Patchwork

Patchwork
piecing (en)
Irudi gehiago

Patchwork izena ingelesa da, erretal-lana esan nahi du. Diseinu handiago batean oihalezko piezak jostean datzan joskintza teknika da. Oihal barrubigunen kasuan, quilt deitzen zaio. Diseinu handiena, oro har, oihal forma desberdinekin eraikitako patroi errepikakorretan oinarritzen da (kolore desberdinetakoak izan daitezke). Forma horiek kontu handiz neurtzen eta ebakitzen dira, lotzeko errazak egiten dituzten oinarrizko forma geometrikoetan.

Etimologia

Patchwork anglizismoa bi hitzek osatzen dute, patch edo erretala eta work edo lan hitzek, beraz, erretal-lana da.

Quilt, patchwork (AM_1953.62.4-12)

Erabilerak

Patchwork batez ere edredoiak egiteko erabili izan da, baina tapeteak, poltsak, tapizak, jaka beroak, kuxin-zorroak, gonak, txalekoak zein beste edozein arropa egiteko ere erabil daiteke. Ehungintzako artista batzuek patchwork-arekin egiten dute lan, askotan bordatuarekin eta beste joskera batzuekin konbinatuta.

Ohe-estalki bat egiteko erabiltzen denean, zatien edo piezen diseinu handiago hori hiru geruzako ohe-estalki baten "goiko aldea" bihurtzen da; tarteko geruza astintzekoa da, eta beheko geruza, berriz, bizkarraldea. Guata mugitu ez dadin, zatiz edo piezaz osatutako ohe-estalki bat eskuz edo makinaz akoltxatzen da, puntada jarraitu bat erabilita, piezen goialdea osatzen duten forma indibidualak delineatzeko, edo akoltxatze-puntadak eredu orokor aleatorioak edo oso ordenatuak izan daitezke, mosaikoaren osaerarekin kontrastea egiten dutenak.

Patchwork-aren ehun bereizgarria

Bojagi korear tradiziozko erretazala.

Historia

Emakume bat jeogori (jaka) bat janzten, Jogakbo edo Koreako patchwork batekin egina.

Historian zehar patchwork ebidentzia aurkitu da, oihal pieza txikiak elkartuz pieza handiago bat sortzeko eta elkarrekin oihal geruzak akoltxatuz. Patchwork-a antzinako egiptoarrek erabili zuten beren arropa, hormen dekorazioa, gortinak eta altzariak egiteko, orain dela bost mende eta erdi inguru (K.a. 3400) irudikapen zaharrekin. Txinako patchwork-a Liu Song dinastiako Liu Yu enperadorearekin hasi zela uste da. Kontserbatutako piezarik zaharrenak Erdi Arokoak dira. Sasoi hartan, besteak beste, oihal bigungarrizko geruzak erabili ziren armadurak egiteko, eta soldaduak bero eta babestuta mantentzen zituzten. Japoniako armadura ere antzera egiten zen.

Teknika hau erabiliz, ohe-estalkiak (quilts) XI. eta XIII. mendeen arteko etxeetan agertzen hasi ziren. Europako klima garai horretan hotzagoa bihurtu zen heinean, oheko edredoien erabileraren eragina handitu egin zen, eta, hortaz, oihal sinple bat edertzeko praktika garatu zen patroiak eta diseinuak sortuta, akoltxatu apaingarriak garatzearekin batera. Edredoiak era horretan egiteko tradizioa Ameriketara eraman zuten, bereziki Estatu Batuetara Europako etorkinek.

Ameriketako Estatu Batuak

Patchwork-ak berpizte orokorra izan zuen Depresio Handian (1929ko krisian), arropa higatua edredoi epeletan birziklatzeko modu gisa. Material-pieza oso txikiak eta higatuak ere egokiak dira patchwork-ean erabiltzeko, nahiz eta gaur egungo artisauek maizago erabiltzen dituzten %100 kotoizko oihal berriak beren diseinuetarako oinarri gisa. AEBn mosaikoa txikitu egin zen Bigarren Mundu Gerraren ostean, baina berriro berpiztu zen Estatu Batuen bigarren mendeurrenean. Iraganean, eskuzko akoltxatzea marko baten inguruan taldean egiten zen askotan. Akoltxatu ordez, geruzak tarteka hariz lotzen dira. Praktika horri lotu edo korapilatu esaten zaio, eta edredoi bat sortzen du.

