Notazio bidezko zati

Zientzian eta ingeniaritzan, notazio bidezko zatiak sasi-unitate multzo bat da, dimentsiorik gabeko hainbat kantitateren balio txikiak deskribatzeko, adibidez, frakzio molar edo masa-frakzio. Zatiki horiek, kantitaterako neurriak direnez, neurri-unitate elkarturik ez duten zenbaki hutsak dira. Normalean erabiltzen dira:

ppm (milioiko zatia, ^10-6),
ppb (miliarko zatia (edo mila milioiko zatia), ingelesezko parts-per-billion, 10^-9),
ppt (bilioiko zatia , ingelesezko parts-per-trillion,10^-12) eta
ppq (biliarko zatia (edo mila bilioiko zatia), ingelesezko parts-per-quadrillion, 10^-15).

Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Notazio bidezko zatiak erabili ohi dira kimikan disoluzio diluituak deskribatzeko, adibidez, uretan disolbatutako mineralen edo kutsatzaileen ugaritasun erlatiboa. «1 ppm» kantitatea masa-frakzio baterako erabil daiteke, lagin-disoluzio gramo bakoitzeko gramo baten milioiren batean ur bidezko kutsatzaile bat baldin badago. Ur-disoluzioekin lan egitean, ohikoa da uraren dentsitatea 1,00 g/mL dela pentsatzea. Hori dela eta, ohikoa da kilogramo bat ur L bat urarekin parekatzea. Ondorioz, 1 ppm 1 mg/L-ri dagokio eta 1 ppb 1 μg/L-ri.

Era berean, notazio bidezko zatiak, hainbat fenomeno proportzionalen balioa adierazteko, fisikan eta ingeniaritzan ere erabiltzen da. Adibidez, aleazio metaliko berezi batek 1,2 mikrometro heda daiteke metro-luzera bakoitzeko Celsius gradu bakoitzagatik, eta hori «α = 1,2 ppm/°C» gisa adieraziko litzateke. Neurketetan, notazioa aldaketa, egonkortasuna edo ziurgabetasuna adierazteko ere erabiltzen da. Esate baterako, topografiako distantzia-neurketen zehaztasuna milimetro bat bezain txikia izan daiteke kilometroko; hori honela adieraz daiteke: «Zehaztasun = 1 ppm»^[1].

Erresonantzia magnetiko nuklearren (NMR) espektroskopian, desplazamendu kimikoa ppm-tan adierazi ohi da. Milioiko hainbestean neurtutako maiztasun baten aldea adierazten du erreferentziako maiztasunarekiko. Erreferentzia-maiztasuna tresnaren eremu magnetikoaren eta neurtzen ari den elementuaren araberakoa da. Normalean MHz-tan adierazten da. Desplazamendu kimiko tipikoak oso gutxitan daude erreferentziako maiztasunetik ehunka Hz baino gehiagora; beraz, desplazamendu kimikoak ppm (Hz/MHz) egokian adierazten dira. Zati bakoitzeko notazioek dimentsiorik gabeko kantitatea ematen dute, tresnaren eremu-indarraren araberakoa ez dena.

Notazio bidezko zatiak dimentsiorik gabeko kantitateak dira adierazpen matematikoetan, neurri-unitateak beti bertan behera uzten dira. "2 nanometro metroko" (2 n~~m/m~~ = 2 nano = 2 × 10⁻⁹ = 2 ppb = 2 × 0,000.000.001}}), orduan, zatidurak 1 baino balio positibo handiagoa edo txikiagoa dituzten. Notazio zatiak —ehuneko (%) ikurra barne— prosa arruntean (adierazpen matematikoen aldean) erabiltzen direnean, oraindik ere, zenbaki puruen dimentsiorik gabeko kantitateak dira. Hala ere, orokorrean, erlazio konparatibo baten «zatiak» esanahi literala hartzen dute (adibidez, «2 ppb» orokorrean «mila milioiko 2 zati» gisa interpretatuko litzateke^[2].

