Orchis anthropophora

Orchis anthropophora
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Plantae
Ordena	Asparagales
Familia	Orchidaceae
Leinua	Orchideae
Generoa	Orchis
Espeziea	Orchis anthropophora; Linnaeus, 1753
Basionimoa	Ophrys anthropophora

Orchis anthropophora lurreko orkidea bat da, Europan zehar hedatzen dena Britania Handitik Afrika iparraldera arte. Tradizionalki, espezie hau aparteko genero batean sartzen zen, Aceras, lorean espoloirik ez zegoelako. Morfologian alde hori izan arren, Europako orkideen biologia molekularrari buruz argitaratutako azken lanek Orchis-en barruan sartzen dute ^[1]^[2]

Deskribapena

Ia lurraren arrasean itsatsita dauden hosto-erroseta bat osatzen duten hostoak 5 cm-ko luzera duten lantza formako zeiharrak dira, eta gehienez 6 cm-ko tamaina duen sasi-bulbotik hazten dira.

Infloreszentziak zirian tente daude, hosto-erroseta basaletik ateratzen dira eta lore txikiak dituzten loratze trinkoak dituzte. Lore horietan, hiru sepaloak berde kolorekoak dira eta nerbio zentrale marroiak dituzte. Ertzak muturretatik banandutako bosten batekin lotzen dira, bizkarrezurra estaltzen duen kasko moduko bat osatuz. Kroskoaren azpian, sepaloak baino hiru bat aldiz luzeagoa den labeloa gailentzen da, eta mihi biperino baten itxura ematen dion identazio sakonarekin, beheko hereneko kolore purpura iluna du, eta gainerakoa barrualde berderantz, alde bietatik, purpura koloreko bi ezproi irteten zaizkio.

Apiriletik ekainera loratzen da. Kolorea aldatu egin daiteke: zuria, berdexka eta laranja.

Banaketa eta habitata

Mediterraneoko eskualdea eta Europako mendebaldea; iparraldetik Herbeheretara eta Ingalaterrako erdialdera iristen da. Belardi eta zelaietan hazten da eguzki-argiak zuzenean jotzen duen lekuetan edo erdi itzalean. Maldetan, ezpondetan eta malkarretan, lur solte, harritsu, lehor eta gutxi garatuetan, sarritan briofitoz eta Selaginella denticulata-z estalita. Espanian, Sierra de Grazalena Parke Naturalean, sastrakadietako soilguneetan bizi da, maiz Phlomis purpurea eta Cistus albidus; Ulex barticus edo beste zuhaixka arantzatsuen azpian babestuta artzaintza bizia denean. Ezkai motako sastraka degradatuetan haz daiteke. Batzuetan Orchis italica eta Neotinea maculata lagunekin. Lore txikiak, espoloirik ez dutenak baina labeloaren oinarrian dagoen depresio batean metatzen den nektarra sortzen dutenak. Eucena eta Andrea generoetako erleek polinizatzen dituzte.^[3]

Taxonomia

Orchis anthropophora (L.) All-ek deskribatu zuen, eta Flora Pedemontana-k argitaratu 2: 148.1785.^[4]

Etimologia

Orkidea hauek grezierazko orchis, barrabilak esa nahi duen izena, lur-espezie batzuetan lurpeko tuberkuluak agertzen direlako du. Orchis hitza Teitraxtok erabili zuen lehen aldiz (K.a. 371/372 - 287/286). De historia plantarum (Landareen historia naturala) liburuan. Aristotelesen diszipulua izan zen eta Botanika eta Ekologiaren aitatzat hartzen da.

anthropofhora: labeloaren forma gizakiaren antzekoa dela adierazten duen latinezko epitetoa.

Sinonimoak

Aceras anthropomorpha (Pers.) Steud. 1840
Aceras anthropophorum (L.) Sm. 1818
Arachnites anthropophora F.W. Schmidt 1793
Loroglossum anthropophorum (L.) Rich. 1818
Loroglossum brachyglotte Rich. 1818
Ophrys anthropophora L. 1753
Orchis anthropophora All. 1785
Satyrium anthropomorpha Pers. 1807
Satyrium anthropophora Pers. 1807
Serapias anthropophora (L.) J. Jundz. 1791
Aceras anthropomorphum (Willd.) Sm. in Rees
Himantoglossum anthropophorum (L.) Spreng.
Ophrys anthropomorpha Willd. ^[5]

Izen arruntak

Gaztelaniaz, gizon urkatuaren lorea, gizon urkatuak, gizon zintzilikatuak bezala ezagutzen da^[6]

Galeria

Erreferentziak

↑ BATEMAN, R.M. (2001). Evolution and classification of European orchids: insights from molecular and morphological characters. J. Eur. Orch. 33(1): 33-119..
↑ BATEMAN, R.M., A.M. PRIDGEON & M.W. CHASE (1997). Phylogenetics of subtribe Orchidinae (Orchidoideae, Orchidaceae) based on nuclear ITS sequences. 2. Infrageneric relationships and reclassification to achieve monophyly of Orchis sensu stricto. Lindleyana 12(3): 113-141..
↑ Velasco Ortega, L.; Beltrán Barea P. (2008). Orquídeas del Parque Natural Sierra de Grazalema (2ª revisada edición). Sevilla:Consejería de Medio Ambiente, Junta de Andalucía. ISBN 978-84-96776-73-9..
↑ «Orchis anthropophora». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultado el 6 de abril de 2013..
↑ Sinónimos en Real Jardín Botánico.
↑ Nombres en Jardín Botánico.

Bibliografia

Leroy-Terquem, Gerald and Jean Parisot. Orchids: Care and Cultivation. London: Cassel Publishers Ltd., 1991.
Schoser, Gustav. Orchid Growing Basics. New York: Sterling Publishing Co., Inc., 1993.
White, Judy. Taylor’s Guide to Orchids. Frances Tenenbaum, Series Editor. New York: Houghton-Mifflin, 1996.
The Illustrated Encyclopedia of Orchids by Alec Pridgeon. Published by the Timber Press.
The Manual of Cultivated Orchid Species by Bechtel, Cribb, and Launert. Published by The MIT Press.

Kanpo estekak

Datuak: Q13387669
Multimedia: Orchis anthropophora / Q13387669
Espezieak: Orchis anthropophora

[1] BATEMAN, R.M. (2001). Evolution and classification of European orchids: insights from molecular and morphological characters. J. Eur. Orch. 33(1): 33-119..

[2] BATEMAN, R.M., A.M. PRIDGEON & M.W. CHASE (1997). Phylogenetics of subtribe Orchidinae (Orchidoideae, Orchidaceae) based on nuclear ITS sequences. 2. Infrageneric relationships and reclassification to achieve monophyly of Orchis sensu stricto. Lindleyana 12(3): 113-141..

[3] Velasco Ortega, L.; Beltrán Barea P. (2008). Orquídeas del Parque Natural Sierra de Grazalema (2ª revisada edición). Sevilla:Consejería de Medio Ambiente, Junta de Andalucía. ISBN 978-84-96776-73-9..

[4] «Orchis anthropophora». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultado el 6 de abril de 2013..

[5] Sinónimos en Real Jardín Botánico.

[6] Nombres en Jardín Botánico.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]