Otsailaren 14

Otsailaren 14a gregoriotar egutegiaren urteko berrogeita bosgarren eguna da. 320 egun falta dira urtea amaitzeko, 321 egun bisurteetan.

Jaiotzak Euskal Herrian Najwa Nimri Jaiotza: Iruñea, 1972 Iñaki Azkuna Jaiotza: Durango, 1943 Heriotza: 2014ko martxoak 20 Unai Elorriaga Lopez de Letona Jaiotza: Algorta, 1973 Balentin Berriotxoa Jaiotza: Elorrio, 1827 Heriotza: 1861eko azaroak 1 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Thomas Malthus Jaiotza: Q7987310, Heriotza: 1834ko abenduak 23 Simon Pegg Jaiotza: Q548268, 1970 Frederick Douglass Jaiotza: Talbot konderria (Maryland), 1818 Heriotza: 1895eko otsailak 20 Michael Bloomberg Jaiotza: Boston, 1942 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Otsailaren 14ko jaiotzak Edinson Cavani • John Barrymore • Edmond About • Bacary Sagna • Christian Eriksen • Jack Benny • Fritz Zwicky • Freddie Highmore • Vsevolod Garshin • Alexander Kluge • Jean Victor Marie Moreau • Philippe Senderos • Gregory Hines • Anna German • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Jose Luis Lopez Panizo Jaiotza: 1922ko otsailak 6 Heriotza: Bilbo, 1990 Francisco José Arnaiz Jaiotza: 1925eko martxoak 9 Heriotza: Santo Domingo, 2014 José Gallostra Jaiotza: 1833ko apirilak 23 Heriotza: Madril, 1888 Rosa Valverde Jaiotza: 1953ko otsailak 14 Heriotza: Azkaine, 2015 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan James Cook Jaiotza: 1728ko urriak 28 Heriotza: Q2879655, 1779 David Hilbert Jaiotza: 1862ko urtarrilak 23 Heriotza: Göttingen, 1943 Rikardo II.a Ingalaterrakoa Jaiotza: 1367ko urtarrilak 6 Heriotza: Q1949590, 1400 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Otsailaren 14ko heriotzak P. G. Wodehouse • Julian Huxley • William Blackstone • Morgan Tsvangirai • Ronald Dworkin • Abraham Bosse • Philip Levine • Louis Jourdan • Carl Correns • Dick Francis • Gioseffo Zarlino • Conrad Celtes • Vicente Guerrero • Charles Ferdinand, Duke of Berry • Joan of France, Duchess of Berry • Joanna of Bourbon • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1808 - Frantziako Armada Iruñean sartu zen. 1876 - Alexander Graham Bellek (irudian) telefonoaren patentea eskatu zuen. 1904 - Euskal Gaztedi Bazkuna sortu zen Bilbon. 1919 - Polonia-Sobietar Batasuna Gerra hasi zen. 1929 - San Valentin eguneko sarraskia: Al Caponek beste banda bateko kideak hiltzeko agindu zuen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Otsaila >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 2019 Aurreko eta hurrengo urteetan 2016: igandea 2017: asteartea 2018: asteazkena 2020: ostirala 2021: igandea 2022: astelehena Izendegia Santutegia: Valentin Ternikoa, Zirilo eta Metodio Seaska egutegia: Martino eta Galder.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1979 - ETAk, Sergio Borrajo Palacin militarra erail zuen Gasteizen, eta Benito Arroyo Gutiérrez goardia zibila Deban.
• 2008 -
  • LAB sindikatuak eta ezker abertzaleak deitutako greba orokorra izan zen, "Euskal Herriaren eskubideen alde, salbuespen egoerari stop" lelopean.
  • Ertzaintzak hiru ekintzaile islamiar atxilotu zituen Gasteizen. Espainiako Auzitegi Nazionaleko epaile batek askatu zituen hiru egun geroago.
• 2011 - Harremanetarako Nazioarteko Taldea, Euskal Herriko gatazkaren konponbidean laguntzeko sorturiko taldea aurkeztu zuten.

