Rennes
- Beste esanahietarako, ikus «Rennes (Parisko metroa)».
| Rennes | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Frantziako udalerria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Frantzia | ||||||||||
| Frantziaren banaketa administratiboa | Metropolitar Frantzia | ||||||||||
| Defense and Security zone of France | Q88521114 | ||||||||||
| Eskualdea |  Bretainia | ||||||||||
| Departamendua |  Ille eta Vilaine | ||||||||||
| Barruti | Renneseko barrutia | ||||||||||
| Alkatea | Nathalie Appéré | ||||||||||
| Izen ofiziala | Rennes | ||||||||||
| Posta kodea | 35000, 35200 eta 35700 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 48°06′51″N 1°40′51″W / 48.1142°N 1.6808°W | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 50.39 km² | ||||||||||
| Altuera | 74 m | ||||||||||
| Mugakideak | Saint-Grégoire, Chantepie, Le Rheu, Vezin-le-Coquet, Saint-Jacques-de-la-Lande, Noyal-Châtillon-sur-Seiche, Cesson-Sévigné, Betton, Montgermont eta Pacé | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 225.081 (2021eko urtarrilaren 1a) 2.596 (2020) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 4.466,78 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Poznań, Exeter, Rochester, Erlangen, Brno, Sendai, Lovaina, Cork, Setif, Jinan, Almaty, Bandiagara Cercle (en)  eta Sibiu | ||||||||||
| metropole.rennes.fr | |||||||||||
.svg)
Rennes (galoz Resnn, bretainieraz Roazhon) Bretainiako barnealdean dagoen hiria da, bertako ekialdean. Bretainiako eskualdearen hiriburua eta Ille eta Vilaineko eskualdearen prefektura da. Bro Roazhon lurralde historikoaren hiriburua ere bada.
2013ko erroldaren arabera 211.373 biztanle ditu. Frantsesa hizkuntza nagusia bada ere, esan dezakegu nolabait hiri hirueleduna dela.
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bretainiaren ekialdean kokaturik dago, Ille eta Vilaine ibaiek bat egiten duten puntuan, muino baten gainean[1].
Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 Datu klimatikoak (Rennes) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.1 | 9.4 | 12.3 | 14.7 | 18.4 | 21.5 | 23.8 | 23.6 | 21.1 | 16.7 | 11.7 | 9 | 15.9 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 2.2 | 2.5 | 4 | 5.4 | 8.5 | 11.2 | 13.1 | 13.1 | 11.2 | 8.3 | 4.9 | 3.2 | 7.3 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 61.3 | 52.3 | 49.3 | 45.1 | 58.1 | 46.4 | 42.6 | 47.3 | 56.6 | 63.8 | 68.4 | 69.1 | 660.3 |
| Iturria: Météo France | |||||||||||||
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erromatarren Aroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Redones leinu zeltak Bretainiaren ekialdea populatu zuen K.a. II mendean eta beren hiriburua Ille eta Vilaine ibaiek bat egiten duten puntuan ezarri zuten. K.a. 57 urtean Redoneek erromatarren aurkako aliantzan hartu zuten parte baina Marko Lizinio Krasok garaitu egin zituen. Armorikako penintsulan hainbat matxino gelditu ziren eta Julio Zesar berak menperatu zituen. K.a. 52 urtean erromatarrek Mantxako kanala zeharkatu eta Britoien aurka egiteko osatu zuten galiarren armadan ere hartu zuten parte Vercingetorixen agindutara.
Redoneen hiriburua Condate Riedonum edo Civitas Riedonum izenarekin ezagutu zen erromatarren garaian. Ezagutzen den rennetarrik zaharrena Titus Flavius Postuminus da, bere hilarria 1969ko indusketa batean azaldu zen. Toki estrategikoan izanik garapen handia izan zuen hiriak. 275ean harresiez inguratu zuten, barbaroen erasoen beldur. V mendean gainbehera zihoan erromatar inperioaren gotorleku garrantzitsua zen oraindik. Honen adierazle 453 urtean apezpikutza eratu izana. Melaine apezpikua, gerora hiriko patroia bihurtuko zena, Frankoen eta armorikarren arteko pakea lortzeko pertsona erabakiorra izan zen.
Erdi Aroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
V mendean iparraldetik etorritako britoiek okupatu zuten Armorika mendebaldea eta frankoek ekialdea. Britoien zabalkundearen beldur izanik frankoek Bretainiako marka ezarri zuten, Rennes, Nantes eta Vannesen muga bihurtuz baina IX mendean Bretainiaren barnean gelditu ziren. Rennes bera 851 urtean bihurtu zen bretoi eta berehala izendatu zuten hiriburu. Bere katedralean koroatu ziren Bretainiako dukeak.
