Montevideo
| Montevideo San Felipe y Santiago de Montevideo | ||
|---|---|---|
| hiriburua | ||
 Independentziaren plaza, Solís antzokia, Montevideoko World Trade Center eta Montevideoko hondartza.  Irudi gehiago | ||
| ||
| Administrazioa | ||
| Herrialdea |  Uruguai | |
| Departamendua | Montevideo | |
| Izen ofiziala | Montevideo | |
| Jatorrizko izena | San Felipe y Santiago de Montevideo | |
| Posta kodea | 11000–12000 | |
| Geografia | ||
| Koordenatuak | 34°52′00″S 56°10′00″W / 34.8667°S 56.1667°W | |
 | ||
| Azalera | 525,54 km² | |
| Altuera | 43 | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 1.319.108 (2011) 49.556 (2004) | |
| Metropolia | 1,668,335 | |
| Dentsitatea | 1.807 bizt/km² | |
| Informazio gehigarria | ||
| Sorrera | 1726 (Bruno Mauricio de Zabala) | |
| Telefono aurrizkia | 2 | |
| Ordu eremua | America/Montevideo (en)  | |
| Hiri senidetuak | Tandil (en) , Cádiz, Esmeraldas (en) , São Paulo, San Petersburgo, Buenos Aires, Mexiko Hiria, Madril, Curitiba, Santo Domingo, La Plata, Aaiun, Marsico Nuovo, Győr, Santa Fe, Rosario, Caracas, La Paz, Ulsan, Montevideo (Minnesota), Bartzelona, Brasilia eta Lisboa | |
| Matrikula | S | |
| Hizkuntza ofiziala | gaztelania | |
| montevideo.gub.uy | ||
Montevideo[1] Uruguaiko hiriburua eta hiririk handiena da.
1.325.968 biztanle zituen 2004an, 1.668.335 metropoli-barrutia kontuan hartuta (Ciudad de la Costa, Toledo, Progreso eta Juanicó udalerriak barne hartuta, besteak beste), herrialde osoko biztanleen erdia, gutxi gorabehera. Administratiboki Montevideo departamentua osatzen du.
Herrialdeko hegoaldean dago, Plata ibaiaren itsasoratze gunean, itsas mailatik 43 metroko altueran.
Uruguaiko administrazio, merkataritza eta industriagune nagusia da. Itsasportu bikaina da. Hondartza eta eraikuntza ederrak ditu: unibertsitatea, lege-jauregia eta katedrala (1790) aipagarrienak dira. Garrantzi handiko turismogunea da.[2]
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1726ko abenduaren 24an, Bruno Mauricio de Zabala durangarrak hiria sortu eta "San Felipe y Santiago de Montevideo" izena eman zion. 1828az geroztik Uruguaiko hiriburua da.[3] Aurretik, 1680tik portugaldarrek hainbat eraikin militar eraikita zeuzkaten.
XIX. mendearen hasieran aldaketak gertatu ziren: 1807 britaniarrek hartu zuten, baina urte berean Buenos Airesetik iritsitako soldaduek kanporatu zituzten. 1814an independentziaren aldekoek eragotzi zituzten espainiarrak, 1816an Portugalek inbaditu zuen berriz ere, baina 1825ean independentistak gailendu ziren berriz ere. 1828an estatuko hiriburu izendatu zuten.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bilakaera demografikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Montevideoko biztanleria |
|---|
 |
Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Klima subtropikal hezea du. Negua (ekainetik irailera) gozoa izaten da eta uda (abendutik martxora) beroa eta hezea. Ekaitz anitz egon ohi dira baina zikloirik ez. Elurra erabat ezohikoa da.
 Datu klimatikoak (Montevideo) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 28.4 | 27.5 | 25.5 | 22.0 | 18.6 | 15.1 | 15.0 | 16.2 | 18.0 | 20.5 | 23.7 | 26.5 | 21.4 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 23.2 | 22.7 | 20.9 | 17.5 | 14.4 | 11.4 | 11.1 | 12.0 | 13.6 | 16.0 | 19.0 | 21.4 | 16.9 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 18.0 | 17.9 | 16.2 | 12.9 | 10.2 | 7.7 | 7.2 | 7.8 | 9.1 | 11.5 | 14.2 | 16.3 | 12.4 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 86.8 | 101.5 | 104.6 | 85.5 | 89.0 | 83.1 | 86.4 | 88.2 | 93.9 | 108.5 | 89.3 | 84.4 | 1101.2 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 8 | 8 | 8 | 8 | 9 | 9 | 10 | 8 | 8 | 10 | 9 | 8 | 103 |
| Eguzki orduak | 294.5 | 231.7 | 223.2 | 180.0 | 164.3 | 129.0 | 139.5 | 164.3 | 183.0 | 238.7 | 249.0 | 285.2 | 2482.4 |
| Iturria (1): World Meteorological Organization.[4] | |||||||||||||
| Iturria (2): Hong Kong Observatory.[5] | |||||||||||||
Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Uruguaiko hiriburua izanik Montevideo herrialdeko gune politikoa eta ekonomikoa da. Iparraldean dagoen kaia Hego Amerikako garrantzitsuenetako bat da eta eragin handia du hiriaren ekonomian.
1960an Montevideoko hitzarmena sinatu zen hirian Latinoamerikako merkataritza indartzeko.
Iruditegia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
-
Independentziaren plaza.
-
Solís antzokia.
-
Aireko ikuspegia.
-
Fuerte Artigasko ikuspegia.
Montevideoar ezagunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Jose Enrique Rodo (1871-1917), idazlea.
- Juan Carlos Onetti (1909-1994), idazlea.
- Idea Vilariño (1920-2009), idazlea.
- Eduardo Galeano (1940-2015), idazlea.
- Enzo Francescoli (1961), futbolaria.
- Marcelo Sosa (1978), futbolaria.
Herri eta hiri senidetuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Montevideo ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:
|
|
|
Montevideo Iberoamerikako Hiriburu Hirien Batasunaren (gaztelaniaz: Unión de Ciudades Capitales Iberoamericanas - UCCI) (portugesez: União de Cidades Capitais Ibero-americanas) partaide da, 1982ko urriaren 12tik, jarraian agertzen diren hiriekin senidetarsun erlazioak hasiz: [6]
|
![20x20px[Betiko hautsitako esteka]](/wiki/Fitxategi:Flag_of_Paraguay.svg)
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
- ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
- ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
- ↑ Climate Information for Montevideo. Retrieved 31 March 2012.
- ↑ Climatological Information for Montevideo, Uruguay. Retrieved 31 March 2012.
- ↑ (Gaztelaniaz) Unión de Ciudades Capitales Iberoamericanas. (Noiz kontsultatua: 2018-07-26).
- ↑ (Gaztelaniaz) Portal web del Ayuntamiento de Madrid. (Noiz kontsultatua: 2018-07-19).
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- (Gaztelaniaz)Hiriko webgune ofiziala
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q1335
Multimedia: Montevideo
 |
Artikulu hau Uruguaiko geografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |