Pizza-kaxa

Wikipedia, Entziklopedia askea
Pizza bat pizza-kaxa batean

Pizza-kaxa edo pizza-kutxa kartoizko bilgarri-kaxa tolesgarria da, pizza beroak eramateko diseinatua. Pizza-kaxak ere asko errazten du etxera eramatea eta jasotzea. Pizza-kaxaren ezaugarriak dira oso erresistentea, merkea, metagarria, termoisolatua direla, hezetasuna erregulatzeko eta elikagaiak garraiatzeko egokia. Gainera, publizitatea egiteko lekua eskaintzen du. Pizza-paketeak pizza izoztuen bilgarrien desberdinak dira; izan ere, beroaren bidez zigilatutako plastikozko xafletan izoztutako produktua dute, elikagai izoztuen kasuan bezala.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pizza-kaxak biltzeko gune bat Old Orchard Beach-en (Maine)

Pizza laberatu berriak emateko edukiontziak XIX. mendetik aurrera egon dira gutxienez, pizza-okinek beren produktuak geruza anitzeko ontzi metalikoetan jarri zituztenean (stufa izenarekin ezagunak), gero saltzaile ibiltariei emateko. Aireztatutako ontzia biribila izan ohi zen, eztainuz edo kobrez egina.[1] Erabili eta botatzeko ontziak Estatu Batuetan hasi ziren garatzen, Bigarren Mundu Gerraren ondoren. Une hartan, pizza gero eta ezagunagoa zen, eta pizza kanpora eramateko lehen zerbitzuak sortu ziren. Hasieran, kartoizko kaxa sinpleetan ematen saiatzen ziren pizzak, opil-dendetan erabiltzen direnen antzekoak, baina, sarritan, kaxa horiek busti, tolestu edo bitan hausten ziren. Beste pizzagile batzuk pizzak plateretan jartzen eta paperezko poltsen barruan garraiatzen saiatu ziren. Horrek partzialki konpondu zuen arazoa. Hala ere, ia ezinezkoa izan zen poltsa batean pizza bat baino gehiago garraiatzea. Horrela, goiko aldeko pizzek gainontzekoen azala hondatu egingo zuten.[2]

Uhin-kartoiz egindako pizza-kaxa baten lehen patentea 1963an egin zen, eta gaur egungo pizza-ontzien ezaugarriak erakusten zituen: ondo laua, itsasgarririk gabe tolestu eta bildu ahal izatea, pilagarritasuna eta aireztatze-artekak. Arteka horiek eta ur-lurruna xurgatzen duten materialak (xurgatze-agentea) konbinatuta, posible zen garraiatzea hezetasunak produktua eta kaxa apurtu gabe.[3] Markaren historialariek uste dute pizza-kaxa Domino's Pizzak asmatu zuela, baita patente-eskaerarik aurkeztu ez bazuten ere.[2] 1988. urtera arte, kate horrek bilgarri-mota bat erabiltzen zuen, aurreko aldea alboko aldeetara zuzenean konektatuta ez zuena; alboetan finkatutako zintzilikarioak barrurantz tolesten ziren taparen azpian.[4] Diseinu horri "Chicagoko tolesgarria" ere esaten zaio.[4] Domino izan zen eskala handiko pizza-kaxak erabili zituen lehen pizza-ekoizlea, eta, hala, bere entrega-gama handitu egin zuen, pizzeriaren hurbileko eremutik haratago.[5] 1960ko hamarkadaren amaieran, isolamendu termikoko poltsen bidez garatu zen entrega-zerbitzua.

2019ko urrian, Pizza Hut jatetxe-kateak adierazi zuen pizza-kaxaren goi-mailako diseinu biribil berri bat probatzen ari zela.[6]

Baldintzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Egonkortasuna eta metagarritasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pizza-kaxa bat tolesteko ohiko modua

