Edukira joan

Organosufre konposatu

Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Organosufre-konposatu» orritik birbideratua)
Karbono-sufre lotura kobalentea, organosufre konposatuen ohikoa.

Organosufre konposatuak karbono atomoei lotuta dauden sufre-atomoak dituzten konposatu organikoak dira. Askotan, usain txarrekin lotzen dira, baina ezagutzen diren konposatu gozoenetako asko organosufre konposatuak dira. Natura organosufre konposatuetan aberatsa da, sufrea ezinbestekoa baita bizitzarako. Hogei aminoazido arruntetatik, bi organosufre konposatuak dira. Erregai fosilek, ikatza, petrolioa eta gas naturala, antzinako izaki bizidunen materialen eratorriak direnez, nahitaez organosulfre konposatuak dituzte, eta petrolio-findegien helburu nagusia da horiek kentzea.

Sufrea taula periodikoaren 16. taldekoa da (anfigenoak edo kalkogenoak), oxigenoarekin batera, eta organosufre konposatuek karbono-oxigeno loturak dituzten konposatuekin antzekotasunak izatea espero da, eta hori, neurri batean, egia da.

Sufrea duten konposatu organikoak detektatzeko, Carius metodoa da analisi kimiko klasiko bat.

Organosufre konposatuen klaseak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
organosufre konposatuen klaseak Adibideak
Formula orokorra Funtzio-taldea Oxidazio-zenbakia Egiturazko formula Izena
R–SH Alkanotiolak[1] −II Etanotiola[1]
Ar–SH Tiofenolak[1] −II Tiofenola[1]
R–S–R' Sulfuroak (edo Tioeterrak)[2] −II Etilmetil sulfuroa
R–S–S–R' Disulfuroak[3] −I 4,4'-Dinitrodifenil disulfuroa
R–SO–OH Azido sulfinikoak[4] +II Azido etanosulfinikoa
R–SOO–OH Azido sulfonikoak[5] +IV Azido propanosulfonikoa
R–SOO–X Azido sulfonikoen deribatuak[6][7] +IV Bentzenosulfonil kloruroa[8]
R–SO–R' Sulfoxidoak[9] 0 Dimetil sulfoxidoa[10]
R–SOO–R' Sulfonak[10] +II Dietil sulfona
R–S–OH Azido sulfenikoak[11] 0 Azido etanosulfenikoa
R–O–SO3H Alkilsulfatoak[12] +VI Etil sulfatoa
R–O–SO2–O–R' Dialkilsulfatoak +VI Dimetil sulfatoa[13]
R2N–CS–R'2 Tioureak[14] Tiourea[14]

Sufre-atomoa duen talde funtzionalaren arabera sailkatzen dira organosufre konposatuak taulan adierazten den moduan. .

Tioeterrak, tioesterrak, tioazetalak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Konposatu horiek C-S-C loturak edukitzea dute ezaugarri[15][16]. C-C loturekin alderatuta, C-S loturak luzeagoak dira, sufre-atomoa karbono-atomoa baino handiagoa baita, eta % 10 ahulagoa. Organosufre konposatuetan lotura-luzera tipikoak 183 pm-koak dira S-C metanotiolen loturarako eta 173 pm tiofenoan. C-S loturaren disoziazio-energia 89 kcal/mol (370 kJ/mol) da metanotiolean metanolaren 100 kcal/mol-ekin (420 kJ/mol) alderatuta, eta hidrogenoa, metilo talde batekin ordezkatzen denean, energia 73 kcal/mol-etan (305 kJ/mol) murrizten da[17]. Karbono-oxigeno lotura sinpleak C-C loturak baino lotura luzera laburragoa du. Dimetil sulfuroaren eta dimetil eterraren loturaren disoziazio-energiak 73 eta 77 kcal/mol dira (305 eta 322 kJ/mol, hurrenez hurren).

Tioeterrak tiolen alkilazioaren bidez prestatu ohi dira. Pummerer-en berrantolaketa baten bidez ere prestatu daitezke. Ferrario–Ackermann erreakzioa baliatuz; sufre elementalaren eta aluminio kloruroaren bidez, difenil eterra fenoxatiin bihurtzen da[18]

Ferrariren erreakzioa.