1356-57ko Bretainiako oinordekotza gerran Lancasterreko dukeak Rennes setiatu zuen baina Bertrand du Guesclin-ek erresistentzia gidatu eta urtebeteren ondoren ingelesek alde egin behar izan zuten. 1491an frantsesak izan ziren Rennes erasotu zutenak baina hauek ere atzera egin behar izan zuten, Bretainia guztia menperatu ondoren[2]. Ana Bretainiakoak bake ituna sinatu behar izan zuen eta Bretainia Frantziako koroaren esku gelditu zen, independentzia galduz. dena dela Bretainiako parlamentua errespetatu zuten frantsesek.
Aro modernoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bretainiako hiri nagusia izaten jarraitu zuen, Nantesekin batera. Bien arteko lehiak gogorra sortu zen eta 1551. urtean Britainiako legebiltzarra osatzea erabaki zenean eta azkenik, hamar urte geroago Rennesen finkatu zuten legebiltzarraren egoitza.1720an sute handi batek hiriaren iparraldeko egurrezko etxeak erre zituen[3] eta berreraikuntza egiterakoan plano koadrangeluarra hartu zuten oinarri eta eraikin berriak harrizkoak egin zituzten.
1857an trenbidea iritsi zen Rennesera eta 1885ean Bretainiako Unibertsitateak bere egoitza Nantesetik Rennesera pasa zuen.
XX mendea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bigarren Mundu Gerran kalte handiak jasan zituen. 1940an Alemaniarren bonbek aliatuek armaz josita zeukaten tren bat jo zuten eta mila hildakotik gora izan ziren. Hurrengo egunean naziek hiria okupatu zuten. 1943 eta 1944ean estatubatuarrak izan ziren hiria bonbakatu zutenak. George S. Patton buru zuen armadak askatu zuen hiria 1944ko abuztuaren 4an. 100.000 biztanle zituen hirian 50.000 preso alemaniar sartu zituzten lau esparrutan.
1954tik aurrera Rennesek eraikuntza plan handiak egin zituen Frantzian gehien hazten ari zen hiria baitzen Toulouserekin batera, eta urte gutxitan biztanleria bikoiztu egin zuen.
Auzoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Rennes 12 auzotan banaturik dago:
- Le Centre
- Thabor/Saint Hélier
- Bourg l'Évêque-Moulin du Comte
- Saint-Martin
- Maurepas-Patton-Bellangerais
- Jeanne d’Arc-Longs-Champs-Beaulieu
- Francisco Ferrer-Landry-Poterie
- Sud Gare
- Cleunay-Arsenal-Redon
- Villejean-Beauregard
- Le Blosne
- Bréquigny
Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Industria (burdinbide gaiak, automobilgintza, nekazaritza jarduerarako makineria, kimika industria, janari industria, tresneria elektrikoa, zurgintza, larrugintza, petrolio findegiak) da ekonomia jarduera nagusia. Administrazio-gune garrantzitsua da eta bertatik bideratzen da, neurri handi batean, Bretainiako mendebalerako merkataritza jarduera.
Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Frantsesa hizkuntza nagusia bada ere, esan dezakegu nolabait hiri hirueleduna dela, Bretainia-Garaiako beste leku batzuetan bezala galo bertako hizkuntza tradizionala izanda eta bretainiera herrialde osoko beste mintzaira izanik. Bertaèyn Galeizz erakundeak hiri honetan du egoitza nagusia 1976tik, galozko kulturaren aldekoa dena[4]. Bestela, hiriak 2008an "Ya d'ar brezhoneg" ("Bai bretainierari") kanpainarekin bat egin zuen.
Arteari dagokionez, 1720. urteko sutearen ondorioz, oso hondatuak geratu ziren Rennesko eraikuntza zaharrak. Jacques Ange Gabriel frantses arkitektoaren planoei jarraituz eraiki zituzten berriro monumentu aipagarrienak: Saint Pierre katedrala (XVIII-XIX. m.; aurrealde klasikoa), Saint Sauveur basilika (XVIII. m.), Notre-Dame edo Saint Melaine eliza (XIV. m.), XVII. mendean berritutako Saint Georges apaizetxe zaharra, XV-XVI. mendeetako Saint-Germain eliza gotiko berritua, XVII. mendeko Bretainiako legebiltzarraren egoitza, Luis XV.aren estiloko udaletxea.
Hezkuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Rennesko Unibertsitatea 1970ean sortu zuten, eta gaur egun bi zatitan bananduta dago: Hiriko ekialdean "Rennes 1" (Campus de Beaulieu) zientzia arloko ikasketekin eta mendebaldean "Rennes 2" (Campus de Villejean) letretakoekin orokorrean. 2006an Rennes en Frantziako zortzigarren hiria ikasle kopuruari dagokionez. Rennes School of Business ere hirian kokatuta dago.
Kirolak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Stade Rennais FC hiriko futbol talde nagusia da, Ligue 1ean jokatzen duena. Birritan irabazi du Liga (1956, 1983) eta beste bitan Kopa (1965, 1971).
