Edukira joan

Neonikotinoide

Wikipedia, Entziklopedia askea

Neonikotinoideak kimikoki nikotinaren antzekoak diren intsektizida klase bat dira. Shell eta Bayer enpresetako zientzialariek 1980ko hamarkadan garatu zituzten lehen aldiz.[1]

Nikotina bera mendeetan zehar erabili da intsektizida gisa, XXI. mendearen hasieran debekatu zen arte. Neonikotinoideak laboreen babesean gehien erabiltzen diren intsektiziden artean daude. Albaitaritzan ere oso erabiliak dira, akainen eta arkakusoen kontrolean batez ere. Neonikotinoideen lehen belaunaldian azetamiprida, kloianidina, dinotefuranoa, imidakloprida, nitenpiramoa, nitiazina, tiakloprida eta tiametoxama daude. Neonikotinoideen belaunaldi berriagoen artean daude, berriz, zikloxaprida, imidaklotiza, sulfoxaflorra, guadipirra eta flupiradifurona. 1999tik 2018ra arte munduan gehien erabili den intsektizida Imidakloprida izan da.[2][2][3][4][5]

Intsektuen nerbio-sistema zentralari eragiten diotenez, neonikotinoideek askotariko intsektuei eragiten diete, bai ituei, bai ez-ituei. Askotan, erein aurretik haziei aplikatzen zaizkie, intsektu belarjaleen aurkako tratamendu profilaktiko gisa. Neonikotinoideak hidrosolubleak dira; beraz, hazia kimatu eta hazten denean, garatzen ari den landareak pestizida xurgatzen du bere ehunetan, uretan hartu ahala. Neonikotinoideak ere zuzenean aplika daitezke lurzoruan. Behin xurgatuta, neonikotinoideak landare osoan zehar agertzen dira, baita bere hostoetan, loreetan, nektarrean eta polenean ere.[6][7][8]

Neonikotinoideen erabilera eragin ekologiko kaltegarriekin erlazionatu da, helburu ez diren organismo askorentzat arriskuak baitituzte, batez ere erle eta polinizatzaileentzat. Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzak (EFSA) 2018an egindako berrikuspen batek ondorioztatu zuen pestizida neonikotinoideen erabilera gehienek arriskua dakartela erleentzat. Neonikotinoideek hezeguneak, errekak eta ibaiak kutsatzen dituzte, eta, haien erabilera orokortua dela eta, intsektu polinizatzaileak haien eraginpean daude kronikoki. Itxura batean, erleetan ohikoagoak dira neonikotinoideekiko maila baxuko esposizio kronikoaren ondorio ez hilgarriak, zuzenki hilgarriak bainoago. Erleengan duten eragin horien artean daude nabigatzeko, ikasteko eta bazkatzeko zailtasuna, erantzun immune ezabatua, espermatozoideen bideragarritasun txikiagoa, erreginen bizialdi laburtua eta sortutako erregina berrien kopuru murriztua.[9][10][11][10][12][11][13][14][15]