Notazio bidezko zatiak neurri bereko edozein unitatetan adieraz daitezke. Adibidez, letoizko aleazio jakin baten dilatazio termikoaren koefizientea, α = 18.7 ppm/°C adieraz daiteke 18,7 = (μm/m)/°C, edo 18,7 = (µin/in)/°C gisa; proportzio erlatiboa adierazten duen zenbakizko balioa ez da luzera-unitate ezberdin bat hartzearekin aldatzen^[3]. Era berean, prozesu-lerro nagusian arrasto kimiko bat injektatzen duen neurgailu-ponpa batek Qp = 125 ppm-ko emari proportzionalean egiten du hainbat unitate bolumetrikotan adieraz daitekeen abiaduran, 125 μL/L, 125 μgal / barne. gal, 125 cm³/m³, etab.

Zatiak esapideen arabera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1-tik → = ⭨ ↓-koa	arabera ehun (%)	arabera mila (‰)	arabera 10.000 (‱)	arabera 100.000 (cfm)	arabera milioi (ppm)	arabera mila milioi (ppb)
%	1	0.1	0,01	0,001	0,0001	10 ^-7
‰	10	1	0.1	0,01	0,001	10 ^-6
‱	100	10	1	0.1	0,01	10 ^-5
cfm	1.000	100	10	1	0.1	0,0001
ppm	10.000	1.000	100	10	1	0,001
ppb	10⁷	10⁶	10⁵	10.000	1.000	1

Ehuneko zatia ehuneko zeinuarekin (%) irudikatu ohi da, eta 100 (10²) zatikoa eta 10⁻² balioa adierazten du. Hori egunbeteko hamabost minutu ingururen baliokidea da.

Milako zatia milako (‰) zeinuaren bidez adieraz daiteke. «ppt» laburdura ere aurki dezakezu (ingelesezko part per thousand-etik). «Milako zati bat» 1.000 (10³) zatikoa eta 10⁻³ balioa adierazten du. Egunbeteko laurogeita hamar segundo ingururen baliokidea da.

Hamar milako zatia mila milioi (‱) zeinuarekin adierazten da. Zientzian gutxitan erabiltzen da, eta horren ordez (ppm erabiltzen da, normalean), 10.000 (10⁴) zatiko balio argia du, eta 10⁻⁴ balioa. Egunbeteko bederatzi segundo ingururen baliokidea da.
Aitzitik, finantzaketan, oinarrizko puntua interes-tasen arteko ehunen-aldaketak edo aldeak adierazteko erabiltzen da (nahiz eta kopuruak ehunen ehunenetan adieraztea komeni den beste kasu batzuetan ere erabil daitekeen). Adibidez, % 5,15eko urteko interes-tasa % 5,35erako aldaketa emanez gero (urtean), 20 oinarrizko puntuen aldaketa gisa adieraz liteke. Interes-tasekin gertatzen den bezala, «urtean» (edo «urtero» edo «per annum») hitzak ez dira askotan baztertzen. Kasu horretan, oinarrizko puntua (denbora⁻¹) dimentsioa duen kantitatea da^[4].

Ehun milako zatia (pcm) edo miliehuneko zatiak adierazten du: 100.000 (10⁵) zatikoa, eta 10⁻⁵ balioa. Epidemiologian, hilkortasun-tasak, krimenak eta gaixotasunen prebalentziarako erabili ohi da, eta erreaktibo nuklearren ingeniaritzan erreaktibotasun-unitate gisa. Denboraren neurketan, urteko 5 minutu ingururen baliokidea da; distantziak neurtzean, 1 cm-ko errorearen baliokidea da egindako kilometro bakoitzeko.

Milioiko zatia (ppm) adierazten du: 1.000.000 (10⁶) zatiko bat, eta 10^-6 balioa. Urteko 32 segundo edo 1 mm-ko errorearen baliokidea da egindako kilometro bakoitzeko.

Mila milioiko zatia (edo mila milioiko zatia) (ppb ingelesezko part per billion) adierazten du: 1.000.000.000 (10⁹) zatiko bat, eta 10⁻⁹ balioa. Hori mende bateko hiru segundo ingururen baliokidea da.