Mundua

• 1804 - Serbiarren lehen altxamendua Otomandar Inperioaren aurka.
• 1839 - Oregon Amerikako Estatu Batuetako 33. estatu bihurtu zen.
• 1919 - Polonia-Sobietar Batasuna Gerra hasi zen.
• 1929 - San Valentin eguneko sarraskia: Zazpi pertsona erail zituzten Chicagon (AEB), horietatik sei Al Caponeren taldearen etsai gangsterrak.
• 1945 -
  • AEBetako armadak Praga bonbardatu zuen. 701 lagun hil ziren, eta 1.184 zauritu.
  • Yugoslaviako partisanoek Mostar hiria askatu zuten.
• 1946 - Ingalaterrako Bankua nazionalizatu zuten.
• 1949 - Israelgo parlamentuaren (Knesset) lehen legegintzaldia hasi zen.
• 2005 -
  • 59 hildako Iranen, meskita baten sutearen ondorioz.
  • Beiruteko erdigunean egondako bonba auto batek Libanoko presidente-ohi Rafik Hariri erail zuen.
• 2011 - Arabiar Udaberriaren baitan, Bahrainen matxinadak hasi ziren.

Arte eta kultura

Mundua

• 1946 - Gilda filma estreinatu zen, Charles Vidorek zuzendu eta Rita Hayworth, Glenn Ford eta George Macready aktoreek antzeztu zuten.
• 1963 - 8½ filma estreinatu zen, Federico Fellinik zuzendu eta Marcello Mastroianni, Claudia Cardinale, Anouk Aimée eta Sandra Milo aktoreek antzeztu zuten.
• 1991 - The Silence of the Lambs ("Bildotsen Isiltasuna") filma estreinatu zen, Jonathan Demmek zuzendu eta Jodie Foster, Anthony Hopkins, Scott Glenn, Ted Levine eta Anthony Heald aktoreek antzeztu zuten.
• 1992 - Wayne's World ("Waynen Mundua") filma estreinatu zen, Penelope Spheerisek zuzendu eta Mike Myers, Dana Carvey, Rob Lowe eta Tia Carrere aktoreek antzeztu zuten.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1876 - Alexander Graham Bellek telefonoaren patentea eskatu zuen.
• 1918 - Sobietar Batasunak egutegi gregoriarra onartu zuen.

