazioak erabiliz leihoetarako erabilgarri zegoen eremua handitzeko. Bigarren meskita Iskele meskita da, Üsküdarreko monumentu aipagarrienetakoa. Mito bat dago bi meskita hauen inguruan. Esaten da Mimar Sinan arkitekto eta ingeniaria Mihrimahrekin maitemindu zela eta palaziokoen onespenik gabe, Edirnekapicon meskitarik txikiena eraiki ziola bere maiteari. Kondairak jarraitzen du esaten martxoaren 19an (eguna eta gaua berdinak direnean) eguzkia sartzen den momentuan, bi meskiten ikuspegi argia baduzu, konturatuko zarela eguzkia Edirnekapideko meskitako minarete bakarraren atzean sartzen den heinean, Üsküdar-eko meskitako bi minareteen artean ilargia ateratzen dela.

Aita hil ostean, Mihrimah jauregi zaharrera erretiratu zen, eta bizimodu lasaia izan zuen, jauregiko azpijokoetatik urrun. Hala ere, Selim II.a neba gazteenaren aholkulari lanetan jardun zuen.

Bere neba Selim hil ostean, erabateko lasaitasunari eta karitatezko lanei ekin zien hil arte. Mihrimah bere neba-ahizpa guztien gainetik bizi izan zen, hil zen azken haurridea izan zen.

Ondorengotza

• Ayşe Hümaşah Hanim Sultan (1541 — 1594), lehen aldiz ezkondu zen Semiz Ahmed Paularekin, Otomandar Inperioaren Bisir Handia bilakatuko zenarekin (1579 – 1580). Bigarren aldiz ezkondu zen Feridun Ahmed Paşarekin, eta hirugarren ezkontza Mahdüendi berta teologo famatuarekin. Seme-alabak izan zituen;

• Sultanzade Osman Bey (1546 — 1576), Lepantoko guduan parte hartu zuen. Gaixotasun baten ondorioz hil zen, oso gazterik. Ondorengoak izan zituen.

1554an, Mihrimahk bat-bateko abortua jasan zuen, eta ia hil egin zen.

Izena

Mihrimah Sultan izena Mihrumah, Mihr-î-Mâh, Mihrî-a-Mâh edo Mehr-î-Mâh ere idazten da. Mehr-î-Mâh-ek "Sol (lit. errukia, maitasuna, afektua) eta Ilargia". Mendebaldeko batzuen artean, Mariam izenez ere ezaguna zen. Cristofano dell'Altissimoren erretratuari Mariam Solimani izena jarri diote.

Beste printzesa otomandar inperial batzuk, "Mihrimah" ere deituak eta ahaide hurbilak zituenak, honako hauek izan ziren:

Mihrimah Sultan (1547 — 1601), Şehzade Bayezid Suleiman Handiaren eta Haseki Hürrem Sultanen alaba, eta Mihrimah Sultanaren iloba izan zen.

Mihrimah Sultan (1579 — 1625etik aurrera), Murad III.aren (Selim II.aren eta Nurbanu Sultanen semea) zuen aita eta Mihrimah Sultan izeko.

Gai politikoak

Egun batean, Mihrimah Otomandar Inperioan zehar bidaiatu zuen bere aitarekin, lurrak ikuskatzen eta arlo berriak konkistatzen zituen bitartean. Nazioarteko politikan, Haseki Hürrem Sultanek gutunak bidali zizkion Sigismundo IIa Poloniako erregeari eta Lituaniako Duke Handiari, eta bere gutunen edukia Mihrimahk idatzitako gutunetan ere islatu zen, eta mezulari berak bidaliak, sultanaren eta bere senar Rüstem Paula bisir handiaren gutunak ere zeramatzala. Beraz, oso litekeena da Hürrem eta Mihrimah oso ezagunak izatea, baita ukrainar arrunten artean ere.

Ezagunenetako bat, eta baita Mihrimah-ren inguruko kontu polemikoena ere, bere neba erdia zen Şehzade Mustafarekin zuen lehiari buruzkoa izan zen, nahiz eta bere ama eta bere senarraren historia baino ezezagunagoa. Mihrimah-k, bere ama Hürrem Haseki eta bere senar Rüstem-ekin, Otomandar Bisir Handia zena, aliantza indartsu bat egin zuen eta dibanean eta jauregiaren barneko zirkuluan nagusi zen boterea bihurtu zen. Zoritxarrez, Mustafarentzat, baldintza hori oztopo handia izan zen tronua lortzeko, nahiz eta jenizaroen (oinezko soldaduak) laguntza izan.

