Myers-Briggs motako adierazle

Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Myers-Briggs Motako Adierazlea» orritik birbideratua)
Myers–Briggs pertsona-mota bakoitzaren deskribapenak dituen grafikoa eta teoriaren lau dikotomia nagusiak

Nortasun-tipologian, Myers-Briggs Motako Adierazlea (MBTI) autotxosten introspektiboko galdera-sorta bat da, zeinak lehentasun psikologiko desberdinak adierazten dituen pertsonetan, mundua hauteman eta erabakiak hartzerako orduan.[1][2][3] Testak lau kategoria bereizten ditu eta kategoria horietatik abiatuta pertsonalitate mota desberdinak egokitzen ditu. Lau kategoria horiek hurrengoak dira: barnerakoitasuna (intraversion) edo estrabertsioa (extraversion), zentzumenak (sensing) edo intuizioa (intuition), pentsatzea (thinking) edo sentitzea (feeling), epaitzea (judging) edo hautematea (perceiving). Kategoria bakoitzeko letra bat hartzen da eta lau letrako emaitza ateratzen da (sigla modukoa), pertsonalitate mota adierazten duena, hala nola, “INFJ” edo “ENFP”.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

MBTIren jatorrizko bertsioa Katherine Cook Briggs eta bere alaba, Isabel Briggs Myers,[4] estatubatuarrek sortu zuten. Katherine Briggsek nortasunari buruzko ikerketa 1917an hasi zuen. Bere suhia ezagutzean, bere izaeraren eta familiako beste kide batzuen nortasunaren artean desberdintasun nabariak hauteman zituen. Briggsek biografiak irakurtzeko proiektu bati ekin zion, eta, ondoren, tipologia bat garatu zuen. Horretarako lau gai proposatu zituen: pentsakorrak, espontaneoak, exekutiboak eta sozialak.

Carl Jung idazlearen Psychological Types liburuaren ingelesezko itzulpena 1923an argitaratu ondoren (lehen alemanez 1921ean argitaratua), Briggsek Jungen teoria antzekoa zela ezagutu zuen, baina askoz haratago joan zen, berea.

Formatua eta administrazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1987an, kalifikazio sistema aurreratua garatu zen MBTI-rako (Myers-Briggs Type Indicator). Honetarako “type differentiation indicator”[5] garatu zen. Hau kalifikazio sistema da MBTI luzeagorako, 290 gai eransten dituena. 20 azpieskala ditu ( 5 azpieskala, lehentasuneko 4 eskala dikotomiko bakoitzeko), gehi 7 azpieskala “erosotasun-deserosotasun” faktore berrirako (faltan zegoen neurosiaren faktoreari dagokiona). Faktore horren eskalek adierazten dute erosotasun eta konfiantza, deserosotasuna eta antsietate sentsazio orokorraren aurrean. Gainera, lau dimentsio motetako batean sartzen dira:

  • Zuhurra / Baikorra (T/F)
  • Desafiatzailea / Onarkorra (T/F)
  • Arduragabea / Kezkatia (T/F)
  • Erabakitzailea / Zalantzatia (T/F)
  • Ausarta / Inhibitua (T/F)
  • Liderra / Jarraitzailea (T/F)
  • Proaktiboa / Adigabea (T/F)

Kontzeptuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

MBTI Carl Jung[6] psikiatra suitzarrak proposatutako teoria kontzeptualean oinarritzen da. Psikiatra suitzarrak espekulatu zuen pertsonek mundua esperimentatzen dutela lau funtzio psikologiko nagusi erabiliz: sentsazioa, intuizioa, sentimendua eta pentsamendua, eta lau funtzio horietako bat nagusi dela pertsona batentzat. Lau kategoriak hauek dira: introbertsioa/estrabertsioa, sentitzea/intuizioa, pentsatzea/sentitzea, epaitzea/hautematea. Esaten denez, pertsona bakoitzak kategoria bakoitzaren kalitate hobetsia du, eta 16 mota bakar sortzen ditu.