Kirolak

Mundua

• 2016ko NBAko All-Star Asteburua: Birrintze Lehiaketa Zach LaVine (Minnesota Timberwolves) saskibaloi jokalariak irabazi zuen, Hirukoen Lehiaketa Klay Thompsonek (Golden State Warriors) eta Trebezia Lehiaketa Karl-Anthony Townsek (Minnesota Timberwolves). All-Star partiduan berriz Mendebaldeak Ekialdeari 196-173 irabazi zion.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1565 - Alonso Idiakez Butroe eta Muxika, Nafarroako erregeordea (h. 1618).
• 1751 - Valentin Foronda, arabar ekonomialari eta idazle ilustratua (h. 1821).
• 1789 - Valentín Berastegi, arabar militar eta politikaria (h. 1878).
• 1807 - Louis Marie Hyacinthe Fabre, euskal itzultzaile eta gramatikaria eta Bonaparte printzearen laguntzailea (h. 1875).
• 1827 - Balentin Berriotxoa, elorriotar santu, misiolari domingotarra, apezpiku eta martiria (h. 1861).
• 1890 - Faustino Oteitza, nafar apaiz eskolapioa (h. 1936).
• 1894 - Dionisio Olano, gipuzkoar idazlea (h. 1964).
• 1910 - Fernando Artola, Bordari, euskal idazlea (h. 1983).
• 1916 - Martin Ugarte, Saletxe, euskal idazlea (h. 1996).
• 1917 - Faustino Etxebarria, bizkaitar bertsolari eta idazlea (h. 2008).
• 1925 - José Caeiro, gipuzkoar futbolaria (h. 1981).
• 1943 - Iñaki Azkuna, EAJko politikaria eta Bilboko alkatea (h. 2014).
• 1944 - José Luis Rico, bizkaitar futbolari ohia.
• 1946 - Emilio Barberá Gillem, espainiar irakaslea eta ikertzailea, Euskal Herriko Unibertsitateko errektore ohia, Valentzian.
• 1951 - Luciano Murillo, gipuzkoar futbolari ohia, Extremaduran.
• 1953 - Rosa Valverde, gipuzkoar margolaria (h. 2015).
• 1955 - Juan Lorenzo Lasa, Txikierdi, gipuzkoar ETAkidea.
• 1957 - Paco Etxeberria, gipuzkoar auzitegi medikua, antropologoa, espeleologoa, ikertzailea eta Aranzadi Zientzia Elkarteko lehendakaria.
• 1958 - Carmen Sánchez Pérez, aragoiar politikari eta andereñoa, Eibaren.
• 1960 -
  • Jose Maria Pitarke, euskal fisikaria, EHUko katedraduna eta nanoGUNEko zuzendari nagusia.
  • Gonzalo Tejada, gipuzkoar musikagilea.
• 1964 - Julia Gallego, gipuzkoar xakelaria.
• 1968 - Roberto Ruiz Aginaga, gipuzkoar sukaldaria.
• 1969 - Andoni Lakabeg, bizkaitar futbolari ohia.
• 1971 - Ikerne Badiola, EAko gipuzkoar politikaria.
• 1972 -
  • Maria Eizmendi, gipuzkoar piraguista ohia, kayak (K1) modalitatean aritua.
  • Najwa Nimri, nafar aktore eta abeslaria.
• 1973 - Unai Elorriaga, bizkaitar idazlea eta itzultzailea.
• 1974 - David Latasa, nafar txirrindulari ohia.
• 1986 - Mikel Ilundain, nafar txirrindularia.
• 1990 - Kristiñe Txoperena, nafar bertsolaria.
• 1991 - Pauline Ado, lapurtar surflaria.
• 1992 - Peio Goikoetxea, bizkaitar txirrindularia.
• 1994 - David García Zubiria, nafar futbolaria.