2013an, Europar Batasunak eta inguruko herrialde batzuek neonikotinoide jakin batzuen erabilera mugatu zuten. 2018an EBk debekatu egin zituen hiru neonikotinoide nagusiak (klotianidina, imidakloprida eta tiametoxamoa) aire zabaleko erabilera guztietarako. AEBetako hainbat estatuk neonikotinoideak mugatu dituzte polinizatzaile eta erleekiko kezkagatik.[16][17][18][19][20][21][22][23][24]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Neonicotinoid Pesticides & Adverse Health Outcomes» ntp.niehs.nih.gov (National Toxicology Program).
  2. ↑ a b Jeschke, Peter; Nauen, Ralf; Schindler, Michael; Elbert, Alfred. (2010-06-21). «Overview of the Status and Global Strategy for Neonicotinoids» Journal of Agricultural and Food Chemistry (American Chemical Society (ACS)) 59 (7): 2897–2908.  doi:10.1021/jf101303g. ISSN 0021-8561. PMID 20565065. Bibcode: 2011JAFC...59.2897J..
  3. ↑ «An update of the Worldwide Integrated Assessment (WIA) on systemic insecticides. Part 1: New Molecules, metabolism, fate, and transport» Environmental Science and Pollution Research International 28 (10): 11716–11748. March 2021  doi:10.1007/s11356-017-0394-3. OCLC .7920890 PMID 29105037. Bibcode: 2021ESPR...2811716G..
  4. ↑ «Neonicotinoids and Other Insect Nicotinic Receptor Competitive Modulators: Progress and Prospects» Annual Review of Entomology (Annual Reviews) 63 (1): 125–144. January 2018  doi:10.1146/annurev-ento-020117-043042. PMID 29324040..
  5. ↑ «Neonicotinoids: molecular mechanisms of action, insights into resistance and impact on pollinators» Current Opinion in Insect Science (Elsevier) 30: 86–92. December 2018  doi:10.1016/j.cois.2018.09.009. PMID 30553491. Bibcode: 2018COIS...30...86I..
  6. ↑ «Environmental Risks and Challenges Associated with Neonicotinoid Insecticides» Environmental Science & Technology 52 (6): 3329–3335. March 2018  doi:10.1021/acs.est.7b06388. PMID 29481746. Bibcode: 2018EnST...52.3329H..
  7. ↑ «The environmental risks of neonicotinoid pesticides: a review of the evidence post 2013» Environmental Science and Pollution Research International 24 (21): 17285–17325. July 2017  doi:10.1007/s11356-017-9240-x. OCLC .5533829 PMID 28593544. Bibcode: 2017ESPR...2417285W..
  8. ↑ What is a neonicotinoid? - Insects in the City. Texas A&M AgriLife Extension.
  9. ↑ «The environmental risks of neonicotinoid pesticides: a review of the evidence post 2013» Environmental Science and Pollution Research International 24 (21): 17285–17325. July 2017  doi:10.1007/s11356-017-9240-x. OCLC .5533829 PMID 28593544. Bibcode: 2017ESPR...2417285W..Wood TJ, Goulson D (July 2017). "The environmental risks of neonicotinoid pesticides: a review of the evidence post 2013". Environmental Science and Pollution Research International. 24 (21): 17285–17325. Bibcode:2017ESPR...2417285W. doi:10.1007/s11356-017-9240-x. PMC 5533829. PMID 28593544.
  10. ↑ a b (Ingelesez) «Neonicotinoids: risks to bees confirmed | EFSA» www.efsa.europa.eu 2018-02-28.
  11. ↑ a b (Ingelesez) US EPA, OCSPP. (2022-06-16). «EPA Finalizes Biological Evaluations Assessing Potential Effects of Three Neonicotinoid Pesticides on Endangered Species» www.epa.gov.
  12. ↑ «Conclusion on the peer review of the pesticide risk assessment for bees for the active substance clothianidin» EFSA Journal 11: 3066.  doi:10.2903/j.efsa.2013.3066..
  13. ↑ «Neonicotinoid insecticides in global agricultural surface waters - Exposure, risks and regulatory challenges» The Science of the Total Environment 867 April 2023  doi:10.1016/j.scitotenv.2022.161383. PMID 36621497. Bibcode: 2023ScTEn.86761383S..
  14. ↑ «Neonicotinoid Insecticides in Surface Water, Groundwater, and Wastewater Across Land-Use Gradients and Potential Effects» Environmental Toxicology and Chemistry 40 (4): 1017–1033. April 2021  doi:10.1002/etc.4959. OCLC .8049005 PMID 33301182. Bibcode: 2021EnvTC..40.1017B..
  15. ↑ «Environmental Risks and Challenges Associated with Neonicotinoid Insecticides» Environmental Science & Technology 52 (6): 3329–3335. March 2018  doi:10.1021/acs.est.7b06388. PMID 29481746. Bibcode: 2018EnST...52.3329H..Hladik ML, Main AR, Goulson D (March 2018). "Environmental Risks and Challenges Associated with Neonicotinoid Insecticides". Environmental Science & Technology. 52 (6): 3329–3335. Bibcode:2018EnST...52.3329H. doi:10.1021/acs.est.7b06388. PMID 29481746.
  16. ↑ «Europe debates risk to bees» Nature 496 (7446): 408. April 2013  doi:10.1038/496408a. PMID 23619669. Bibcode: 2013Natur.496..408C..

    «Combined pesticide exposure severely affects individual- and colony-level traits in bees» Nature 491 (7422): 105–108. November 2012  doi:10.1038/nature11585. OCLC .3495159 PMID 23086150. Bibcode: 2012Natur.491..105G..
  17. ↑ «Bees, lies and evidence-based policy» Nature 494 (7437): 283. February 2013  doi:10.1038/494283a. PMID 23426287. Bibcode: 2013Natur.494..283D..

    «The buzz about pesticides» Nature  doi:10.1038/nature.2012.11626..
  18. ↑ «Ecology: Bumblebees and pesticides» Nature 491 (7422): 43–45. November 2012  doi:10.1038/nature11637. PMID 23086148. Bibcode: 2012Natur.491...43O..
  19. ↑ «Reports spark row over bee-bothering insecticides» Nature  doi:10.1038/nature.2013.12234..
  20. ↑ Bees & Pesticides: Commission goes ahead with plan to better protect bees.. European Commission 30 May 2013.
  21. ↑ «'Victory for bees' as European Union bans neonicotinoid pesticides blamed for destroying bee population» The Independent 29 April 2013.
  22. ↑ «EU agrees total ban on bee-harming pesticides» The Guardian 27 April 2018.
  23. ↑ EU nations back ban on insecticides to protect honey bees. Reuters 27 April 2018.
  24. ↑ (Ingelesez) «Minnesota Cracks Down On Neonic Pesticides, Promising Aid To Bees» NPR.org.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Neonikotinoide&oldid=10377087"(e)tik eskuratuta