MBTI populazio arruntetarako eraiki zen, eta naturalki gertatzen diren desberdintasunen balioa azpimarratzen du. "MBTIren azpian dagoen ustea da denok ditugula lehentasun espezifikoak gure esperientziak interpretatzeko moduan, eta lehentasun horiek dira gure interesen, beharren, balioen eta motibazioaren oinarria".

MBTI eskuliburuak ezartzen duenez, adierazlea "teoria bat ezartzeko diseinatuta dago; beraz, teoria MBTI ulertzeko ulertu behar da". MBTIrentzat funtsezkoa da Carl Jungek jatorrian garatutako mota psikologikoaren teoria. Jungek funtzio kognitiboen bi pare dikotomiko egotea proposatu zuen:

Funtzio "arrazionalak" (epaitzea): pentsatzea eta sentitzea.

Funtzio "irrazionalak" (hautematea): sentsazioa eta intuizioa.

Jung-ekin ezberdintasunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jungen mota psikologikoen teoria ez zen ikerketa zientifiko kontrolatuetan oinarritzen, behaketa klinikoan, introspekzioan eta anekdotan baizik, metodo horiek ez baitziren eztabaidaezinak psikologia zientifikoaren eremu modernoan.[7] Jungen tipologiaren teoriek lau funtzio kognitiboko sekuentzia bat proposatzen zuten (pentsamendua, sentimendua, sentsazioa eta intuizioa), bakoitza bi orientazio polarreko batekin (estrabertsioa edo introbertsioa), zortzi funtzio nagusi emanez. Zortzi funtzio hipotetiko horietan oinarritzen da MBTI, nahiz eta Jungen ereduaren adierazpenean desberdintasun batzuk izan. Jungen ereduak ebidentzia enpirikoa eskaintzen du lehen hiru dikotomietarako, baina ez dago argi Briggek J-P lehentasunaren ebidentziarik zuten.

Jungek esan zuen kontrapisu-funtzioek izaera arraroa dutela. INTP mota adibide gisa erabiliz, Jungen araberako orientazioa honako hau izango litzateke:

  • Pentsamendu nagusi barnerakoia
  • Intuizio estrabertido laguntzailea
  • Hirugarren sektoreko detekzio barnerakoia
  • Beheko sentimendu harrigarria

Mota dinamikak eta garapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jungen eredu tipologikoaren arabera, mota psikologikoa ezkerreko edo eskuineko eskuaren antzekoa da: pertsonak hautemateko eta erabakitzeko modu kuttun batzuekin jaiotzen dira, edo garatzen dituzte. MBTIk desberdintasun psikologiko horietako batzuk kontrako lau paretan edo "dikotomietan" sailkatzen ditu, eta emaitza 16 mota psikologiko posiblekoa da. Mota horietako bat ere ez da "hobea" edo "okerragoa"; hala ere, Briggsek eta Myersek teorizatu zuten pertsonek "nahiago" dutela tipoen arteko desberdintasunen konbinazio orokor bat.[8] Ezkerreko eskuarekin idaztea eskuin batentzat zaila den bezala, pertsonek bere lehentasun psikologiko kontrajarriak erabiltzea zaila ikusi ohi dute, nahiz eta praktikarekin eta garapenarekin trebeagoak (eta, beraz, portaeraz malguagoak) izan daitezkeen.

16 tipoak lau hizkiko laburdura baten bidez aipatzen dira normalean, lau motako lehentasunetako bakoitzaren hasierako letrak (intuizioaren kasuan izan ezik, "N" laburdura erabiltzen baitu barnerakoitik bereizteko). Adibidez:

  • ESTJ: estrabertsioa (E), detekzioa (S), pentsamendua (T), judizioa (J)
  • INFP: barnerakoia (I), intuizioa (N), sentimendua (F), pertzepzioa (P)

Laburdura horiek 16 motei aplikatzen zaizkie.