Pizzak garraiatzeko kaxa gehienak kartoizkoak dira, merkea delako, erraz eta arin lan egiten delako eta egitura aldetik integritatea egokia duelako pizzei eusteko eta emateko. Zuntz solidozko kartoia eta uhin-kartoia erabiltzen dira. Erabiltzen den kartoi uhindua E flautaren tamainakoa izaten da maiz (mikrouhinak edo uhin finak, 1,0 mm-tik 1,8 mm-ra bitarteko flautarekin), baina B kartoi lodiagoak ere erabiltzen da, 2,2tik 3,0 mm-ra bitarteko flautarekin.[7] Kartoiaren eraikuntza geometrikoak ez ezik, kaxaren egonkortasuna ere baldintzatzen du, bereziki paper-mota eta haren pisuak. Forrurako, gehienetan, CCM motako kartoia erabiltzen da. Horrek, kutxa egonkorra izateaz gain, hezetasunarekiko eta olioarekiko erresistenteagoa bihurtzen du. Bilgarria biltzeko behar den lekua ahalik eta gehien murrizteko, pizza-kaxak tolestu egiten dira espazio lauetan erabili aurretik. Biltegiratzeko behar den espazioa, neurri handi batean, materialaren lodieraren araberakoa da.[7]

Isolamendu termikoaren eta hezetasunaren erregulazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kaxaren aldeko irekidurari esker, hezetasuna lurrundu egiten da.

Pizza-kaxak labean egindako pizza bat garraiatzeko aukera eman behar du, ahalik eta kalitate gutxiena galduz. Horrek esan nahi du kaxak bi zeregin dituela konbinatzen errazak ez direnak: alde batetik, kaxak ahalik eta hobekien isolatu behar ditu kanpoko aire hotza, noizbehinkako haizea eta bero-erradiazioa, pizza beroari eusteko. Bero-fluxua murrizteko, kaxa ahalik eta gehien itxi behar da, aire beroa barruan izateko. Kontsumitzaileen iritziz, 70 eta 85 °C arteko tenperatura ezin hobea da pizza kontsumitzeko. Bestalde, kaxak lortu behar du pizzaren hezetasunak busti ez dezan, azala eta estalkia kurruskariak izan daitezen iristen direnean.[8] Hori bermatzeko, pizzak eragindako kondentsazioa askatu egin behar da (aireztatze-zuloak eta kartoiaren bidezko nolabaiteko hedapena), edo kaxak xurgatu. Horma bakarreko taula uzkurtuaz egindako pizza-kaxak, isolamendu gehigarririk ez dutenak, gehiegi hozten dute garraiatutako pizza hamar minutu igaro ondoren.[8]

Pizza-masaren olioak zelulosaren esentziaren zati bat atera dezake tratatu gabeko kartoi uzkurtuarekin kontaktuan dagoenean. Pizza-kaxaren materialaren bidez pizzaren zaporea alda ez dadin, eta aldi berean, kartoia zikin ez dadin, pizza-kaxek aluminio-geruza mehe bat dute barruan. Beste aukera bat pizza aluminiozko xafla batean jartzea da, kartoi uzkurtuaren eta paper flotatzailearen nahasketa batean, edo argizaria duen paper batean. Hala ere, horrek nabarmen aldatzen ditu pizza-kaxaren propietate termodinamikoak. Pizza-azalak ezin dio hezetasunari beherantz egin, eta horrek esan nahi du azpiko geruzak ez duela koipea urtzea soilik eragozten, lurruna ere bai.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Heston Blumenthal: In Search of Perfection. Bloomsbury Publishing, 2006, ISBN 0-7475-8409-5, S. 63.
  2. ↑ a b Alexis Madrigal: The 3 Big Advances in the Technology of the Pizza Box. In: The Atlantic. 18. Juli 2011.
  3. ↑ «Page in Development | PTO Direct» web.archive.org 2016-08-14 (Noiz kontsultatua: 2022-12-30).
  4. ↑ a b John Correll. Pizza Packaging, Overview & History. .
  5. ↑ Haig, Matt. (2011). Brand success : how the world's top 100 brands thrive and survive. (2nd ed. argitaraldia) Kogan Page ISBN 978-0-7494-6288-8. PMC 733290708. (Noiz kontsultatua: 2022-12-30).
  6. ↑ Heil, Emily. (October 23, 2019). «The pizza box hasn't evolved in decades, but now Pizza Hut is trying out a new round design» Stuff.
  7. ↑ a b John Correll. Pizza Packaging, Structural Options, Pros & Cons. .
  8. ↑ a b (Alemanez) Patrizia Fava; Luciano Piergiovanni; Ella Pagliarini. «Design of a functional box for take-away pizza» Packaging Technology and Science (Wiley) 12 (2): 57–65.  doi:10.1002/(SICI)1099-1522(199903/04)12:2<57::AID-PTS447>3.0.CO;2-R. ISSN 1099-1522..

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Pizza-kaxa&oldid=9131985"(e)tik eskuratuta