Probidentzialismo

Wikipedia, Entziklopedia askea
Agustin Hiponakoaren 'Jainkoaren hiria' eskuizkribua.

Probidentzialismoa Jainkoa Historiako benetako protagonista eta subjektua den ustea da. Gizakia bere objektua besterik ez da, Jainkoaren eskuetan dagoen tresna bat.

Jatorria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mito klasikoetan probidentzialismoa ikus zitekeen arren, heroi homeriko eta tragikoen papera autonomoa zen, baita aurrez ezarritako patu (fatum) baten aurrean harrokeria (hybris) edo giza errebeldiaren handitasuna ere. Kristautasuna, berriz, probidentzialismoaren jarraitzaile sutsua izan zen. Historiografiako argumentu probidentzialisten erabileraren lehen adibideak Agustin Hiponakoari- Jainkoaren hiria bere lanean- eta Paulo Orosio haren ikasleari- Paganoen aurkako zazpi historia liburuak- egotzi ohi zaizkie. Erdi Aroko egileen zerrenda zabalak bere eredua jarraitu zuen. Biek V. mendean Mendebaldeko Erromatar Inperioa barbaro paganoen edo heretikoen esku erori izana bizi izan zuten, eta horrek probarik egokiena eskaini zien. Nola onar zezakeen Jainkoak benetako fedean sinesten zutenek beren aurrean amore ematea? Errazagoa da onartzea Atilak, berez, bertute propiorik gabea, "Jainkoaren zigorra" izateagatik garaitzea.

Ondorengo erabilera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hispanian, Isidoro Sibiliakoaren Etimologiez gain, Astur-Leondar Erresumako Kronikek (Albendakoa, Rotakoa, Mozarabiarra, etab.) Iberiar penintsula osoa menderatzeko erregeen nahia justifikatu zuten argudio probidentzialistaren bidez: Roderiko errege bisigodoa edo erresuma osoa zigortu egin behar zen, eta Jainkoak musulmanak erabili zituen kristauak zigortzeko eta fedeari eusteko tresna gisa. Hau Errekonkista kontzeptuaren jatorria da.

Kontzeptuaren hedapen gisa, kristauak ez diren beste erlijio batzuek ez ezik, Historiaren edozein ikuskerak ere (arraza, nazioa) probidentzialismoarekin kontaktuak izan ditzake, baldin eta bere protagonismoa gizakia baino goragoko instantzietan jartzen badu. Ezohizko gizabanakoak (erregeak, artistak, pentsalariak) istorioaren protagonista direla pentsatzea ere ez da oso ikuspuntu ona. Historiaren beste ikuskera batzuek, hala nola instituzionalismoak edo materialismoak, gizonarengan protagonismoa jartzen dute kolektibo gisa, erakundeen edo klase sozialen bitartez, hurrenez hurren.

Probidentzialismoaren eraikuntza logikoa eraso ezina da: gertatzen den edozerk, ona, txarra edo zalantzazkoa izan, Jainkoaren protagonismoa berresten du. Beraz, egia erlijiosoa da, ez zientifikoa (Popper), gizabanakoei kontsolamendua eta gizarte-taldeari egonkortasuna ematen diona.

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Tuñón de Lara, Manuel. (1985). Por qué la Historia. Bartzelona: Aula Abierta Salvat ISBN 84-345-7814-X..

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]