Orientazio (kirola)

Beste esanahi batzuen berri izateko, ikus: «Orientazio (argipena)»

Orientazioaren nazioarteko bandera

Orientazioa, kirolean, kokagune geografiko batetik beste batera modu azkarrean eta ezezaguna den lurraldea zeharkatuta iristea bilatzen duen kirolari deritzo, horretarako mapa bat eta iparrorratz bat soilik erabilita. Lasterketa batean parte hartzen dutenei mapa topografiko bat ematen zaie, normalean orientaziorako bereziki prestatuta dagoen bat, eta hari jarraituta, kontrol puntuak bilatu eta haietatik igaro behar dute. Jatorriz militarrentzako entrenamenduko ariketa bat izan zen, baina gerora hainbat aldaera izan zituen. Aldaerarik zaharrena eta praktikatuena oinezko orientazioa da, baina badaude beste mota batzuk ere: bizikletazkoa, uretakoa, elurretakoa, etab.

Kirol horren berezko balioek, hau da, naturarekiko kontaktuak, oso osasungarria den erresistentzian oinarritutako jarduera fisikoak, eguneroko bizitzan aplikatzeko ezagutza teknikoak eskuratzeak eta beste abentura-kirol batzuekin dagoen erlazioak, eragiten dute kirol honen praktika egunero geroz eta gehiago hastea, lehiatzeko edo, besterik gabe, gozatzeko.

Kirol hau Orientazio Federazio Internazionala (IOF) behar bezala arautzen du. Mapak oso zehatzak eta xehatuak dira, eta IOF sinbologiari jarraituz egin dira. Sinbologia oso konplexua izan arren, ez die arazo handirik sortzen lehen aldiz probatzen duten haiei.

Modalitateak

Zenbait modalitate desberdin aurki ditzakegu materiala eta jarraibideak kontuan hartuz.

• O-Pie: Oinezko orientazioa.

• O-BM: Mendiko bizikletan orientatzea.

• Trail-O: Elbarrientzat egokitutako modalitatea.

• Ski-O: Orientazioa eski-ekipoarekin

• RAID: Diziplina anitzeko lehiaketa da. Autonomia osoa duten taldeen erresistentzia, nabigazio eta biziraupen gaitasuna probatzea du helburu.
• Erreleboak: 3 kide talde bakoitzeko. Talde guztiak batera ateratzen dira eta bakoitzak ibilbide desberdin batekin.

Orientazio mapa

Mapa da kirol honetako protagonista nagusia. Mapa oso zehatza da, eta oso arau zehatzak eta sinbologia espezifikoa erabiliz egiten da. Orientazio-mapa guztiek arau eta sinbologia berberak dituzte; horregatik, atzerriko korrikalariek ez dute inolako eragozpenik gure ekitaldietan parte hartzen dutenean.

Kartografiatutako gune gehienak baso motako gune naturalak dira. Hala ere, azken urteetan esprint modalitatea indartu egin da, lasterketa laburragoak, teknika gutxiagokoak baina askoz azkarragoak diren hiriguneetan. Kirol hau sustatzeko modu bikaina izan da, ikusleari lasterketaz gozatzeko aukera ematen baitio.

Orientazioan erabiltzen diren zenbait tresna

Mapa

Orientazio-kirolaren mapa berariaz erabiltzen da kirol horretarako. Mapa horiek mapa kartografikoetan oinarritzen dira, eta naturan egiten diren mapa zehatzenetakoak dira; izan ere, oinezko probetarako lehiaketa-eskala ofizialak 1: 4.000 (xehetasun gehiago dituzten mapetarako) eta 1: 15.000 (distantzia luzeko probetarako) artekoak dira. Orientazio-mapen elementu garrantzitsuenak erliebea irudikatzen dutenak dira, hala nola sestra-kurbak. Elementu guztien ezaugarri oso zehatzak dituzten mapak dira. Halaber, bideak, baso eremuak, landaredi dentsitate desberdinak, basoaren mugak eta soilguneak, harriak, gizakiak sortutako objektuak, etab. bezalako elementuak biltzen ditu. Mapen ekidistantzia normalean 5 m-koa da, baina 2,5 m-koa da oso lehiaketa laburretarako mapetan.

Orientazio-mapa guztiak IOFek (Nazioarteko Orientazio Federazioak) adostutako nazioarteko araudi estandar batek arautzen ditu. Oinezko orientazio-mapak oinarritzen diren araudi estandarra hainbat arau kartografikotan oinarrituta dago gaur egun (2021).

Lehiaketa berean hainbat ibilbide daude, eta horietan kontrolen ordena eta kantitatea aldatzen dira, eta, ondorioz, distantzia, desnibel eta maila tekniko desberdinak lortzen dira. Ibilbide bakoitza mapan adierazten da, eta mapan adierazitako ordenan egin behar da, osorik osatu behar delarik. Ibilbide bakoitzari kategoria desberdinak lotzen zaizkio, kategoria horietako parte-hartzaileen ohiko egoera fisiko eta teknikoarekin bat datozenak.

Iparrorratza

Iparrorratzak lagundu egiten du kirol honetan, maparen orientazioa errazten duelako eta ibilbide zehatzagoak egiten laguntzen duelako. Edozein iparrorratz mota zerbitzatzen duen arren, kirol honetan ohikoa da lehiaketan iparrorratz lau gardenak linbo mugikorrarekin eta hatz-iparrorratzekin erabiltzea. Lurraren magnetismoaren propietatean oinarritzen dira guztiak, eta Ipar magnetikoaren arabera orientatzeko eta norabideak marrazteko balio dute. Barruan orratz magnetiko bat dute, likido egonkortzaile batez betetako kapsula baten barruan. Likido hori normalean gardena da, eta orratza azkar gelditzen da, ipar magnetikoaren inguruan behin eta berriz kulunkatu beharrean. Iparrorratzak orientazioan laguntzen badu ere, elementu lagungarri bat baino ez da, eta ez da nahitaezkoa. Baldin eta lehietan erabili ohi bada, salbuespen gutxi batzuetan izan ezik.