Mundua

• 1368 - Sigismundo I.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (h. 1437).
• 1404 - Leon Battista Alberti, italiar humanista, apaiz, poeta, hizkuntzalari, filosofo eta arkitektoa (h. 1472).
• 1452 - Pandolfo Petrucci, Italiako tiranoa (h. 1512).
• 1483 - Babur, Indiako Mogol Inperioaren sortzailea (h. 1530).
• 1602 - Francesco Cavalli, italiar musikagilea (h. 1676).
• 1741 - Joseph Servan, frantziar jenerala (h. 1808).
• 1766 - Thomas Malthus, ingeles ekonomialaria, demografiaren sortzailea (h. 1834).
• 1813 - Alexandre Sergeievitx Dargomyjski, errusiar musikagilea (h. 1869).
• 1838 - Margaret E. Knight, estatubatuar asmatzailea (h. 1914).
• 1862 - Agnes Pockels, alemaniar kimikaria, gainazalen zientzian aitzindaria (h. 1935).
• 1864 - Robert Ezra Park, estatubatuar hiri-soziologoa (h. 1944).
• 1869 - Charles Thomson Rees Wilson, eskoziar fisikaria, 1927ko Fisikako Nobel Saria (h. 1959).
• 1877 - Edmund Landau, alemaniar matematikaria (h. 1938).
• 1878 - Viktor Nogin, errusiar militante eta sindikalista boltxebikea (h. 1924).
• 1895 - Max Horkheimer, alemaniar filosofoa, teoria kritikoaren sortzailetako bat (h. 1973).
• 1899 - John Herman Randall, Jr., estatubatuar historialaria eta filosofoa (h. 1980).
• 1902 - Thelma Ritter, estatubatuar aktorea (h. 1969).
• 1910 - Felipe Garín, espainiar artista (h. 2005).
• 1911 - Willem Johan Kolff, holandar-estatubatuar medikua (h. 2009).
• 1913 - Jimmy Hoffa, estatubatuar sindikalista (1975ean desagertua).
• 1917 -
  • Herbert Aaron Hauptman, estatubatuar kimikaria, 1985eko Kimikako Nobel Saria (h. 2011).
  • António Maria Mourinho, portugaldar etnografo, etnologo eta arkeologoa (h. 1996).
• 1926 - Antonio Alva Rosa Coutinho, portugaldar militarra eta politikaria (h. 2010).
• 1928 -
  • Miguel Bover, espainiar txirrindularia (h. 1966).
  • Juan García Hortelano, espainiar idazlea (h. 1992).
• 1932 - Maurice Audin, frantziar matematikaria eta Aljeriaren independentziaren aldeko militantea, Aljerko guduan atxilotua eta eraila (h. 1957).
• 1936 - Henri Maïdou, Afrika Erdiko Errepublikako lehen ministro ohia.
• 1939 - Eugene Fama, estatubatuar ekonomialaria, finantzetan aditua, 2013ko Ekonomiako Nobel Saria.
• 1942 - Michael Bloomberg, estatubatuar negozio gizona, politikaria eta filantropoa, New Yorkeko alkate ohia.
• 1944 -
  • Carl Bernstein, estatubatuar ikerketa-kazetari eta idazlea.
  • Alan Parker, ingeles zinema zuzendaria, ekoizlea, gidoigilea eta aktorea.
• 1945 - Jon Adam II.a Liechtensteingoa, Liechtensteingo Printzerriko printzea eta estatu-burua.
• 1951 - Kevin Keegan, britainiar futbolari eta entrenatzailea.
• 1954 - Vladimir Drinfeld, ukrainar matematikaria.
• 1955 - Mitsuhisa Taguchi, japoniar futbolari ohia.
• 1964 - Gianni Bugno, italiar txirrindulari ohia.
• 1967 - Mark Rutte, Herbeheretako lehen ministroa.
• 1968 -
  • Alicia Borrachero, espainiar aktorea.
  • Gică Craioveanu, errumaniar futbolari ohia.
• 1969 - David Holmes, iparirlandar DJ, musikari eta konposatzailea.
• 1970 - Simon Pegg, ingeles aktorea.
• 1972 - Fernando Picún, uruguaiar futbolari ohia.
• 1977 - Cadel Evans, australiar txirrindularia.
• 1979 - Yuichiro Nagai, japoniar futbolaria.
• 1981 - Randy de Puniet, motoziklismoko frantziar pilotua.
• 1984 - Norio Suzuki, japoniar futbolaria.
• 1986 - David Rodríguez Sánchez, espainiar futbolaria.
• 1987 - Makka Sagaipova, txetxeniar abeslari eta dantzaria.
• 1988 - Ángel Di María, argentinar futbolaria.
• 1993 - Mamadou Diop, senegaldar saskibaloi jokalaria.
• 1994 - Lucio Redivo, argentinar saskibaloi jokalaria.
• 1996 - Cyril Barthe, bearnotar txirrindularia.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1751 - Michel Gaudrau, lapurtar dantza-maisu eta dantzaria.
• 1888 - José Gallostra, afar politikari eta legelaria, Madrilen (j. 1833).
• 1901 - Pedro Pascual Gandarias, bizkaitar enpresaburua (j. 1843).
• 1954 - Justo Somonte, bizkaitar botikari eta politikaria, Bilboko alkatea, Mexiko Hirian (j. 1891).
• 1990 - Jose Luis Lopez Panizo, Panizo, Bilboko Athletic Klubeko jokalaria (j. 1922).
• 2008 - Patrick de la Sota, euskal herritar politikari eta enpresaria (j. 1930).
• 2014 - Francisco José Arnaiz, bizkaitar apaiza, Santo Domingon (j. 1925).
• 2015 - Rosa Valverde, gipuzkoar margolaria (j. 1953).

