Paul Scarron

Paul Scarron
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Paris, 1610eko uztailaren 4a
Herrialdea	Frantzia
Lehen hizkuntza	frantsesa
Heriotza	Paris, 1660ko urriaren 6a (50 urte)
Familia
Ezkontidea(k)	Françoise de Maintenon (1652 - 1660)
Hezkuntza
Hizkuntzak	frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, poeta, antzerkigilea eta eleberrigilea
Mugimendua	Barrokoa

Paul Scarron, (Paris, 1610eko uztailaren 4a-Ibidemn, 1660ko urriaren 6a) frantsesezko idazle ospetsua izan zen. Scarron genero satirikoa irudikatzen du XVII. mendeko komedian. Haren lan ezagunena Le roman comique eleberria izan zen.^[1]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kontuen auzitegiko kontseilari baten zazpigarren semea, 1629an apaiztu zen, baina bizitza librea izango zuen. Le Mansen bizi izan zen 1632 eta 1640 artean, Charles de Beaumanoir apezpikuaren inguruan, eta ohikoa izan zen probintzietako literatur aretoetan. 1638an gaixotu egin zen, batzuen ustez inauterietan biluzik bainatu ondoren; baina ziur aski espondilitis ankilosatzaile zen gaixotasuna. Poliki-poliki gaixotasunak geldiarazi egingo zuen: hankak, bizkarrezur, garondo... "Z" baten antza dut", esango zuen egileak.

Bere lehen lanak 1643. urtekoak dira. Parisera itzuli zen, kalonje izateari utzi zion, eta 1652an, 42 urte zituela, 16 urteko umezurtz batekin ezkondu zen, Françoise d 'Aubigné, Agrippa d' Aubigné-ren biloba eta, ondoren, Madame de Maintenon izango zena; haren bizitza lizuna izan zen. Literatura areto bat ireki zuen Marais auzoan, eta Louvreko gorteko partaideak laster ohikoak bihurtu ziren bertan.

Bere bizitzaren zatirik handiena erreuma-gaitzekin eman zuen idazleak. Berak gogorarazten digu bere epitafio ospetsuan:

"Celui qui cy maintenant dort

Fit plus de pitié que d'envie,

Et souffrit mille fois la mort

Avant que de perdre la vie.

Passant, ne fais ici de bruit

Garde bien que tu ne l'éveilles :

Car voici la première nuit

Que le pauvre Scarron sommeille".

Euskaraz:

"Hemen orain lo dagoen honek

inbidia baino gehiago errukia sentiarazi zuen,

eta mila aldiz jasan zuen heriotza

bizia galdu aurretik.

Ibiltaria, ez egin zaratarik hemen

kontuz ibili ez esnatzeko:

Ba hau lehenengo gaua da

Scarron gizajoak loa hartzen duela".

Ibilbide literarioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Scarron genero isekari eta satirikoa irudikatzen du XVII. mendeko komedian. 1643an, bere Recueil de quelques vers burlesques liburuak arrakasta handia izan zuen moda bufoari ekin zion. Gero, Le Typhon (1644), Jodelet o el Maestro Criado (1645), Don Jafet de Armenia (1653) eta 1648 eta 1652 artean Virgile travesti argitaratu zituen, Eneidaren parodia ospetsua, urtetan aipatua izan zena.

Baina bere komediak idaztearekin batera, Scarron La novela cómica eraikitzen joan zen, bere maisulantzat hartzen dena bere kontakizunen sintesi ausartagatik. Scarronek eleberri honetan, lehen pertsonan edo pertsonaiaren arabera, beren gurdiarekin bidaiatzen duten komediante batzuen istorioak kontatzen ditu; ostatuko eta mota guztietako abenturak dira, beste batzuekin lotzen direnak, modelo greziarren arabera. Liburua Denis Diderotek eta Théophile Gautierrek laudatu zuten. Lehen zatia 1651n argitaratu zen eta bigarrena 1657an; hirugarrena idatzi aurretik egilea hil zen.

Komedia batzuk ere plazaratu zituen: L'Écolier de Salamanque (1654), Le Marquis ridicule ou la comtesse faite à la hâte (1655), La Fausse Apparence (1657), Le Prince corsaire (1658).

Obrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Suite des œuvres burlecques, 1644
Typhon ou la gigantomachie, 1644
Jodelet ou le maître valet, 1645
Les trois Dorotées, 1645
La relation véritable de tout ce qui s'est passé en l'autre monde, au combat des parques et des poètes, sur la mort de Voitures et autres pièces burlesques, 1649
L'héritier ridicule, 1650
Mazarinade, 1651
L'héritier ridicule, 1650
Les trois Dorotées, 1651
Le Virgile travesti, 1652
L'écolier de Salamanque, 1655
Le gardien de soi-même, 1655
La fause apparence, 1659
Le prince corsaire, 1659
Le roman comique, 1651 eta 1657.