Tioazetalek eta tiozetalek C-S-C-S-C lotura-sekuentzia bereizgarria erakusten dute. Tioeterren azpiklase bat adierazten dute.

Tioesterrek R-CO-SR egitura orokorra dute. Esterrekin erlazionatuta daude, baina erreaktiboagoak dira.

Tiofenoek aromatikoak diren tioeter klase berezi bat osatzen dute. Tiofenoaren erresonantzia-energia 29 kcal/mol (121 kJ/mol) da sufrearen ordez oxigenoa duten furanoen 20 kcal/mol-ekin (84 kJ/mol) alderatuta. Ezberdintasun horren arrazoia oxigenoaren elektronegatibitate handiagoa da, eta horrek elektroiak beregana desplazatzen ditu eraztun aromatikoaren kontura. Hala ere, ordezkatzaile aromatiko gisa, tio taldeak, alkoxi taldeak baino eraginkortasun txikiagoa du.

Tiolak, disulfuroak, polisulfuroak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tiolek R-SH talde funtzionala dute. Tiolak alkoholen antzekoak dira, egituraz, baina funtzio horiek oso desberdinak dira propietate kimikoetan. Tiolak nukleofiloagoak, azidoagoak dira, eta errazago oxidatzen dira. Azidotasun hori 5 pKa unitate ingurutan alda daiteke[19].

Sufrearen (2,58) eta hidrogenoaren (2,20) arteko elektronegatibitate-aldea txikia da, eta, beraz, tioletan, hidrogeno-lotura ez da esanguratsua. Tiol alifatikoek urrezko monogeruzak eratzen dituzte, egun nanoteknologian garrantzitsuak direnak.

Herz-en erreakzioaren bidez, zenbait tiol aromatiko sintetiza daitezke.

Barazina

Disulfuroek (R-S-S-R) sufre-sufre lotura kobalentea dutenez sareak eratzeko gaitasuna dute. Adibidez, biokimikan, proteina batzuk tolesteko eta egonkortzeko eta, polimeroen kimikan, kautxua saretzeko.

Sufre-atomoen kate luzeagoak ere ezagutzen dira, barazina produktu naturalean bezala, zeinak ezohiko sufre-atomoen katea duen, bentzeno molekula batien ondoz ondoko bi karbono-atomori lotutakoa.

Tiozetonak, tioaldehidoak eta erlazionatutako konposatuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Karbonoaren eta sufrearen arteko lotura bikoitza duten konposatuak (C=S) nahiko arraroak dira, baina konposatu garrantzitsuak dira karbono disulfuroa, karbonil sulfuroa eta tiofosgenoa. Alkilo ordekatzaileak dituzten tiozetonak [RC(=S)R'] az-ohikoak dira, baina adibide bat tiobentzofenona da.

Tioaldehidoak are ez-ohikoagoak dira, babes esterikorik eza islatuz (tioformaldehidoa trimero zikliko gisa esistitzen da).

Tioamidak, [R1C(=S)N(R2)R3] , ohikoagoak dira. Normalean, amidak Lawesson-en erreaktiboarekin erreakzionatuz prestatzen dira.

Isozianatoak (R−N=C=S) natura aurkitzen dira. Landare-elikagai batzuen zapore berezia isozianatoei sor diote: wasabia, errefau mina, ziapea, Bruselaza, errefautxoa, iturri-belarra eta kaparrak

C=S lotura bikoitzak dituzten konposatuen artean sulfonio iluroak daude, adibidez Johnson-Corey-Chaykovskeny erreakzioan eta Stevens-en berrantolaketan ageri dira.

Karbonoaren eta sufrearen arteko lotura hirukoitza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sufrearen eta karbonoaren arteko lotura hirukoitzak ohizkanokoak dira. Karbono monosulfuroan (CS)[20] ageri da. Halaber, F3CCSF3[21][22] eta F5SCSF3 konposatuetarako iradoki dira[23]. HCSOH konposatua lotura hirukoitz formala duela ere irudikatzen da[24].