Mundua

• 1043 - Gisela Suabiakoa, Alemaniako erregina ezkontidea.
• 1400 - Rikardo II.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea (j. 1367).
• 1549 - Il Sodoma, Pizkundeko italiar pintorea (j. 1477).
• 1714 - Maria Luisa Savoiakoa, Espainiako erregina ezkontidea (j. 1688).
• 1779 - James Cook, britainiar esploratzailea (j. 1728).
• 1799 - Luis Paret y Alcázar, espainiar margolaria (j. 1746).
• 1885 - Jules Vallès, frantziar idazlea eta kazetaria (j. 32).
• 1891 - William Tecumseh Sherman, estatubatuar militarra, hezitzailea eta idazlea (j. 1820).
• 1894 - Eugène Charles Catalan, belgikar matematikaria (j. 1814).
• 1925 - Jacques Rivière, frantziar idazle, kritikari eta argitaratzailea (j. 1886).
• 1936 - Alexander Gutxkov, errusiar politikari liberal-kontserbadorea (j. 1862).
• 1943 - David Hilbert, alemaniar matematikaria (j. 1862).
• 1950 - Karl Guthe Jansky, estatubatuar ingeniaria (j. 1905).
• 1952 - Maurice De Waele, belgikar txirrindularia (j. 1896).
• 1965 - Désiré-Émile Inghelbrecht, frantziar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (j. 1880).
• 1986 - Edmund Rubbra, ingeles musikagilea (j. 1901).
• 1987 - Dimitri Borissovitx Kabalevski, errusiar musikagilea eta pedagogoa (j. 1904).
• 1988 - Frederick Loewe, austriar-estatubatuar musikagile eta abeslaria (j. 1901).
• 1994 - Andrei Txikatilo, Rostoveko Harakina, sobietar serieko hiltzailea (j. 1936).
• 1995 - U Nu, lehendabiziko Birmaniako lehen ministroa (j. 1907).
• 1996 -
  • Francisco Tomás y Valiente, espainiar legelaria, ETAk eraila (j. 1932).
  • Alejandro de la Sota, galiziar arkitektoa, Espainiako Estatuko XX. mendeko arkitekturako maisu handienetako bat (j. 1913).
• 1998 -
  • Denise Paulme, frantziar antropologoa eta legelaria (j. 1909).
  • Manuel Pérez Martínez, Cura Pérez, espainiar apaiza eta Kolonbiako ELN gerrillako buruzagia (j. 1943).
• 2004 - Marco Pantani, italiar txirrindularia, txirrindularitzaren historiako igotzailerik onenetakoa (j. 1970).
• 2005 - Rafik Al-Hariri, Libanoko lehen ministroa (j. 1944).
• 2010 - Jan Pen, herbeheretar ekonomialaria, ekonomiaren dibulgazioan nabarmendua (j. 1921).
• 2016 - Muriel Casals, kataluniar ekonomialari, unibertsitate irakasle eta politikaria (j. 1945).
• 2017 - Gianuario Carta, italiar politikari kristau demokrata (j. 1931).
• 2018 - Ruud Lubbers, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1939).

Jaiak eta urteurrenak

• Santuen egunak:
  • Balendin Deuna edo San Balendin, maiteminduen zaindaria.
  • Zirilo eta Metodio, Europako zaindariak.
• Sehaska egutegiko izendegia: Martino eta Galder.
• Estatu jaieguna Oregon eta Arizonan (AEB).
• Martiri Komunisten Eguna, Irakeko Alderdi Komunistarentzat.

Otsailaren 13 | Urteko egutegi | Otsailaren 15