Lau dikotomiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lau dikotomia pareak ondorengo taulan azaltzen dira.

Carl Jung

Subjektiboa Objektiboa
Pertzepzioa Intuizioa/Zentzumena Barnerakoia/Kanporakoia 1
Epaiketa Sentitzea/Pentsatzea Barnerakoia/Kanporakoia 2

Dikotomian erabilitako kontzeptuek esanahi tekniko espezifikoak dituzte MBTIaren barruan, haien eguneroko erabileratik bereizten dituztenak. Esaterako, “epaiketa” nahiago duen jendea ez da zertan epaikorragoa eta pertzepzio txikiagokoa izan behar. MBTIak baten edo bestearen arteko lehentasuna adierazten du, ez ditu gaitasunak neurtzen.[9] “Kanporakoiaren” aldagaian puntuazio altua duen norbait ezin da oso kanporakoi bezala deskribatu, lehentasun argi bat bakarrik adierazten da, ez lehentasun horren maila.

Dikotomia bakoitzean ateratako puntuak, pertsonatik pertsonara asko aldatu daitezke, baita sailkapen mota berekoen artean. Hala ere, Isabel Myersi lehentasunaren norabidea (Barnerakoitasuna vs Kanporakoitasuna, adibidez), lehentasunaren maila (oso argia vs txikia, adibidez) baina garrantzitsuagoa iruditzen zitzaion. Pertsona baten psikologia motaren adierazpena, lau lehentasun indibidualen batura baina gehiago da. Lehentasunek haien artean elkarreragiten dute, dinamika mota eta garapen motaren bitartez.

Jarrerak: estrabertsioa/introbertsioa (extravesion/intraversion)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Estrabertsioa eta introbertsioaren preferentziari normalean “jarrera” deitzen diogu. Briggs eta Myers-ek ikusi zuten funtzio kognitibo bakoitzak portaeraren, ekintzen, pertsonen eta gauzen kanpoko munduan (“kanporakoi jarrera”) edo ideien eta hausnarketen barneko munduan (“barnerakoi jarrera”) eragin dezaketela.[10] MBTI-ak preferentzien arabera ordezn zehatz batean sailkatzen ditu.

Funtzioak: zentzumenak/intuizioa (sensing/intuition) eta pentsatsea/sentitzea (thinking/feeling)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jungek bi funtzio psikologiko bikote identifikatu zituen:

  • Bi pertzepzio-funtzio: sentsazioa (oro har, MBTI idazkietan detekzioa deitzen zaio) eta intuizioa.
  • Judizioko bi funtzio: pentsatzea eta sentitzea.

Detekzioa eta intuizioa informazioa biltzeko funtzioak dira (pertzepzioa). Informazio berria nola ulertzen eta interpretatzen den deskribatzen dute. Detekzioa nahiago duten pertsonek joera handiagoa dute oraingo informazio ukigarri eta zehatzaz fidatzeko: hau da, bost zentzumenek uler dezaketen informazioaz. Bihozkadak "ezerezetik" sortzen direla diruditen horietaz mesfidatzeko joera dute.[8] Nahiago dute xehetasunak eta gertaerak bilatu. Haientzat, esanahia datuetan dago. Bestalde, intuizioa nahiago dutenek zentzumenekiko mendekotasun gutxien duen informazioan konfiantza izateko joera dute, beste informazio batekin lotu daitekeena (testuinguru edo eredu zabalago bat bilatzean gogoratua edo aurkitua). Interes handiagoa izan dezakete etorkizuneko aukeretan. Haien ustez, esanahia azpiko teorian eta datuetan agertzen diren printzipioetan dago.