Hürrem edo Mihrimahren parte-hartze zuzenaren frogarik ez dagoen arren, iturri otomandarrek eta atzerriko kontuek adierazten dute zabal uste zela hirurek lan egin zutela, lehenik Mustafa kanporatzeko, Hürremen seme eta Mihrimah neba gazteenaren, Bayeziden, tronua segurtatzeko. 1553an, safavidem Inperioaren aurkako kanpainan, bere aitak bidalitakoek Mustafa exekutatu zutenean amaitu zen lehia, sultanaren matxinada baten beldurrarengatik. Gertakari horiek lehen eskuko iturrietan oinarrituta ez bazeuden ere, Mustafarekiko beldur hori ez zen irrazionala. Mustafa tronura igo izan balitz, Mihrimah-ren neba guztiak (Selim, Bayezid eta Cihangir) Otomandar dinastiaren ohitura fratrizidaren arabera exekutatuak izan zitezkeen, zeinak sultan berriaren anaia guztiak exekutatuak izatea eskatzen zuen, printze inperialen arteko borrokak ekiditeko.

Mihrimah Suleimanen kontseilari ere bihurtu zen, bere konfidente eta senide hurbilena, bereziki Suleimanen beste senide eta kideak banan-banan hil edo erbesteratuak izan ostean, hala nola Mustafa (1553ko urrian exekutatua), Mahidevran Gülbahar (jauregian bere estatusa galdu zuen Mustafa hil ostean, Bursan erbesteratua), Cihangir (1553ko azaroan hila), Hürrem Sultan (1558ko apirilean hila), Rüstem (1561eko irailean hila).Hürrem hil ondoren, Mihrimah-k bere amaren lekua hartu zuen bere aitaren aholkulari lanetan, haremeko edo [Valide-i sa'ide] zuzendari postua hartzeaz gain, Maltako konkistari ekiteko eskatuz eta hiriburutik kanpo zegoenean berri eta gutunak bidaliz. Sultan Suleimam hil ondoren, bere neba Sultan Selim II.aren erregealdian Estatuko gaietan aholkulari izaten jarraitu zuen Sokollu Mehmed Pasha Bisir Handiarekin batera eta Sultanerrian gai politiko gehienak kontrolatu zituzten. Bere nebaren erregealdian bere soldata eguneko 2000 aspers-ekoa zen.

Botere ekonomikoa

Bere adimen politiko handiaz gain, Mihrimahk baliabide ekonomiko handiak ere bazituen eta sarritan proiektu arkitektoniko handiak finantzatu zituen. Bere kontura 400 galera eraikiko zituela agindu zuen, Maltaren aurkako kanpainan Suleiman animatzeko. Bere neba Selim II.a izenez tronura igo zenean, urrezko 50.000 aspers inguru mailegatu zizkion bere berehalako beharrak asetzeko.

Mihrimahk proiektu arkitektoniko garrantzitsu batzuk babestu zituen. Bere fundaziorik ezagunenak Istanbuleko meskiten bi guneak dira, bere izena daramatenak, biak bere aitaren arkitekto nagusiak, Mimar Sinanek, diseinatuak. Mihrimah Sultanen meskita (turkiarrez: Mihrimah Sultan Camii), Iskeleko meskita bezala ere ezaguna dena (turkiarrez: Iskele Camii), Üsküdarreko mugarri garrantzitsuenetariko bat da eta 1546 eta 1548 bitartean eraiki zen. Bigarren meskita Sultan Mihrimah-ren meskita bezala ere izendatzen da Edirneko Atean, Konstantinopla hiri zaharraren mendebaldeko horman, Sinanen diseinu irudimentsuenetako bat izan zen, leihoetarako erabilgarri dagoen eremua handitzeko sostengu sistema berriak eta alboko espazioak erabiliz. 1562tik 1565era eraiki zuten.

1575ean, bere iloba Murad III.a sultanaren erregealdian, 600 aspers jasotzen zituen egunero. Frantsesek uko egin ziotenean Henrike III.aren koinatuak itsasoan harrapatu eta Katalina Medicikoa erreginaren gorteko kide bihurtutako bi emakume turkiarrei itzultzeari, Mihrimahk eta bere ilobetako batek, Esmehan Sultanek, esku hartu zuten haren alde.

1576ko urrian, Saliha Hanim Sultan biloba Cığalazade Yusuf Sinan Pasharekin ezkondu zenean, Mihrimah-k dote handi bat eman zion, urrea eta arropa baliotsua barne.

Gortean zituen aurkarien kontra ere sostengatu zuen.

Azken urteak eta heriotza

Mihrimah Konstantinoplan hil zen 1578ko urtarrilaren 25ean, bere iloba Murad III.aren erregealdian. Süleymaniye Meskitako konplexuan lurperatu zuten bere familiarekin batera.

Aintzatespenak

• Muhteşem Yüzyínl telesailean aktore hauexek intrepretatu zuten bere rola: Pelin Karahan aktoreak heldutan , Melis Mutluç nerabetan eta Ayda Acar umetan.

Kanpo estekak

• Photos of Mihrimah Sultan Mosque in Edirnekapi
• Photos of Iskele Mosque (aka Mihrimah) in Uskudar
• Mihrimah Sultan Mosque in Edirnekapi

Aurrekoa: Hürrem Sultan

Valide-i sa'ide 1566-1574

Hurrengoa: Nurbanu Sultan

• Datuak: Q80764
• Multimedia: Mihrimah Sultan / Q80764