Azido tiokarboxilikoak eta tioamidak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azido tiokarboxilikoak (RC(O)SH) eta azido ditiokarboxilikoak (RC(S)SH) ezagunak dira. Egituraz, azido karboxilikoen antzekoak dira, baina azidotasun handiagoa dute. Tioamidak amideen antzekoak dira.

Azido sulfonikoak, esterrak, amidak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azido sulfonikoek RS(=O)2OH funtzio-taldea dute[25]. Disolbatzaile organikoetan, normalean, disolbagarriak diren azido sendoak dira. Azido sulfonikoak, hala nola azido trifluorometanosulfonikoa, maiz erabiltzen dira kimika organikoan. Sulfonamidak, sulfonazio aromatiko bidez eratorritako sulfonamidak dira.

Sulfuranoak eta Persulfuranoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sulfuranoak funtzio-talde nahiko berezia dira, tetrabalenteak direlako[26]. SR4 formula dutenak. SR6 formula duten persulfuranoak hexabalenteak dira.

Ordezkatzaile guztiak organikoak dituen lehen persulfurano sintetikoak bi metilo eta bi fenilo estekatzaile ditu.[27]:

Persulfuranoa ordezkatzaile organiko guztiekin.

Organosulfre konposatu naturalak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Organosufre konposatu guztiak ez dira usain txarreko<k. Alizina da baratxuri usainaren erantzulea da eta lentioninak shiitake perretxikoen zaporea laguntzen du. Produktu natural horietako askok propietate sendagarri garrantzitsuak dituzte, esate baterako, plaketen agregazioa prebenitzea edo minbiziaren aurka borrokatzea.

Organosulfre konposatu poluitzaileak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ingurumenean dauden sufre-konposatu organiko gehienak jatorri naturalekoak dira, sufrea bizitzarako ezinbestekoa delako eta bi aminoazido esentzialek elementu hori daukatelako.

Alabaina, ingurumenean ageri diren organosufre konposatu batzuek jatorri antropologikoa dute eta gizakion prozesu industrialen ondorio dira, erregai fosileen errrekuntzaren edo sintesi kimiko batzuen ondorio etsenplurako.