Ospea

2003ko Quilting in America inkestaren arabera, AEBko estalki akoltxatuaren industriaren balioa 2700 milioi dolarrekoa zen, guztira. Nazioarteko akoltxatze (quilt) erakustaldiek milaka bisitari erakartzen dituzte, eta astebururo, ezin konta ahala erakustaldi txikiagoak egiten dira tokiko eskualdeetan. Komunitate zibernetiko aktiboak ugari dira webgunean; gaiari buruzko ehunka liburu eta aldizkari argitaratzen dira urtero; eta tokiko gremio eta akoltxatu-denda asko daude aktibo hainbat herrialdetan. Quilt Art bitarteko artistiko legitimoa da, artelanak barrubigunak dira eta milaka dolarretan saltzen zaizkie erosle korporatiboei eta galeriei. Edredoi-historialariak eta edredoi-tasatzaileak edredoi tradizionalen eta edredoi zaharren herentzia birbalioztatzen ari dira; bildumazaleek eta museoek, ostera, edredoi zaharren adibide bikainak erosten dituzte dirutza handien truke. American Quilt Study Group taldeak aktiboki parte hartzen du estalki akoltxatuen historiari buruzko ikerketa sustatzen.

Asia

Indian, oihalezko pieza txikiak erabiliz mantak jostea arte bat da. Kaudhi izenez ezaguna da hegoaldeko Karnataka estatuan. Manta hauek Karnatakako zenbait lekutan jaioberriei oparitzen zaizkie. Lambani tribuek gonak janzten dituzte arte horrekin.

Pakistango hainbat lekutan ere egiten da patchwork-a, bereziki Sindh eskualdean, non ralli deitzen dioten. Pakistango edredoi ralliak ezagunak dira azpikontinente osoan, baita Mendebaldean ere. Edredoi horiek bere tradizioaren parte dira eta emakumeek eginak dira. Milaka urtez egiten aritu diren arren, orain ari dira nazioarteko errekonozimendua jasotzen.

Azerbaijanen ere lan arrunta da Patchwork-a, eta qurama deitzen diote han.

Egipto

Patchwork-aren historia ez da guztiz berria. Egipton K. a. 980ko data du. Lehen egiptoarrek erabili zuten patchwork-a bere arropa eta hormetan. Kontserbatzen diren lehen patchwork piezak Erdi Arokoak dira. K.a. 980. urte inguruan bizi izan zen Esi-Mem-Kev erregina egiptoarraren hilobian patchwork-eko hileta-errezel bat aurkitu zen. Egiptokoez gain, patchwork batzuk ere aurkitu dira, antzinako garaikoak, hala nola Erdi Arokoak Indiako zein Txinako zibilizaziokoak. Egiptoko patchwork-aren beste adibide bat 1903an aurkitutako bolizko iruditxo zizelkatu bat da. Egiptoko lehen dinastiako faraoi bat zen, K.a. 3400 ingurukoa.

Patchwork-a Errioxan

Errioxako ehun-artisautzaren esparruan, erretazala edo almazuela esaten zaio beste oihal batzuen zatiak elkartuz ehundutako piezari. Horren ondorioz, manta bat (ohazala edo estalkia), hainbat tamaina eta erabileratako mahai-zapiak eta oihalak, eta janzteko arropa bat ere izan daitezke. Arabierazko almozala edo almozaia, almoçala, alfonbrilla, ohe-estalkitik eratorria da. Retazal izen hori kilt eta patchwork hitzaren sinonimoa da, gehien erabiltzen direnak gaztelaniaz hitz egiten den herrialdeetan.

Nortasun kulturalaren termino gisa Errioxako Autonomia Erkidegoan gordetzen da nagusiki, batez ere Lola Barasoainen ikerketa eta dibulgazio lanari esker. Erretazala XVII. mendeko Errioxako testuetan dokumentatuta dago; ehun-artisautza gisa, Cameros mendilerroan gordetzen da bereziki. Etxeko hainbat erabilera dituzten pieza ikusgarriak dira, batez ere ohazalak eta mahai-zapiak, erabiltzen ez diren oihalen eta arropa-zatien bidez egiten direnak. Antzina, Errioxako artzainei Ezkaraiko ehun-fabrika zaharrean ematen zitzaizkien oihal laginak batuz ere egiten ziren.

Errioxan okintzako edo gozogintzako oreetarako oihalak egiteko erabiltzen da (leudatzean edo hartziduran estaltzeko). Artisautza bizia denez, Sorzano, Quel, Enciso, Villanueva de Cameros eta Villoslada de Cameros-en gordetzen da ("Asociación de Mujeres Artesanas de la Almazuela" elkarteak artisautza tailerra du bertan). El Rasillo de Camerosen "laginak" esaten zaio jantzigintza-mota horri, inguruko ehungintza-industriaren lagin-txatalekin egiten baitziren.

Almazuelak egiteko ordu asko behar dira. Horregatik, auzokide batzuk batu egiten ziren negu luzeetan, "gaupasa" egunetan, josteko, hitz egiteko eta jolasteko, eta hori ukuilu, korta eta leku epeletan egiten zen.

Bibliografia

• Schnuppe von Gwinner (1988), The History of the Patchwork Quilt, ISBN 0-88740-136-8
• Eleanor Levie (2004), American Quiltmaking 1970–2000, ISBN 1-57432-843-3
• Celia Eddy (2005), Quilted Planet, ISBN 1-84533-009-9

Kanpo estekak

• Datuak: Q540684
• Multimedia: Patchwork / Q540684