Pentsatzea eta sentitzea dira erabakiak hartzeko (epaitzeko) funtzioak. Pentsamendu- eta sentimendu-funtzioak erabaki arrazionalak hartzeko erabiltzen dira, informazioa biltzeko funtzioetatik (detekzioa edo intuizioa) jasotako datuetan oinarrituta. Pentsamendua nahiago dutenek gauzak urrunagotik erabakitzeko joera dute, erabakia arrazoizkoa, logikoa, kausala, sendoa eta arau multzo jakin batekin bat datorrenaren arabera neurtuz. Sentitzea nahiago dutenek erabakiak hartzeko joera dute, egoerarekin elkartuz edo enpatizatuz, 'Barrutik' begiratuz eta egoera aztertuz, balantzean harmonia, adostasun eta doikuntza handiena lortzeko, tartean dauden pertsonen beharrak kontuan hartuta. Pentsalariek, oro har, arazoak izaten dituzte funsgabeak edo ilogikoak diren pertsonekin elkarrekintzan aritzeko, eta besteei oso zuzeneko atzeraelikadura emateko joera izaten dute. Egiagatik kezkatzen dira eta garrantzitsuena bezala ikusten dute.

Bizimodu lehentasunak: epaitzea/hautematzea (judging/perceiving)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Myersek eta Briggsek beste dimentsio bat gehitu zioten Jungen eredu tipologikoari; izan ere, identifikatu zuten pertsonek epaitu (pentsatu edo sentitu) edo pertzepzio-funtzioa (sentsazioa edo intuizioa) erabiltzeko lehentasuna dutela kanpoko munduarekin erlazionatzen direnean (estrabertsioa).

Myersek eta Briggsek esan zuten epaitzeko lehentasuna duten tipoek munduari epaitzeko (pentsatzeko edo sentitzeko) funtzio gustukoena erakusten diotela. Beraz, TJ motak munduan agertzen dira logiko gisa eta FJ motak enpatiko gisa. Myersen arabera, epaileei "arazoak konponduta izatea" gustatzen zaie. Pertzepzioa nahiago dutenek munduari erakusten diote pertzepzio gogokoenaren funtzioa (pertzepzioa edo intuizioa). Beraz, SP motek munduari konkretu gisa agertzeko joera dute, eta NP motek abstraktu gisa. Myersen arabera, pertzepzio-tipoek nahiago dute "erabakiak irekita mantendu". Estrobertituen kasuan, J edo P hizkiek funtzio nagusia adierazten dute; barnerakoien kasuan, J edo P hizkiek funtzio osagarria adierazten dute. Barnerakoiek beren funtzio nagusia kanpoan erakusteko joera dute, "beren barne-munduetarako garrantzitsuak" diren gaietan bakarrik. Adibidez, ENTJ mota berezia denez, J letrak adierazten du funtzio nagusia gustukoen den judizio-funtzioa dela (pentsamendu estrabertidoa). ENTJ motak pertzepzio osagarriaren funtzioa barneratzea (intuizio barnerakoia). Hirugarren sektoreko funtzioa sentsazioa da, eta beheko funtzioa sentsazio barnerakoia. Hala ere, INTJ mota barnerakoia denez, J letrak funtzio osagarria gustukoen den judizio-funtzioa dela adierazten du (pentsamendu estrabertidoa). INTJ tipoak pertzepzio nagusiaren funtzioa barneratzea (intuizio barnerakoia). Hirugarren sektoreko funtzioa sentsazioa da eta beheko funtzioa detekzio estrabertiboa.[11]

Kritikak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

MBTI-k tresna psikometrikoa gisa duen balioari (balio estatistikoa eta proba-balioa) kritika asko egin zaizkio.

Zenbatetsi da MBTIri buruz argitaratutao materialaren herena eta erdia artean, soilik sortu egin dela Center for the Application of Psychological Type hitzaldi berezietartako (MBTI-ko prestakuntza ematen dute, eta MBTI-ren salmentek finantziatzen dituzte). Edo Journal of Psychological Type (Myers-Briggs-en defendatzaileek editatu eta babesten dute). Kontaketa kritikorik eza islatzen duela argudiatu da. MBTI-ren aldeko azterlan asko metodologikoki ahulak edo ez zientifikoak dira.[12] Gardner-ek eta Martinkok 1996an egindako berrikuspen batek honako hau ondorioztatu zuen: “Argi dago tipoaren lehentasunen eta kudeaketaren eraginkortasunaren arteko lotura sinplistak detektatzeko ahaleginak etsigarriak izan direla. Hain zuzen ere, ikerketaren kalitate mistoa eta funtsik gabeko aurkikuntzak direla eta, ezin da erlazio horiei buruzko behin betiko ondoriorik atera".

