Pāṇini
| Pāṇini | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Shalatula (en)  , c. K.a. V. mende. |
| Herrialdea | Gandhara |
| Lehen hizkuntza | sanskritoa |
| Heriotza | Ezezaguna (59/60 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | sanskritoa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | hizkuntzalaria, idazlea eta gramatikaria |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | hinduismoa |
Pāṇini (sanskritoz: पाणिनि; K.a. VI.-K.a. IV. mende inguruan[1][2]) edo Panini[3], antzinaroko sanskritoaren hizkuntzalari eta gramatikalaria izan zen[2][4][5]. Hinduismoan egile gurtua da. Indiako hizkuntzalaritzaren aitatzat hartua[6], Indiako ipar-mendebaldean bizi izan zen, Mahajanpada aroaren hasieran[7].
Idatzi zuen testurik ezagunena Ashtadhyayi da, sutra estiloko tratatu bat, sanskritoaren gramatikaz[5]. Uste denez, K.a. VI. edo IV. mendean bukatu zen[1][2]. 3.959 apalaldi ditu, hizkuntzalaritzaz, sintaxiaz edo semantikaz. Testua Vedangaren Vyākaraṇa adarraren sortzailea da, Veden garaiko ikaskuntza-disziplina bat[8][9][10] eta hainbat bhasya edo iruzkin izan ditu[3][11], hinduen tradizioan ezagunena Patanjaliren Mahābhāṣya. Haren ideiek beste erlijo batzuetako aipamenak ere sortu ditu, adibidez, Budismoan[12].
Pāṇiniren izen konposatuen analisia gaur egungo Indiako hizkuntzen konposaketa teorien oinarria da; halaber, haren gramatikari buruzko teoria zientifikoa sanskrito klasikoaren hasieratzat hartzen da[13]. Tratatu hari esker, sanskritoa izan zen Indiako literatura eta idazketa hizkuntza nagusia bi milurtekoz[11].
Pāṇiniren analisi morfologikoaren teoriak ez zuen parekorik izan Mendebaldeko kulturan XX. mendera arte[14]. Haren testua Turingen makinarekin alderatu da, hizkuntzaren egitura logikoa eta konputazioa eredu matematiko baten bidez azaltzeko gaitasunagatik[1].
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b c (Ingelesez) «Ashtadhyayi | work by Panini» Encyclopedia Britannica (Noiz kontsultatua: 2017-06-12).
- ↑ a b c Staal, J. F.. (1965). «Euclid and Pāṇini» Philosophy East and West 15 (2): 99–116. doi:. (Noiz kontsultatua: 2017-06-12).
- ↑ a b 1957-, Lochtefeld, James G.,. (2002). The illustrated encyclopedia of Hinduism. Rosen ISBN 9780823931804..
- ↑ Drama and ritual of early Hinduism. Motilal Banarsidass Publishers 1996 ISBN 9788120812345..
- ↑ a b 1957-, Lochtefeld, James G.,. (2002). The illustrated encyclopedia of Hinduism. Rosen ISBN 9780823931798..
- ↑ (Ingelesez) The Circulation of Knowledge Between Britain, India and China: The Early-Modern World to the Twentieth Century. BRILL 2013-06-21 ISBN 9789004251410. (Noiz kontsultatua: 2017-06-12).
- ↑ 1936-, Cardona, George,. (1997). Pāṇini : a survey of research. Motilal Banarsidass ISBN 9788120814943..
- ↑ 1951-, Johnson, W. J.,. A dictionary of Hinduism. ISBN 9780198610250..
- ↑ The encyclopedia of Indian philosophies. Motilal Banarsidass 1970-<2015> ISBN 9788120804265..
- ↑ 1966-, Mitchell, Lisa,. (2009). Language, emotion, and politics in south India : the making of a mother tongue. Indiana University Press ISBN 0253353017..
- ↑ a b Columbia chronologies of Asian history and culture. Columbia University Press 2000 ISBN 9780231500043..
- ↑ Hartmut., Scharfe,. (1977). Grammatical literature. O. Harrassowitz ISBN 9783447017060..
- ↑ Corpus-based Analysis and Diachronic Linguistics.. John Benjamins Publishing Company 2011 ISBN 9789027272157..
- ↑ (Ingelesez) Staal, Frits. (1988-03-23). Universals: Studies in Indian Logic and Linguistics. University of Chicago Press ISBN 9780226769998. (Noiz kontsultatua: 2017-06-12).