Mila milioiko zatia (ppt ingelesezko part per trillion) adierazten du: 1.000.000.000.000 (10¹²) zatiko bat, eta 10^−12ko balioa. Hori milioi urte bakoitzeko hogeita hamar segundo ingururen baliokidea da.

Billarko zatia (edo mila bilioiko zatia) (ppq ingelesezko part per quadrillion) adierazten du: 1.000.000.000.000.000 (10¹⁵) zatiko bat, eta 10⁻¹⁵ balioa. Hori Lurraren adinean bi minutu eta erdi ingururen baliokidea da (4.500 milioi urte). Kimika analitikoan nahiko arraroa bada ere, batzuetan, ppq mailan egiten dira neurketak^[5].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Esta es una explicación simplificada. Los telémetros láser suelen tener una granularidad de medición de uno a diez milímetros; por lo tanto, la especificación completa para la precisión de la medición de distancia podría ser la siguiente: Precisión: ±(1 mm + 1 ppm). En consecuencia, una medición de distancia de solo unos pocos metros aún tendría una precisión de ±1 mm en este ejemplo.
↑ BIPM: 5.3.7 Stating values of dimensionless quantities, or quantities of dimension one].
↑ En el caso particular del coeficiente de expansión térmica, el cambio a pulgadas (una de las unidades comúnmente utilizadas en los EE. UU.) suele ir acompañado de un cambio a grados Fahrenheit. Dado que un intervalo de temperatura de tamaño Fahrenheit es solo 5/9 de un intervalo de tamaño Celsius, el valor generalmente se expresa como 10,4 (μin/in)/°F en lugar de 18,7 (μin/in)/°C.
↑ What are Basis Points (BPS)?. .
↑ Las mediciones de dioxina se realizan rutinariamente al nivel de sub-ppq. La Agencia de Protección Ambiental de EE. UU. (EPA, por sus siglas en inglés) actualmente establece un límite estricto de 30 ppq para dioxinas en el agua potable, pero una vez recomendó un límite voluntario de 0,013 ppq. Además, los contaminantes radiactivos en el agua potable, que se cuantifican midiendo su radiación, a menudo se informan en términos de ppq; 0,013 ppq equivale al grosor de una hoja de papel frente a un viaje de 146 000 vueltas al mundo.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Notazio bidezko zati

Pisu eta Neurrien Nazioarteko Bulegoa (Bureau International des Poids et Mesures(BIPM)): [1]

Datuak: Q27084

[1] Esta es una explicación simplificada. Los telémetros láser suelen tener una granularidad de medición de uno a diez milímetros; por lo tanto, la especificación completa para la precisión de la medición de distancia podría ser la siguiente: Precisión: ±(1 mm + 1 ppm). En consecuencia, una medición de distancia de solo unos pocos metros aún tendría una precisión de ±1 mm en este ejemplo.

[BIPM-2] BIPM: 5.3.7 Stating values of dimensionless quantities, or quantities of dimension one].

[3] En el caso particular del coeficiente de expansión térmica, el cambio a pulgadas (una de las unidades comúnmente utilizadas en los EE. UU.) suele ir acompañado de un cambio a grados Fahrenheit. Dado que un intervalo de temperatura de tamaño Fahrenheit es solo 5/9 de un intervalo de tamaño Celsius, el valor generalmente se expresa como 10,4 (μin/in)/°F en lugar de 18,7 (μin/in)/°C.

[4] What are Basis Points (BPS)?. .

[5] Las mediciones de dioxina se realizan rutinariamente al nivel de sub-ppq. La Agencia de Protección Ambiental de EE. UU. (EPA, por sus siglas en inglés) actualmente establece un límite estricto de 30 ppq para dioxinas en el agua potable, pero una vez recomendó un límite voluntario de 0,013 ppq. Además, los contaminantes radiactivos en el agua potable, que se cuantifican midiendo su radiación, a menudo se informan en términos de ppq; 0,013 ppq equivale al grosor de una hoja de papel frente a un viaje de 146 000 vueltas al mundo.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]