Gizonezkoen boleibol taldea (Rennes Volley 35) eta emakumezkoen errugbiarena (Stade rennais rugby) ere aipatzekoak dira, goien mailakoak izanda.
Halaber, Rennes Ar Gwazi Gouez futbol gaelikoaren taldea da, Bretainiako txapelduna izan dena 2004 eta 2007an eta Euroligako txapelduna 2007an.
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Alde zaharra[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hiri artistiko eta historikoa izendaturik dago Rennes. Alde zaharra aintzinako erromatarren haresien barnean kokaturik dago, harresia toki zehatzetan baino ikusten ez den arren.
Iparraldeko zatia suak erre zuen eta han harrizko etxeak kokatzen dira. Bretainiako parlamentua han egonik hiriaren alde aberatsa bertan dago. Eraikin ikusgarriak daude bertan, parlamentuaz gain udaletxea, epaitegia, opera, Saint-Georges jauregia eta beste hainbat. XVIII mendeko arkitektura klasikoa nagusitzen da, eta kale zabalak oinarri koadrangeluarraren arabera antolatuak.
Alde zaharraren hegoaldeko zatian kolore anitzezko egurrezko etxeak aurkitzen dira, kale estu irregularretan. Rennesko katedralaren inguruan pilaturik daude. Kaleen arteko gurutzaketetan txoko eta enparantza txikiak sortzen dira, hauek dira aipagarrienak:
- Place des Lices (Eztabaiden enparantza): Justak eta torneoak jokatzen ziren plaza honetan. Molanteko jauregia dago bertan, XVII mendekoa.
- Place Sainte-Anne (Santa Ana enparantza): Ana Bretainiakoa eta Karlos VIII.a Frantziakoaren arteko ezkontza izan zen jakobitarren komentua dago bertan eta berari itsatsita egurrezko taulen sare koloretsua duten etxezaharrak daude.
- Place du Champ-Jaquet: Egurrezko etxe koloretsuak dituen enparantza triangeluarra da. Tizé etxea da aipagarriena.
Vilaine ibaiaren hegoaldea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Vilaine ibaiaren hegoaldean museoak eta eraikin artistiko modernoak daude. Bretainiako Museoa, Arte Ederren Museoa, Les Champs Libres kultur zentroa, Renneseko liburutegia, Zientzia Museoa, Planetarioa... Honoré Commeurec enparantzan Les Halles Centrales merkatu estalia dago, 1922an eraikia. Merkatuaren zati batean arte garaiidea erakusten da.
Aipatzekoak dira era berean 1895 eta 1902 artean Viliane ibaiaren ertz banatan eraiki ziren errotak.
Garraiobideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Rennesko metroa 2002an zabaldu zuten linea batekin, eta 2018rako beste bi linea egitea aurreikusi dute.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| 1793 | 1800 | 1806 | 1831 | 1881 | 1931 | 1946 | 1962 | 1975 | 1982 | 1999 | 2006 | 2008 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 30.160 | 25.904 | 29.225 | 27.340 | 60.974 | 88.659 | 113.781 | 151.948 | 198.305 | 194.656 | 206.229 | 209.613 | 206.655 |
Iruditegia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
-
Alde zaharra. -
Alde zaharra, 1720ko sutearen ondoren berreraikitako kale berriak. -
-
-
Errepublikaren plaza. -
Merkataritza jauregia. -
Udaletxea. -
Harresi erromatarra. -
-
Unibertsitate zaharra, gaur Arte Ederren Museoa. -
Opera. -
Les Champs Libres kultur zentroa. -
-
Vilaine ibaia.
_Ancien_Palais_universitaire_03.JPG)
Rennestar ezagunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Alkateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Yves Milon (RPF): 1944-1953.
- Henri Fréville (MRP): 1953-1977.
- Edmond Hervé (PS): 1977-2008.
- Daniel Delaveau (PS): 2008-.
Bestelakoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Pêr Denez (1921-2011), idazlea.
- Nina Bouraoui (1967), idazlea.
- Edwige Lawson (1979), saskibaloi jokalaria.
Herri eta hiri senidetuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
(Hiri senidetuak Rennesko ubide nagusiaren zubian idatzita daude)
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ (Ingelesez) «River Vilaine | Detailed Navigation Guide and Maps» French Waterways (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
- ↑ (Ingelesez) Medievalists.net. (2021-05-08). «Mass graves of soldiers from 1491 French siege discovered» Medievalists.net (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
- ↑ (Ingelesez) «300 years ago, a gigantic fire ravaged Rennes» Batinfo 2021-01-06 (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
- ↑ (Frantsesez) «Bertègn Galèzz» bertegn-galezz (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
- ↑ 2006–2009 City of Brno. Brno – Partnerská města. .
- ↑ 1998–2008 Urząd Miasta Poznania. Poznań Official Website – Twin Towns. .
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Hiriaren webgune ofiziala (Frantsesez)