Ingurumenean dauden organosufre konposatu batzuk industria-prozesuen azpiproduktu txiki gisa sortzen dira, hala nola plastikoak eta pneumatikoen fabrikazioa.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d Siegfried Hauptmann: Organische Chemie, 2. Auflage, VEB Deutscher Verlag für Grundstoffindustrie, Leipzig 1985, S. 473−476, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/3342002808|ISBN 3-342-00280-8.]]
  2. ↑ Siegfried Hauptmann: Organische Chemie, 2. Auflage, VEB Deutscher Verlag für Grundstoffindustrie, Leipzig 1985, S. 477−479, ISBN 3-342-00280-8
  3. ↑ Hans Beyer und Wolfgang Walter: Organische Chemie, S. Hirzel Verlag, Stuttgart, 1984, S. 144, ISBN 3-7776-0406-2
  4. ↑ Siegfried Hauptmann: Organische Chemie, 2. Auflage, VEB Deutscher Verlag für Grundstoffindustrie, Leipzig 1985, S. 480−481, ISBN 3-342-00280-8
  5. ↑ Siegfried Hauptmann: Organische Chemie, 2. Auflage, VEB Deutscher Verlag für Grundstoffindustrie, Leipzig 1985, S. 480−487, ISBN 3-342-00280-8
  6. ↑ Ácidos sulfónicos y sus derivados. En: Tratado de química orgánica. F. Klages. Editorial Reverté. [[:es:Especial:FuentesDeLibros/8429173153|ISBN 8429173153]]. Pág. 763
  7. ↑ Siegfried Hauptmann: Organische Chemie, 2. Auflage, VEB Deutscher Verlag für Grundstoffindustrie, Leipzig 1985, S. 484−485, ISBN 3-342-00280-8
  8. ↑ Siegfried Hauptmann: Organische Chemie, 2. Auflage, VEB Deutscher Verlag für Grundstoffindustrie, Leipzig 1985, S. 485, ISBN 3-342-00280-8
  9. ↑ Siegfried Hauptmann3: Organische Chemie, 2. Auflage, VEB Deutscher Verlag für Grundstoffindustrie, Leipzig 1985, S. 479−480, ISBN 3-342-00280-8
  10. ↑ a b Hauptmann, p.3
  11. ↑ Siegfried Hauptmann9: Organische Chemie, 2. Auflage, VEB Deutscher Verlag für Grundstoffindustrie, Leipzig 1985, S. 485, ISBN 3-342-00280-8
  12. ↑ Hans Beyer und Wolfgang Walter: Organische Chemie, S. Hirzel Verlag, Stuttgart, 1984, S. 235−236, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/3777604062|ISBN 3-7776-0406-2]].
  13. ↑ Hans Beyer und Wolfgang Walter: Organische Chemie, S. Hirzel Verlag, Stuttgart, 1984, S. 137, ISBN 3-7776-0406-2
  14. ↑ a b Siegfried Hauptmann: Organische Chemie, 2. Auflage, VEB Deutscher Verlag für Grundstoffindustrie, Leipzig 1985, S. 471−472, ISBN 3-342-00280-8
  15. ↑ Organic chemistry IUPAC Blue Book. Rules C-5: Compounds Containing Bivalent Sulfur http://www.acdlabs.com/iupac/nomenclature/79/r79_25.htm
  16. ↑ Organic chemistry IUPAC Blue Book. Recommendation R-5.7.1.3.4 Thiocarboxylic and thiocarbonic [Esteka hautsia]
  17. ↑ Handbook of Chemistry and Physics, 81st Edition CRC Press ISBN 0-8493-0481-4
  18. ↑ Organic Syntheses, Coll. Vol. 2, p.485 (1943); Vol. 18, p.64 (1938). Enlace
  19. ↑ R. J. Cremlyn “An Introduction to Organosulfur Chemistry” John Wiley and Sons: Chichester (1996). ISBN 0 471 95512 4.
  20. ↑ doi:10.1021/cr00084a003
  21. ↑ [Nomenclature Rules C-5: Compounds Containing Bivalent Sulfur]doi:10.1002/anie.198401501
  22. ↑ doi:10.1021/ja00050a027
  23. ↑ doi:10.1002/anie.198815341
  24. ↑ doi:10.1002/anie.200903969
  25. ↑ Organic chemistry IUPAC Blue Book.C-6 Sulfur Halides, Sulfoxides, Sulfones, and Sulfur Acids and Their Derivatives http://www.acdlabs.com/iupac/nomenclature/79/r79_26.htm
  26. ↑ El azufre habitualmente es divalente. Fundamentos de tecnología química. V Hopp. Editorial Reverté, 1984. ISBN 8429172459. Pág.18
  27. ↑ Isolation and Molecular Structure of the Organo-persulfuranes [12-S-6(C6)] Sato, S.; Matsunaga, K.; Horn, E.; Furukawa, N.; Nabeshima, T. J. Am. Chem. Soc.; (Communication); 2006; 128(21); 6778-6779. doi 10.1021/ja060497y

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]


Karbonoaren lotura kimikoak beste atomoekin

CH He
CLi CBe CB CC CN CO CF Ne
CNa CMg CAl CSi CP CS CCl CAr
CK CCa CSc CTi CV CCr CMn CFe CCo CNi CCu CZn CGa CGe CAs CSe CBr CKr
CRb CSr CY CZr CNb CMo CTc CRu CRh CPd CAg CCd CIn CSn CSb CTe CI CXe
CCs CBa CHf CTa CW CRe COs CIr CPt CAu CHg CTl CPb CBi CPo CAt Rn
Fr CRa Rf Db CSg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
↓
CLa CCe CPr CNd CPm CSm CEu CGd CTb CDy CHo CEr CTm CYb CLu
Ac CTh CPa CU CNp CPu CAm CCm CBk CCf CEs Fm Md No Lr


Lotura kimikoak karbonoarekin: Garrantzi erlatiboa
Oinarrizko kimika organikoa. Erabilera asko kimikan.
ikerketa akademikoa,
baina ez oso erabilia. 		Lotura ezezaguna /
Baloratu gabea.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Organosufre_konposatu&oldid=10029148"(e)tik eskuratuta