Robert Hogan psikometria adituak, honela idatzi zuen: “Pertsonalitate psikologo gehienek uste dute MBTI, Txinatar zoriaren gaileta baino apur bat garatuago dagoen sistema dela”.[13]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) Myers, Isabel Briggs; Peter B. Myers. ((1995) [1980]). Gifts differing : understanding personality type. (First edition. argitaraldia) Mountain View, CA: Davies-Black Publishing ISBN 0-89106-074-X. PMC 32051485. (Noiz kontsultatua: 2021-10-25).
  2. ↑ (Ingelesez) The Myers-Briggs Foundation. Wayback Machine (Noiz kontsultatua: 2021-10-25).
  3. ↑ (Ingelesez) The Myers-Briggs Company. Sunnyvale CA (Noiz kontsultatua: 2021-10-25).
  4. ↑ (Ingelesez) «How The Myers-Briggs Personality Test Began In A Mother's Living Room Lab» NPR.org (Noiz kontsultatua: 2021-11-28).
  5. ↑ (Ingelesez) Johnson, Donald A.; Saunders, David R.. (1990-09-01). «Confirmatory Factor Analysis of the Myers-Briggs Type Indicator-Expanded Analysis Report» Educational and Psychological Measurement 50 (3): 561–571.  doi:10.1177/0013164490503010. ISSN 0013-1644. (Noiz kontsultatua: 2021-11-28).
  6. ↑ Jung, C. G.. (1953-<1983>). The collected works of C.G. Jung. Pantheon Books ISBN 978-0-691-01816-4. PMC 40661. (Noiz kontsultatua: 2021-11-28).
  7. ↑ «Myers-Briggs Type Indicator - The Skeptic's Dictionary - Skepdic.com» skepdic.com (Noiz kontsultatua: 2021-11-28).
  8. ↑ a b Myers, Isabel Briggs. (1995). Gifts differing : understanding personality type. (First edition. argitaraldia) ISBN 0-89106-074-X. PMC 32051485. (Noiz kontsultatua: 2021-11-28).
  9. ↑ MBTI manual : a guide to the development and use of the Myers-Briggs Type Indicator. (3rd ed. argitaraldia) Consulting Psychologists Press 1998 ISBN 0-89106-130-4. PMC 39939276. (Noiz kontsultatua: 2021-11-28).
  10. ↑ Zeisset, Carolyn. (2006). The art of dialogue : exploring personality differences for more effective communication. Center for Applications of Psychological Type ISBN 978-0-935652-77-2. PMC 59712318. (Noiz kontsultatua: 2021-11-28).
  11. ↑ Graves-Young, Clara. «full context: the cognitive functions» sakinorva.net (Noiz kontsultatua: 2021-11-28).
  12. ↑ (Ingelesez) Gardner, William L.; Martinko, Mark J.. (1996-02). «Using the Myers-Briggs Type Indicator to Study Managers: A Literature Review and Research Agenda» Journal of Management 22 (1): 45–83.  doi:10.1177/014920639602200103. ISSN 0149-2063. (Noiz kontsultatua: 2021-11-28).
  13. ↑ Marmion, Don. (1991-04). «OCLC News» OCLC Micro 7 (4): 3–4.  doi:10.1108/eb055966. ISSN 8756-5196. (Noiz kontsultatua: 2021-11-28).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Myers-Briggs_motako_adierazle&oldid=8969734"(e)tik eskuratuta