Kontrolak

Kontrol deitzen zaie mapan kolore purpurazko zirkulu bat duten puntuei, eta bertatik igaro behar dute parte-hartzaileek. Lurrean, hiru angeluko prisma baten bidez irudikatzen da. Prisma horretan, alboetako hiru aldeak laranja eta zuri kolorekoak dira, eta agerian daude lurrean. Lehiaketan, kontrol bakoitzak metodo ofizial bat izan behar du, parte-hartzailea kontrol-puntu horretatik benetan pasatu dela egiaztatzeko. Metodorik zaharrena, hedatuena eta erabiliena markatzaileena edo "pintza zulatzaileena" da. Elementu horrek zulo mota jakin bat uzten du paperean, eta, horrela, marka bakar bat lortzen da kontrol bakoitzerako esleitutako txartelaren karratu bakoitzean. Geroago, antolakuntzak txartelak biltzen ditu, eta parte-hartzaile bakoitza kontrol puntu jakin horretatik igaro dela egiaztatzen du, kontrol bakoitzari esleitutako kode bakoitza txartela erakustean.

Korrikalarien azken egoerak lau izan daitezke: ez da irteten, irteten da baina ez da amaitzen, amaitzen da (ibilbidean akatsekin) eta amaitzen da (ibilbidea akatsik gabe).

Pasabidea kontrolatzeko sistema elektronikoa

Gaur egun Espainian eta beste herrialde batzuetan zabalduena sistema elektronikoa da. Kontrol ofizialeko sistema elektroniko hori, funtsean, bi elementuk osatzen dute: bata korridoreak eramana (txipa), parte-hartzailea identifikatzen duen zenbaki bat izango duena eta lehiaketan parte-hartzaile bakar batek bakarrik esleitua. Beste elementua kontrol-puntu bakoitzean aurki dezakegu (estazioa edo kontrol-basea). Lehiaketa amaitzean (baita lasterketa amaitu eta helmuga zeharkatu ezean ere), gure txiparen informazioa helmugako ordenagailuan edo ordenagailuan deskargatu behar dugu. Ordenagailu honek lehiaketa-denboren sistema bat du, korrikalari guztien eta lasterketan duten egoeraren datu-basea duena.

Kategoriak

Lehiakideak adinaren eta sexuaren arabera banatuta daude. Emakumeak gizonezko kategorietan parte hartu dezakete. Gizonak eta emakumeak definitzeko, m eta f letrak erabiliko dira, hurrenez hurren.

Lehiakideen adina lehiaketaren urte naturalean betetzen dutena da. Kategoriak Espainiako Liga eta Txapelketen Urteko Arauetan definituko dira, gainera EOF (Espainiako Orientazio Federazioa) batzarrak edo, hala badagokio, batzorde eskuordetuak onartu beharko ditu.

Kontuan hartu beharko dugu kategoria mugatuetan, egindako zerrendetan dauden lehiakideek parte hartu ahal izango dutela Zuzendaritza Teknikoak egindako urteko arauen arabera.

Historia

Orientazioko kirola XIX. mendearen amaieran sortu zen iparraldeko herrialdeetan; hasieran, praktika militar gisa, eta pixkanaka kirol bihurtu zen, baina inolako araudirik gabe.

Lehenengo lehiaketa 1890eko urriaren 7an antolatu zen Tjalven (Norvegia). Ernest Killander suediarra izan zen orientazioaren arauak ezarri zituena lehiaketa moderno bezala, 1942an Suediako eskoletan irakastea lortuz.

1961ean Nazioarteko Orientazio Federazioa (NOF) sortu zen.

Espainian 1955. urtean Orientazioa sartu zen. Hirurogeiko hamarkadan Indar Armatuetan orientazioko lehen lehiaketa ofiziala antolatu zen, eta 1970ean Martin Kronlund eskrimako maisuak orientazioa irakatsi zuen bere ikasleen artean.

Espainiako lehen orientazio-mapa Madrilgo "Casa de campo" parkekoa izan zen, 1/20.000 eskalan.

Orientatze kirola Euskal Herrian

Jesus de la Fuente 1986. urtean Europan zehar "Orienteering" izeneko kirola Euskal Herrira ekartzeaz arduratu zen. 15 urte geroago, bi klubek, Bizkaiko Orientazio Klubak (Cobi) eta Arabako Orientazio Klubak (Coa), orientatze kirola herritarrei ezagutzera eman nahi dute.

Eskola kurtsoko egutegian zehar 17 proba desberdin antolatzen dira, hala ere, momentuz gutxi ezagutzen den kirol bat da Euskal Herrian.

Cobi (Bizkaia) eta Coa (Araba), bien artean 200 bazkide baino gehiago dituztela, kirol honen euskal ordezkaritzaren protagonistak dira, besteak beste, federazio baten babesik gabe garatutako Liga Nazional baten hamabi probetara joateko orduan.

Nafarroan CDN (Club Deportivo Navarra) orientazio kluba dago eta Gipuzkoan GOT taldea (Gipuzkoako Orientazio Taldea).

Kanpo estekak

• Datuak: Q29358
• Multimedia: Orienteering / Q29358